Frjáls verslun - 01.04.1961, Blaðsíða 32

ÚR GÖMLUM RITUM
Fiskveiðar Islendinga og
framtíðarhorfur
Eftirfarandi grein er lekin lir 1. árgangi ÆGIS, 1900. I?á stóðu fiskveiðar lands-
inanna á tímamótum. Þilskipaútgerð hafði verið stunduð um alllangt skeið, en togara-
útgerð íslendinga var að hefjast. Greinin er nafnlaus, cn ritstjóri Ægis og stofnandi
var Matthías Þórðarson, sem nú er nýlátinn.
Inngangur
Þótt ckki sé liðinn mcir en rúmur íjórðungur ald-
ar síðan íslendingar fóru verttlcga að stunda fisk-
vciðar á þilskipum, þá má samt svo að orði kveða,
að síðan hafi orðið ótrúlega mikil framför í þeirri
grein. Menn höfðu margar aldir stundað þennan
atvinnuveg með ntjög svo ófullkomnum tækjuni,
og jafnvel oft og tíðum mátt sætta sig við, að vera
sviptir því allra nauðsynlegasta, svo sem efni í
báta, veiðarfæri, salti o. fl., sem ómissandi var til
þess að geta dregið fram lífið, af þessum atvinnu-
vegi. Og þegar tekið er tillit til þess, hvað öll
hjálparmeðul voru ófullkomin og vanþekkingin var
mikil í því að hagnýta sér þau, þá var ekki að
undra, þótt lífskjör fiskimanna og allra landsmanna
yfir höfuð væru mjög bág og aumkunarverð.
Flestir þeir, sem þekkja dálítið sögu landsins og
hafa að meira eða minna leyti tekið þátt í fram-
kvæmdum síðari tíma, hljóta að fyllast gremju yfir
])ví, hve forfeður okkar, kynslóð eftir kynslóð,
fóru óheppilega á mis við þau gæði, sem hafið
geymdi við fætur þeirra. Það yrði of langt og
kemur ekki þessu máli við, að telja upp hinar
mörgu orsakir, sem ollu þessu, en liitt cr víst, að
jafnhægt hefði verið að fá fiskinn þá, ef tækin
hefðu verið til þess og þekkingin og atorkan að
sama skapi og nú. Eins er það kunnugt, að margir
föðurlandsvinir og umhyggjusamir menn, höfðu op-
in augun fyrir þessu ástandi eins og það var, og
gerðu allt hvað þeir gátu til að ráða bót á því, cn
það hafði mjög lítinn árangur.
Það hefir ekki dulizt neinum hugsandi manni,
hvorki fyrr né síðar, að framtíð íslands er að miklu
leyti komin undir fiskveiðunum,
eins og menn nú yfir liöfuð ekki
efast lengur um; og meðan þessi
atvinnuvégur var svo að segja í
bernsku, ])á var það ekki að undra,
að þessir sömu menn reyndu allt
hvað þeim var auðið, til þess að
færa þetta í betra horf. Af því
það lýsir svo vel ástandinu eins
og það var, og sýnir órækan vilja
á að bæta það sem hægt var,
viljum vér birta hér dálítinn kafla
úr „Samlinger for Handels Maga-
zin for Island“ eftir Karl Pont-
oppidan, prentað í Kaupmanna-
höfn 1787, er hljóðar svo:
„Það cr eftir minni meiningu liið öruggasta
meðal til velferðar þjóðarinnar, að reyna með
dáð og dug að hagnýta sér auð hafsins, við
strendur landsins, meir en verið hefir. Að ís-
land geti framfleytt miklu fleira fólki en nú
á sér stað cr augljóst, og þar að auki fram-
leitt þá verzlunarvöru, sem ekki einungis vér,
heldur og allar þjóðir sækjast eftir; eins og
líka saga landsins sýnir svo skýrt bæði fyrr
og síðar, þar sem hinn mikli fjöldi útlendra
fiskiskipa, enskra, franskra og hollenzkra,
koma ár eftir ár, til að taka þann fisk, scm
landsmenn ekki hafa framkvæmd né fé til að
ná í. Yér verðum með sárum söknuði að liða
það bótalaust, að þessir útlendingar fara með
fullar hleðslur af fiski frá ströndum íslands,
á sama tíma sem íbúar landsins kvarta og
barma sér yfir fiskileysi og fátækt, og verzl-
unarskipin (dönsku) koma heim að haustinu
að miklu leyti hlaðin af grjóti. Útlendingar fá
ekki einungis bróðurhlutann af fiskinum við
ísland, heldur taka þeir allan þann auð, sem
landið og fiskigrunn þess bjóða hinurn fátæku
og kjarklitlu íbúum. Af verzlunarsögunni get-
ur maður séð, að af þeim rúmum 8000 skpd.
af fiski, sem árlega er útflutt sem verzlun-
arvara frá íslandi, eru samtals í 20 ár flutt
út 622 skpd. af Norður- og Austurlandi. Og
þegar það er kunnugt, að hin víðáttumiklu og
ríku fiskigrunn liggja þar fyrir utan, og Hol-
lendingar, Frakkar og aðrar þjóðir fá árlega
hlaðafla um ])cssar slóðir, þá hefir víst sérhver,
sem hefir óspillta tilfinningu og velvild til með-
bræðra sinna, ástæðu til að óska, að hægt væri
m
FRJÁLS VERZLUN