Vísbending - 26.05.2006, Blaðsíða 3

V
ISBENDING
Er hægt að henda reiður á óreiðunni?
Wikipedia, alfræðiorðabókin
á Netinu
rið 2001 gafst Jimmy Wales upp á
uppáhaldsverkefninu sínu. Hann
hafði ætlað að fá hóp sjálfboða-
liða til þess að setja saman alfræðiorða-
bók. AÍiir ritstjóramir voru með dokt-
orsgráður og áttu að lesa vandlega yfir
hverja einustu grein. En þær urðu ekki
nema nokkur hundruð. Hann ákvað að
setja greinasafnið á Netið og bauð þeim
sem komu á vefsvæðið að laga grein-
amar, breyta þeim og bæta við sínum
eigin greinum. Allar greinar á svæðinu
sem nefnist www.wikipedia.org fylgja
sömu reglum.
Orðið Wikipedia er myndað úr wiki
sem mun vera komið frá Havaí og þýðir
„fljótur“og/?eí//ersemþýðir„lærdómur“.
Hugmyndin var sú að nreð því að margir
legðu sitt af mörkum væri hægt að byggja
upp mikla þekkingu á skömmum tíma.
Og það reyndist rétt. Verkefnið gekk
miklu betur en nokkrum hafði dottið
í hug. Eftir ár vom komnar 20 þúsund
greinar á ensku og núna eru þær orðnar
1.150.303 (23. maí 2006).
En Wikipedia er ekki bara til á ensku.
Hún eráfjölmörgum tungumálum og það
eru komnar meira en 100 þúsund greinar
áþýsku, frönsku, spænsku, ítölsku,port-
úgölsku, japönsku, hollensku, pólsku
og sænsku. A okkar ástkæra og ylhýra
móðurmáli eru nú til 10.228 greinar á
vefsvæðinu.
Gengur stjórnleysið?
Margir spyrja hvort stjórnleysið
gangi. Verða greinamar ekki bara
tómt bull, illa skrifaðar og af mönnum
sem vilj a koma sinni útgáfu af sannleikan-
um á framfæri? Sú hætta er vissulega fyrir
hendi. Menn hafa lent í því að settur hefur
verið fram um þá eintómur lygaþvætt-
ingur. Hægt er að rekja sögu breytinga
á vefnum en menn þurfa ekki að skrifa
undir nafni. Þannig geta skemmdarvarg-
ar falið sig. Samt virðist síðan almennt
ganga merkilega vel og greinarnar vera
ágætar heimildir.
Það sem gerist er að þcir sem lesa grein-
ar geta strax leiðrétt villur scm þeir sjá. Ef
menn keppast við að breyta á víxl kemur
ritstjóri að og skakkar leikinn. Það þykir
sköntm að því að verða uppvís að því að
setja rangar upplýsingar inn á Wikipediu
og í flestum tilvikum virðast greinamar
færast í rétta átt. Allir geta séð allar breyt-
ingar og þess vegna er ekki hægt að koma
inn sporlaust. Sumar greinar eru settar
i „gjörgæslu" til að menn laumist ekki
inn til þess að setja inn óhróður. Þetta
á við George W. Bush og Bill Clinton,
svo að dæmi séu tekin. Stöku sinnum er
greinum læst þannig að breytingar eru
bannaðar tímabundið.
Vinsældir svæðisins era einstakar. Ef
að líkum lætur eru heimsóknir á einstakar
síður nú nálægt 3 milljörðum á mánuði.
Þessi mikla aðsókn eykur líkumar á því
að niðurstöður séu áreiðanlegar.
Hvað var skrifað um Hannes?
annes H. Gissurarson prófessor
er umdeildur rnaður á Islandi og
það sést vel ef greinaskrif um hann í
Wikipediu eru rakin. Nú er síðan um
Hannes alllöng með fjórum myndum af
honum, meðal annars með Berlusconi,
forsætisráðherra Ítalíu, Vaclav Klaus,
forseta Tékklands, og Davíð Oddssyni,
forsætisráðherra íslands. Itarlegaer fjall-
að um rit Hannesar og sagt frá deilum
hans við Jón Ólafsson og erfingja Hall-
dórs Laxness. A Netinu má rekja hvernig
greinin hefur þróast.
