Vísbending - 01.09.2006, Blaðsíða 3

ISBENDING
landi. Svipaður árangur næðist með því
að taka einhliða upp evru sem lögeyri en
þá tapaðist myntsláttuhagnaður, sem og
viss sveigjanleiki til lausaijárstjómunar
banka sem hægt væri að beita i mynt-
ráði. Reynsla bæði fyrr og nú, svo sem
í Eystrasaltslöndunum, bendireindregið
til þess að myntráð henti smáríkjum vel.
Að vísu verður að bregðast við áföllum
með öðrum hætti en gengisfellingu og
verðbólguskoti eins og tíðkast hefur fram
að þessu. Aðalvandinn er þó sá að erfítt
getur verið að tryggja að trúverðugleiki
myntráðs haldist ef opinber fjármál fara
úrböndunum, líktog gerðistíArgentínu,
eða fjármögnun á viðskiptahalla brygð-
ist. Af þessari ástæðu þarf trygg útgöngu-
leið að vera fyrir hendi. Sú útgönguleið
sem tryggði trúverðugleika myntráðs
væri fyrirsjáanleg aðild að evrusvæðinu.
Slík aðild þarf ekki að verða alveg á
næstunni en alla vega í sjónmáli. Um
aðild að Evrópusambandinu eru hins
vegar skiptar skoðanir og óvíst hvenær
þeirri urnræðu lýkur.
Lokaorð
Notkun evm með myntráði hefur vissa
kosti fram yfir einhliða evmvæð-
ingu en óvissa um þátttöku í samstarfi
Evrópulanda gæti skaðað trúverðugleika
myntráðs. Þegar rætt er um breytt fyrir-
komulag peningamála ber þó jafnan að
hafa í huga umgjörð peningastefnunnar.
Aðhaldssöm tjármál hins opinbera, öfl-
ugt bankakerfi og þróttmikill einkageiri
skapa fyrst og fremst traustan gjaldmiðil.
H vort sem valið er á milli myntráðs, gull-
fótar eða verðbólgumarkmiðs er nauðsyn-
legt að efla umgjörð peningastefnunnar.
Breytingar á íbúðalánasjóði koma þar til
álita, sem og betra skipulag á opinberum
framkvæmdum. Jafnframtkemurtil álita
að bæta skuldabréfaviðskiptum við sem
einu af stjómtækjum peningastefnunnar.
Vöruverð gæti lækkað og orðið stöðugra
ef samkeppni er aukin með því að gera
auðveldara og ódýrara fyrir neytendur
að kaupa inn beint frá útlöndum. Til
þess þarf að einfalda tollafgreiðslu, draga
úr óþarfa hagskýrslugerð og lækka að-
flutningsgjöld. Endurbætur á umgjörð
peningastefnunnar eru mikilvægari en
breytingar á henni sjálfri.
1 Hér er ekki gerður greinarmunur á því hvort gjald-
miðill er tryggður með eignum (e. asset backed) eða
gerður úr eða tryggður með góðmálmum (e. comm-
odity money).
Framtíð í ferðamennsku?
Það er alþekkt að ein helsta von
landsbyggðarinnar í atvinnumál-
um er ferðamennska. Menn horfa
á það með bros á vör að ár frá ári fjölgar
ferðamönnum sem koma til Islands. Nú
í júní voru þau gleðitíðindi tilkynnt að
gistinóttum í júní hefði tjölgað um 8% frá
þvi í fyrra en á sama tíma hafði hótelrými
aukist um 50% þannig að nýting hótelanna
hafði minnkað mikið. Þetta er einmitt eitt
af því sem einkennir umræður manna um
ferðamennsku. Sífellterspurt: Hvemikið
ijölgar ferðamönnum ár frá ári? Hvað eru
gjaldeyristekjurafferðamönnumstórhluti
þj óðarbúsins? En nánast enginn spyr hver
hagnaðurinn sé af ferðamennsku.
