Vísbending


Vísbending - 22.12.2006, Blaðsíða 12

Vísbending - 22.12.2006, Blaðsíða 12
ÞRAUTIR ÞINGSINS í FJÁRMÁLUM -- VILHJÁLMUR BJARNASON VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR - Vilhjálmur Bjarnason rekur í þessari grein hvernig margar stefnumarkandi ákvarðanir ípeningamálum þjóðarinnar voru teknar án frumkvœðis eða skilnings stjórnmálamanna. Mynd: Geir Ólafsson. I stjómarskrá lýðveldisins, sem stofnað var til árið 1944, er hvergi getið um fyrirkomulag peningamála. Það hefur heldur ekki verið til umræðu í umfjöllun um breytingar á stjórnarskrá á þeim 62 árum sem liðin eru frá stofnun lýðveldisins. Þessu er á annan veg farið í bandarísku stjómarskránni, sem varð til í uppkasti 1787. Þar er beinlínis tekið fram að þingið hafi vald til að ákveða hvernig málefnum gjaldmiðils skuli fyrir komið, svo og gengi gjaldmiðilsins gagnvart annarri mynt. Bandaríkjaþing ákvað síðan árið 1913 hvernig gjald- miðilsmálum skyldi lyrir komið, þ.e. með stofnun Seðlabankans, Federal Reserve árið 1914. Um svipað leyti og Bandaríkjaþing varðaði veginn fýrir Federal Reserve, þó eilítið fyrr, samþykkti Alþingi lög um stofnun veðdeildar Landsbankans, þ.e. Iög nr. 1/1900. Þar er lagt fyrir í 1. gr. „1 Landsbankanum í Reykjavík skal stofna veðdeild til þess að veitt verði lán um langt árabil og með vægum vöxtum gegn veði í fasteignum." Þessi fýrirheit um aldahvörf gáfu mynd af því sem verða skyldi á öldinni sem á eftir fylgdi. Alþingi tók sér vald til að hafa hönd í bagga og á stundum ákveða breytistærðir til verðlagningar a tjármálagemingum. Það er mjög lærdómsríkt að fara yfir feril þeirra breytistærða, sem ráða verðlagningunni, og hvemig Alþingi kom þar nærri á stundum en var á örlagastundu fjarri. Nærtækt er að velta upp spumingunni hvort evra verði lögeyrir á íslandi án þess að Alþingi taki ákvörðun þarum. Helstu þœttir Breytistærðimar, sem skipta máli, em eftirtaldar: • Gengi • Verðtrygging og verðbólga • Vextir í kennslubókum lyrir byrjendur í hagfræði er það talið ósamrímanlegt að einn og sami aðili ákvarði gengi gjaldmiðils og ákveði vexti á sama tíma. Það er undirliggjandi í gengismarkmiðum seðlabanka, að seðlabanki ákvarði gengi eðageti haft áhrif ágengi gjaldmiðils með inn- gripi á gjaldeyrismarkaði. Staðfesta seðlabanka við gengismarkmið getur falið í sér áhættulausan hagnað í framvirkum viðskiptum á gjaldeyrismarkaði. Með verðbólgumarkmiði seðlabanka lætur bankinn gengi gjaldmiðils ráðast af viðskiptum á markaði, óháð sínum afskiptum. I ritgerð sinni um Orsakir erfiðleikanna íatvinnu- og gjaldeyrismálum leiðir Benjamfn Eiríksson, hagfræðingur og síðar bankastjóri, rök að því að kreppan á íslandi frá 1930-1938 sé að nokkru leyti heimatilbúin vegna liins veika seðlabankttvalds Landsbankans, sem jafnframt var stærsti viðskiptabanki landsins. í raun ákvað bankastjóm bankans vexti af innlánum og útlánum og vaxtaákvarðanir tóku mið af „getu atvinnuveganna", óháð framboði lánsfjár frá sparifjáreigendum, en gengi krónunnar var ákveðið af Alþingi. Álag á raunvexti vegna verðbólgu er grundvallaratriði til að tryggja framboð lánsfjár á lánamarkaði. í því felst verðtrygging fjárskuldbindinga. Seölabankinn hœttir að vera skúffa Með nýrri löggjöf um Seðlabanka Islands, þ.e. þegar verkefni seðlabanka eru endanlega skilin frá Landsbankanum í upphaft viðreisnar, lög nr. 10/1961, var Seðlabankanum falið að ákveða vexti í viðskiptum innlánsstofnana en Alþingi var enn falið að ákvarða 12 IVÍSBENDING

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.