Vísbending - 04.03.2005, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
4. mars 2005
9. tölublað
23. árgangur
Auður og atgervi
Islendingar er rík þjóð, forrík þjóð, en
hversu rík hún er nákvæmlega er ekki
auðvelt að meta. Tilraunir til þess að
safna saman öllum eignum þjóðarinnar, þá
ekki sístnáttúruauðlindum, getaeinungis
tal i st gróf nálgun. Þá er líka horft fram hj á
þeim auði sem falinn er í fólkinu og hvemig
auðlindir og eignir eru notaðar. Eign sem
aflar einskis er augljóslega minna virði
en sama eign ef hún aflar mikilla tekna.
Auðlindir Danmerkur og Singapúr em
miklu minni en olíuríkjanna í Mið-Aust-
urlöndum en þessarþjóðireru miklu betri
í að skapa mikið úr litlu. Mælikvarðinn
sem yfirleitt er notaður er verg landsfram-
leiðsla (á kaupmáttarkvarða) sem mælir
þau verðmæti sem hver þjóð skapar með
þeim auði sem hún býr yfir. Islendingar eru
nokkuð góðir í þeirri auðsældarsköpun.
Verðmætasköpun
Sagan segirað skipulagðartilraunirtil að
mæla vergra landsframleiðslu í Bret-
landi og þó víðar væri leitað, hafi ekki byrj að
fyrren i seinni heimsstyrjöldinni. Ástæðan
var að Bretar áttuðu sig á að þeir þurftu að
fá góðayfirdráttarheimild hjá vinum sínum
í Bandaríkjunum ef þeir ættu ekki að fara á
hausinn í stríðsrekstrinum. Utreikningur á
landframleiðslu var því tilraun til að sýna
nákvæmlega hvað breska hagkerfið skapaði
afverðmætum í einskonarviðskiptaáætlun
Breta sem gerð var fyrir Bandaríkjamenn.
Allar götur síðan hefur oft orðið tii mis-
skilningur um hvað landsframleiðsla snýst
og hvað hún mælir og oft dregnar full djúpar
ályktanir þegar mælikvarðinn er notaður
til þess að þera saman auðsæld þjóða.
Verg landsframleiðsla mælir ekki auð eða
umsvif í hagkerfinu heldur getu þjóðar til
að skapa verðmæti. Ein leið til að lýsa þess-
ari verðmætasköpun er að leggja saman
hagnað og launagreiðslur í hagkerfinu.
Ástæðan fyrir því að Islendingar geta
nartað í hælana á Dönum hvað varðar verga
framleiðslu á rnann (VLF í bandaríkj adollur-
um var29,2þúsund á manní Danmörku sam-
anburði við 28,4 þúsund á mann á íslandi
árið 2003) er að Islendingar vinna miklu
meira en Danir en á móti kemur er að það er
hugsanlega betri nýting á auðlindum þó að
frítíminn skerðist fyrir vikið og hugsanlega
lífsgæðin. Einnig væri hægt að auka verga
landsíf amleiðslu talsvert ef öll vinna væri
talin ffarn eins og að halda heimili og ala
upp böm (þama myndu íslendingar græða
þarsemþeireignasthlutfallslegafleiriböm
en aðrar Evrópuþjóðir). Þar sem VLF er
mælikvarði á verðmætasköpun sem mæld
er í peningum þá hefúr það áhrif hveijum
er greitt (þ.e. ef húsmæðmm væri einnig
greitt myndi það auka VLF) og hversu
mikið. Aðrir þættir sem hafa áhrif á verga
landsframleiðslu em peningamagn í umferð
og umsvif í hagkerfinu (umræða sem býður
betri tíma). Aðalatriðið er að landsffam-
leiðslan mælir ekki auð þjóðarinnar heldur
hæfni hennar til að skapa verðmæti úr því
sem hún hefur.
