Vísbending - 17.06.2005, Blaðsíða 2

Er tekjubilið að breikka?
ISBENDING
3
C
Tafla 1. Tilfcerslur á willi tekjuhópa 1988-2000
80-100 60-80 40-60 20-40 0-20 Alls
80-100 58% 24% 10% 5% 3% 100%
60-80 24% 34% 25% 11% 6% 100%
40-60 12% 21% 29% 25% 13% 100%
20-40 7% 12% 20% 32% 29% 100%
0-20 7% 10% 15% 28% 40% 100%
í línunum sést hve stór hluti þeirra sem var í ákveðnum tckjuhópi árið 1988 var
í honum í lok tímabiisins árið 2000. 80 - 100 stendur fyrir þau 20% sem hæstar
tekjur hafa o. s. frv. Heimild: Hagfræðistofnun.
að er viðtekin venja að tala um að
bilið milli ríkra og fátækra sé að
breikka hér á landi. Kenningu sem
þessa er reyndar hægt að styðja rökum eða
vefengja með því að setja fram tölur. En
eins og svo oft áður eru tölur ekki algildur
mælikvarði, þannig að hætt er við að þær
geti gefið villandi mynd. Eitt af því sem
ákveða þarf áður en spumingunni er svarað
er hvort átt er við að bilið milli ríkasta og
fátækasta einstaklingsins sé að breikka,
eða hvort átt er við að almennt sé launa-
munur að aukast. Hér munum við reyndar
ekki meta eignir manna heldur munum
við skoða tekjur eins og þær koma fram í
skattframtölum.Miklartekjurþýðaauðvit-
að ekki að menn verði þar með ríkir. Þar
skiptirmálihvemigfariðermeðfé.Margir
ríkireinstaklingarhafa líka litlar tekjur, en
hafa eignast peninga með erfðum eða með
öðrum hætti. N okkrir mæl ikvarðar eru til á
tekjudreifinguna. Einnþeirraersvonefiidur
Gini-mælikvarði þar sem ójöfnuðurinn er
reiknaður samkvæmt ákveðinni fonnúlu.
Útkoman er svo tala á milli 0 og 1 þar
sem jöfnuðurinn er því meiri sem talan
er nær núllinu.
Þessi tala hefur verið reiknuð fyrir Island
ámm saman. í skýrslu Hagfræðistofnun-
ar Tekjuskiptmg á Íslandi frá árinu 2001
kemur fram að tekjujöftiuður minnkaði á
árunum 1988 til 2000. Samkvæmt skýrsl-
unni er jöfhuðurinn meiri hér á landi en
víðast hvar annars staðar. Nákvæmur
samanburður milli landa er þó erfiður því
að ekki ergott að henda reiðurá því hvemig
hin ýmsu lönd reikna Gini-stuðul sinn.
Ríkisskattstjóri gefúr út upplýsingar um
tekjur einstaklinga og fjölskyldna sam-
kvæmt skattframtölum. Með því að skoða
töflur hans má gera sér grein fyrir því
hvernig tekjuskipting hefúr þróast á allra
síðustu árum. Með því að nota árið 1999
sem gmnnár sést að tekjur í hinum ýmsu
tekjubilum hafa aukist tiltölulega jafnt
undanfarin ár. Tekjur allra hópa hafa auk-
ist á bilinu 48 til 52%. Langflestir hafa
hækkað um 49%, en tekjuhæstu fimm
prósentin hafa hækkað mest eða um
52% og allir hópar í tekjulægstu þrjátíu
og fimmprósentunum hafa hækkað um
50 til 51%. Samkvæmt þessu breikkaði
tekjubilið því ekki sem neinu nemur á
þessum árum.
Þetta útilokar náttúrlega ekki að ein-
hverjir af þeim tekjuhæstu hafi hækkað
mjög mikið, en hér eru ekki að myndast
stórir hópar tekjuhárra einstaklinga sem
sigla hratt fram úr hinum.
Mesópótamíu-hlutfallið
helst
lgengur mælikvarði á tekjudreifingu
erhlutfallið á milli launa tveggja fjöl-
skyldna, annars vegar fjölskyldu sem hefúr
lægri laun en 10% allra fj ölsky ldna og hærri
en 90% og hins vegar fjölskyldu sem hefúr
hærri laun en 10% allra 1] ölskyldna og lægri
en 90%. Þróun þessahlutfallsersýntámynd
1, sem einnig sýnir sambærilegt hlutfall
fyrir 80 og 20%. A myndinni kemur ffam
að hlutfallið jókst á fyrri hluta tímabilsins
en lækkar heldur síðan. Fyrir um 20 árum
vöktu tveir ungir hagfræðingar, Vilhjálmur
Egilsson og Bjöm Bjömsson athygli þegar
þeir töluðu um Mesópótamíu-hlutfallið á
milli launa þeirra sem mest og minnst
hefðu. Þetta hlutfall hefði verið um það bil
3 ffá aldaöðli og svo væri enn í dag. Myndin
bendir til þess að enn þann dag í dag sé þetta
ekki fjarri lagi.
Ekki má gleyma því að margt hefur áhrif
á tekjudreifinguna. Hún er mun jafnari hjá
fjölskyldum en einstaklingum, meðal
annars vegnaþess að i hópi einstaklinga em
tiltölulega fleiri námsmenn sem em tekju-
lágir um sinn. Skattar hafa líka mjög mikil
áhriftiljöfnunar. I fyrmefhdri könnun Hag-
ffæðistofiiunarminnkaðiójölhuðurtilmuna
þegar búið var að taka tillit til skatta.
Komast menn á milli
tekjuflokka?
Eitt afþví sem menn velta fyrir sér þegar
jöfnuður er ræddur er hvort hægt sé
að komast á milli flokka. Er hér á landi
(Framhald á síðu 4)
Mynd 1: Hlutfallið á milli laiina þeirra sem hafa hœst laun og lœgst. Efri lína:
90%/l0%, neðri lína 80%/20%. Tölur: Rikisskattstjóri, útreikningur Vísbendingar
2