Fyrsta færslan er 16. maí 2005 en þá
skrifar haukurth þrjár línur urn Hannes.
Þar kemur fram að Hannes sé prófessor
við Háskóla Islands, hann sé hægrisinnað-
ur og vilj i lækka skatta og auka einkavæð-
ingu. Loks er þessi lína: „He has recent-
ly written a controversial biography on
Halldór Kiljan Laxness."
Hinn 19. október bætir einhver sem
skrifar undir ip-tölu (ip-tala er einkenn-
istala tölvunnar sem notuð er) við:
„Colleagues such as Professor Helga
Kress have accused him of plagiarising
and altering the works of Laxness for
inclusion in his biography without citing
his sources."
Sami aðili ákveður að bæta um bet-
ur síðar sama dag og segir: „Colleagu-
es such as Professor Helga Kress have
accused him of plagiarising and altering
the works of Laxness for inclusion in the
biography without citing his sources in
an honest fashion. The Laxness estate is
currently filing suit.“ Einnigkemur fram:
„He was appointed professor against the
wishes of most of the University faculty,
partly due to the unpopularity of his polit-
ical opinions in academia and partly due
to some of vicious public attacks he made
on the quality of the University of lceland
in a series of newspaper articles.“
Hinn 2. janúar 2006 er skrifað undir
annarri ip-tölu og nú er fyrsta setningin
um rit Hannesar um Laxness þannig:
„He has recently written a three volume
biography on Halldór Kiljan Laxness.
The work details Laxness’ past as a
communist fellow traveller and has
caused irritation by some on the left
wing.“ Síðar sama dag breytir Paltrow
þessu sem hér segir: „He has recently
written a controversial three volume
biography on Halldór Kiljan Laxness.
The work details, amongst other things,
Laxness’ past as a communist.“
Hinn 13.janúarerbætttalsverðu við
greinina en þeirn málsgreinum sem fjalla
um ævisögu Laxness ekki breytt. Daginn
eftir líta lok greinarinnar þannig út: „The
Laxness estate, led by his widow and
youngest daughter, has filed a suit for
breach of copyright. In his replies, Giss-
urarson points out that in his afterword
to this first volume, he clearly states that
he relies heavily on Laxness’ childhood
memoirs in the first chapters of his book.“
Þessar breytingar eru gerðar af riturum
sem nota einungis ip-tölu. Paltrow skiptir
líka greininni í kafla sama dag.
Hinn 28. janúarbætir Salvor talsverðu
við greinina. Kaflinn um Laxness varð
þá: „When Gissurarson informed the
public, in the summer of 2003, that he
was in the process of writing a three
volumes’ biography of Halldór Kiljan
Laxness, the lcelandic Nobel Laureate
in literature, and the leading Socialist in-
tellectual in Iceland in the 20th century,
Laxness’ widow hastened to close the
Laxness archives in the National Libr-
ary to all but two scholars, Helga Kress
and Halldór Guðmundsson. She had
given the archives to the National Libr-
ary in 1996, without any preconditions.
When the first volume of Gissurarson’s
biography of Laxness was published in
late 2003, Helga Kress wrote a long and
critical review of it, arguing that Gissur-
arson was guilty of plagiarism since he
had in his book drawn heavily on the
accounts of Laxness’ childhood in his
four volumes of memoirs, without, Kress
argued, proper attribution. Gissurarson
responded that he had clearly stated in
the afterword to the first volume that
he used Laxness’ accounts of his child-
hood. In late2004, Laxness’widowsued
Gissurarson for an alleged breach of
copyright. The case is still before the
courts in Iceland. The two later volumes
of the biography have been generally
well-received, however."
Hinn 28. janúar er Hannes H. Giss-
urarson farinn að breyta síðunni sjálfur
(og hefur ef til vill verið byrjaður fyrr, en
(Framhald á síðu 4)
3