Vísbending - 29.04.2005, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
29. apríl 2005
17. tölublað
23. árgangur
Á hnífsoddi hagsældar
Þj óðarbúskapur 1] ármálaráðuneytis-
ins kom út þann 27. apríl síðast-
1 iðinn—í framsóknarlitunum. Aðal-
fréttimar eru að spáð er 6% hagvexti í ár
og á næsta ári en að hagvöxtur verði að
jafnaði um 2,7% frá 2007 til 2010, sem
eru í sjálfu sér ekki nýjar fréttir. Það er
blússandi gangur í íslensku efnahagslífi.
Aðallega tvennt kemur til, annars vegar
stóriðjuframkvæmdir og hins vegar gríðar-
leg aukningpeningamagns í umferð. Hvort
tveggja eru tímabundnirþættir. Ef skrúfað
verður fyrir frekari stóriðjuframkvæmdir
og dregið úr peningaflæðinu er hætt við að
útlitið verði ekki jafnbjart og nú. Gamall
róni sem sat undir Ingólfi Amarsyni á
Amarhóli og horfði skáeygður til Seðla-
bankans sagði: „Það er verst af öllu að
þurfa að hætta að drekka og takast á við
timburmennina.“
Hagvaxtartímabil
Island er í annarri hagsældarsveiflunni
á stuttum tíma. Byrjun tíunda áratug-
arins var tími lítils vaxtar þar sem aukning
vergrar landsffamleiðslu hélst í kringum
núllpunktinn, með tveimur frávikum:
3,3%samdrætti árið 1992 og4% hagvexti
árið 1994. Árið 1996 hófst aftur á móti
góðæri sem stóð fram til 2001-2002 þar
sem meðalhagvöxtur var um 5,12% um
fimm ára skeið. Toppinum var náð árið
2000. Hagvöxturinn dróst svo saman árið
2001, en þá var engu að síðurgóður vöxtur,
2,6%. Árið 2002 varð svo samdráttur um
2,1%, eða með öðmm orðurn kreppa.
Seinna góðærið hófst árið 2003 og
stendurennyfir. Fjármálaráðuneytið spáir
því að toppinum verði náð í ár og á næsta
ári sem þýðiraðþettaseinnagóðæri kemur
til með að standa í fjögur ár og hagvöxtur
mun að jafnaði verða 5,25%, rniðað við
hagvaxtarspáfjármálaráðuneytisins.Tíma-
bilið frá 1996 til 2006 er þar af leiðandi
einstaklega gróskusamt tímabil í sögu
íslenska hagkerfisins. Meðalhagvöxtur á
þessum ellefú ámm verður um 4,27% ef
spá fjármálaráðuneytisins gengur eftir.
Hið gríðargóða hagvaxtartímabil
er þó ekki einsdæmi í Islandssögunni.
Frá byrjun tuttugustu aldarinnar til loka
níunda áratugarins má telja upp átta góð
hagvaxtartímabil sem stóðu í 4 til 6 ár
og voru betri en þau tvö síðustu. Þeirra
allra best var sex ára tímabil frá árun-
um 1939 til 1944, þ.e. á tímurn seinni
heimsstyrjaldarinnar, þar sem hagvöxtur
var að meðaltali um 11 %. Á milli þessara
góðærisskeiða hafa svo komið alvarlegar
kreppur með tilheyrandi boðaföllum fyrir
íslenska hagkerfið. Engu að síður má
finna tímabil samfellds hagvaxtar frá
1969 til 1982, eða í fjórtán ár. Hægt er
að skoða sérstaklega tólf ára tímabilið frá
1970 til 1981, þ.e. fyrsta og síðasta árið
Breyting vergrar landsfrainleiðslu frá byrjun tuttugustu aldar
til 2010 (in.v. spá fjúrmálaráðuneytisins)
r~ .-Urn œ b £■ tt
k co m co oi q
22—22—22—22——02—
1962-66 1970-74 1976-81 1984-87
4 ár
9,2%
5 ár
8,9%
5 ár
7,7%
6 ár
6%
4 ár
5,6%
1996-00 2003-06
5 ár
5,1%
er klippt af því sem hér að framan er lýst,
til samanburðar við núverandi hagvaxtar-
tímabil. Hagvöxturáþessum tólfárum var
6,29% að jafnaði eða allnokkru meiri en
á núverandi tímabili. Engu að síður leikur
enginn vafi á að núverandi tímabil er mjög
gott í sögulegu samhengi og merkilegur
tími í hagsögu Islands.
Hallar undan fæti
Viðskiptahallinn verður um 12% á
þessu ári samkvæmt spá fjármála-
ráðuneytisins, sem er methalli. Af fyrri
reynslu hefúr mikill halli verið merki um að
það hallarundan fæti og sígurá ógæfuhlið
krónunnar. Fjármálaráðuneytið gerði sér-
stakan fyrirvara um að sveiflur krónunnar
gætu sett strik í útreikninga ráðuneytisins.
Engu að síður verður að teljast að lending
hagkerfisins sem leiðirtil 2,7% hagvaxtar
að jafnaði frá 2007 til 2010 sé heppileg.
Nýjum stoðum hefúr verið skotið undir
hagkerfið sem gerir framtíðina traustari
en ella, og má þá sérstaklega nefna öflugt
íjármálakerfi ogaukin afköststóriðju. Fátt
bendir aftur á móti ti 1 að þróun hagkerfisins
og hegðun Islendinga almennt hafi breyst
og sveiflur, þar sem skammt er stórra högga
á milli, græðgi og grátstafa, hafi vikið
fyrir stóískri skynsemi og stöðugleika.
Góðærið hefur náð toppnum og nú hallar
undan fæti á ný. Spumingin er einungis
hversu hratt það gerist og hversu
alvarlegur skellurinn verður. Lítið
þarf til þess að glaðlyndir timbur-
menn fjármálaráðuneytisins verði
að afeitrunarskjálfta. Lykillinn er
fjármálakerfið. Seðlabankinn sagði
í nýlegri fjánnálastöðugleikaskýrslu
sinni að bönkunum stafaði aðallega
hætta af auknu útlánatapi, sérstak-
lega vegna náins sambands við
umfangsmikla viðskiptamenn sem
stafaði m.a. hætta af gengisáhættu.
Fjármálaráðuneytið og Seðla-
bankinn keppast hins vegar við að
vera jákvæð í kappi við bankana.
Líklegra er að hagkerfið sé á hnífs-
oddi hagsældar.
4 ár
5,3%
1
Tvö góð hagvaxtartíma-
bi 1 hafa verið frá byrjun tí-
undaáratugarins. Þaðlíður
að lokum þess síðara.
2
Hiðljúfalífvirðistoílljúfara
í löndum Suður-Evrópu þó
að ríkidæmið eigi að vera
meira í norðrinu.
3
Roger Martin-Fagg, hag-
ffæðingur við Henley Man-
agementCollege, fjallarum
peningaflæðið á Islandi.
4
Framhald al' grein á síðu'
tvö um samanburð á ljúfa
lífinu í Norður- og Suður-
Evrópu.