Samkeppnishæfni
Sumir hagífæðingar nota landsfram-
leiðslu til þess að meta þróunarstig
hagkerfa, hvorí að þau séu búin að ná ffarn
fúllum þroska í efnahagslegum skilningi
eður ei. Vesturlönd em þróuðu ríkin og
ýmis fátæk Affíkuríki eru kölluð þróun-
arlönd. Vandamálið er oft ekki að þessar
þjóðir em fátækar í þeim skilningi að þau
skorti auð, því að mörg þessara landa búa
yfir auðlindum eins og gulli og grænum
skógum sem Islendingargetaeinungis látið
sig dreyma um. Vandamálið er hins vegar
að þessar þjóðir hafa ekki lært að skapa
verðmæti með þeim auðlindum sem þau þó
hafa eða að þau hafa einblínt um of á þessar
auðlindir ogþannig drepið niður frumkvæði
í öðmm greinum eins og virðist hafa gerst
í olíuríkjum Mið-Austurlanda. Islendingar
eiga hins vegar aðrar auðlindir þó að þeir
eigi ekki gull og græna skóga og urðu ekki
ríkir fyrr en þeir fóm í auknum mæli að nýta
sér sj ávarauðlindina. Sj ávarauðlindin er að
mörgu leyti fullnýtt sem hefúr ýtt íslend-
ingum út í að nýta aðrar auðlindir eins og
orkuvinnslu ffá fallvötnum og jarðvarma.
Hin miklu umsvif í hagkerfinu, sem er ekki
síður fólgið í útþenslu bankakerfisins, hefur
þannig hjálpað til við að ýta upp lands-
framleiðslunni.
Út ffá samanburði á landsffamleiðslu
á milli landa er ljóst að íslenska hagkerfið
er orðið mjög þróað og jafnast á við önnur
Vesturlönd hvað varðar hæfni til þess að
skapa verðmæti. Sjávarútvegurinn er enn
homsteinninn en stóriðja, þjónusta ýmiss
konar og þekkingariðnaður vega sífellt
meira í hagkerfinu. Ef samkeppnishæfni
þjóða snýst fyrst og ffemst að byggja á
þeim styrkleika sem þær hafaþá ættu Islend-
ingar að vera á góðri braut. Engu að síður
leynist engum að það er ekki hægt að vona
að sjávarútvegur og stóriðja varði veginn
til ffambúðar. Sjávarútvegurinn er undir
gífúrlegum þrýstingi ffá ódýmm eldisfiski
ffá Kína og náttúmunnendur munu ekki
endalausttapabaráttunni við stóriðjusinna.
Þekkingariðnaðurinn á í samkeppni við
ódýrara og menntaðra vinnuafl hinum
megin á hnettinum og þj ónustan takmarkast
við fámenni þjóðarinnar þó að ferðamenn
geti leikið vaxandi hlutverk.
Atgervi
Þegar horfl er ti 1 samkeppn ishæfhi þj óða,
auðsældar og verðmætasköpunar er
yfirleitt horft á auðlindir, atvinnugreinar
og vömr, sjaldnast er horft á fólkið sem
myndar þjóðina. Ef eitthvað verður sagt um
Islendinga þá hafa þeir einstaka hæfileika í
að sigrast á erfiðum aðstæðum. Eflirbaráttu
kynslóðanna allt ffá landnámstímum við
móðir náttúm er þessi sjálfbjargarviðleitni
sennilega innrituð í genin. Þjóð sem kippir
sér ekki upp við þó að það sé sól og blíða
fyrir hádegi, stormur eftir hádegi og kaf-
snjór þegar líður að kveldi og þjóð sern
upplifir myrkur annan hluta ársins og Ijós
hinnhluta þess hlýtur að vera betri en flestar
þjóðir í að laga sig að aðstæðum. Áræði
nokkurra Islendinga í viðskiptum á erlendri
gmndu síðustu misserin sýnirað ekki skortir
Islendinga áræðið. Hlutfall þeirra af þjóð-
inni er það stórt að þetta er engin tilviljun.
lslendingarhafa lært að búa til peninga. Það
em slikir eiginleikar sem em gmndvöllur
samkeppnishæfui þjóðarinnar.
1
íslenska þjóðin býr yfir
samkeppnishæfni sem er
ekki al I tafaugljóst en á eftir
að verða mikilvægari.
2
Leiðtoginn er sífellt meira
í sviðsljósinu en spuming
er hvort búið sé að finna
leyndarmál hans.
3
Gylfi Magnússon tjallar um
uppboðskerfið hjá eBay og
traust í viðskiptum. Hann
bendir á að einkunnarkerfi
4
í líkingu við það sem eBay
notar gæti einnig verið
áhugaverður kostur íýrir
önnur fyrirtæki.