Tekjur og hagnaður
r
Arið 2003 birtust fréttir um það að
tekjur af hvalaskoðun væm afar mikl-
ar hér á landi. Heildailekjur þjóðarinnar
vegna hvalaskoðunar var 800-900 millj-
ónir króna árið 2002 samkvæmt óháðri
úttekt sent kynnt var á stofnfundi Hvala-
skoðunarsamtaka Islands. Þar kom fram
að árið 2002 fóru 62.050 manns í hvala-
skoðunarferðir á Islandi. Líklega hafa
heildartekjurhvalaskoðunarfyrirtækjanna
verið um 150 milljónirþað ár eða um 20%
af þessurn áætluðu tekjum þjóðarbúsins.
Forstjóri Hvals hf. lét líka gera athugun
á rekstri hvalaskoðunarfyrirtækjanna og
niðurstaða hans var að tap af rekstri fyr-
irtækjanna hefði verið um 20% af veltu
þrátt fyrir að sum þeirra hefðu fengið styrk
frá ríkinu. Eiginíjárhlutfall greinarinnar
var nálægt 10% árið 2002.
Þessar tölur geta allar verið réttar en
það er athyglisvert hvaða atriði vekja
Mynd 1: Tekjw og afkoma í hótel
og veitingarekstri 1998-2005
.
Tekjurnar í þúsundum króna hafafarið vaxandi
(vinstri ás) en afkoma sem hlutfall af tekjum er sífellt
neikvœð (hœgri ás). Heimild: Hagstofa Islands.
áhuga hvers unr sig. Hvalveiðiforstjórinn,
sem á væntanlega engan hlut í hvalaskoð-
unarfýrirtæki, hefur áhuga á afkomunni en
þeir sem hafa lifibrauð sitt af hvalaskoðun
líta fyrst og fremst á veltuna og þá ekki
aðeins sína eigin heldur alls þjóðarbúsins.
Þessi fómfusa afstaða er táknræn fyrir
marga sem stunda ferðaþjónustu. Eigend-
ur fyrirtækj anna em mjög uppteknir af því
að byggja upp fyrir framtíðina og hafa
til þess mikinn tíma miðað við tölur sem
sjást á meðfylgjandi mynd. Þar sést að á
ámnum 1998 til 2004 er tap á hótel- og
veitingahúsarekstri á hverju ári. Veltan
vex að raunvirði en arðsemin er minni
en engin. Þrátt fyrir það halda menn enn
áfrarn að auka gistirými.
Of smáar einingar?
Ein ástæðan fyrir slakri afkomu gæti
verið að rekstrareiningar séu óhag-
kvæmar. Hér á landi eru mörg litil gisti-
hús og má því reikna með því að fastur
kostnaður sé tiltölulega hár. Reynslan af
stómm hótelum hér á landi virðist ekki
sérstaklega góð heldur. Amm saman kvört-
uðu forráðamenn Flugleiða undan slakri af-
komu í hótelrekstri sínum sem líklega var
sá stærsti á landinu. Margir bændur bjóða
hins vegar upp á gistingu en sá rekstur
er mjög oft smár í sniðum og gistirýmið
aðeins nýtt fáa mánuði ársins.
Veitingahúsin eru líka mörg og oft
veikburða þó að sem betur fer séu til á
því undantekningar. Tíð nafnaskipti á
veitingahúsum sem virðast vel staðsett
benda til þess að kennitöluskipti séu tíð.
Hótel- og veitingahúsarekstur virðist ekki
draga að sér mikið fjármagn eigenda því
að eigintjárhlutfall í grein-
inni var aðeins um 4% árið
2004 samkvæmt athugun
Hagstofunnar. Veltufjárhlut-
fall á sama tíma var rúmlega
0,5. Ekki er ástæða til þess
að ætla að staðan hafi lagast
árið 2005 en á yfirstandandi
ári gæti hagur sumra fyrir-
tækja vænkast þó að fjár-
festing sé enn mjög mikil
og tjármagnskostnaðurþví
hár. Enn í dag virðist grein-
in höfða mjög til hugsjóna-
manna sem vilja Islandi allt
og eru tilbúnir að fóma til
þess öllu sínu fé.
3