Helgarpósturinn - 02.01.1995, Blaðsíða 11

MÁNUDAGUR 2. JANÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN ERLENT
11
Á áramótum
Valdið spillir
Víðaren á íslandi eru stjómmálamenn sakaðir um spillingu. í Evrópunkjum eru margirhelstu stjómmálamenn
í verstu klípu vegna hneykslismála. Ýmsirmunu þurfa að súpa seyðið afþeim á nýbyrjuðu ári.
Silvio Berlusconi hlýtur að teljast lánlausasti stjórnmála-
maður ársins. Hann lofaði að sópa úr hornum, en í staðinn
fyrir að vera lausn á vandanum komust ítalir að því að hann
var hluti vandans.
Spilling er ein skýrasta birtingar-
mynd þingræðislegrar lýðveldis-
stjórnar. Þetta skrifaði sagnfræð-
ingurinn frægi, Edward Gibbon,
endur fyrir löngu. Sé þetta rétt hjá
sagnfræðingnum var evrópskt lýð-
ræði við hestaheilsu árið 1994.
Þetta var árið þegar Frakkar
horfðu upp á fyrrum samgöngu-
málaráðherra sinn Alain Carignon
leiddan burt í handjárnum, fölan á
kinn. Honum var rneðal annars
gefið að sök að hafa beitt óheiðar-
legum aðferðum til að fjármagna
kosningabaráttu sína og flokks síns.
Á Spáni lá þungt á mönnum mál
Luis Roldán Ibanez. Hann er son-
ur leigubílstjóra og vita próflaus en
reis til metorða í Sósíalistaflokkn-
um og var á endanum orðinn yfir-
maður Guardia CiviMögreglusveit-
anna sem telja sjötíu þúsund með-
limi. Roldán er ásakaður fyrir að
hafa þegið mútufé af verktökum
sem í staðinn fengu að byggja skála
fyrir lögregluna. Hann hvarf í apríl
og síðan þá hefur ekkert til hans
spurst.
Á Ítalíu þykja slíkir atburðir dag-
legt brauð. Þó sætir vissulega tíð-
indum að Bettino Craxi, fyrrum
forsætisráðherra landsins og vin-
sæll stjórnmálamaður, hefur verið
dærndur í átta og hálfs árs fangelsi
vegna svikamála. Hann hefur gerst
útlagi í Túnis og kemst ekki þaðan
vegna heilsubrests, eða það segir
hann sjálfur.
Vonarglætu sáu Italir þegar auð-
kýfíngurinn Silvio Berlusconi
ákvað að leggja fyrir sig stjórnmál í
janúar. Eftir aðeins átta vikur sem
pólitíkus varð hann forsætisráð-
herra og lofaði að sópa út úr horn-
um með atfýlgi flokks síns, Forza
Italia. Nafnið fékk hann úr fótbolta,
en þar er hann vel hnútum kunn-
ugur.
Berlusconi virtist í fyrstu ætla að
heilla Italíu — og heiminn — upp
úr skónum, en þegar allt kom til
alls stóðst hann engar væntingar,
ekki fremur en ítalska fótbolta-
landsliðið sem var alsendis ófært
um að koma bolta í mark í úrslita-
leik gegn Brasilíu í heimsmeistara-
keppninni. Félagi Berlusconis í rík-
isstjórn, Umberto Bossi, leiðtogi
Norðurbandalagsins, rauk á dyr og
sakaði Berlusconi urn gerræði. Nú,
á nýbyrjuðu ári, er þess að vænta að
enn einu sinni fari fram þingkosn-
ingar á Italíu og þá er líklegt að
vinstri flokkar geti notfært sér upp-
lausnina á hægri vængnum.
Almenningur hafði sett Antonio
di Pietro, þann dómara sem hefur
gengið harðast fram gegn spillingu,
í guðatölu. Hann sagði af sér og
ásakaði stjórnmálamenn fyrir að
reyna að þvælast fyrir
dómstólum. Hinn lán-
lausi Berlusconi hafði
ífeistað þess að koma í
gegnum þingið frum-
varpi sem takmarkaði
völd dómara og sak-
sóknara. Það kom allt í
kollinn á honum aftur:
Nú bendir allt til þess
að hann verði sjálfur
leiddur fyrir dómara og
spurður í þaula um
peningamál eins fyrir-
tækja sinna, Fininvest.
Það sem virtust vera
krossgötur hefur reynst
vera öngstræti; það sem
ítalir héldu að væri
lausnin á vandamálum
sínum hefur öllu heldur
reynst vera hluti af
vandamálinu.
Óánægðir
kjósendur
Ein afleiðing þessa er
að hvarvetna virðist al-
menningur hæst-
óánægður með pólitík-
usana sína. í upphafi
árs naut Edouard Ball-
adur, forsætisráðherra
Frakklands, gríðarlegs
atfylgis í skoðanakönn-
unum. Vinsældir hans
stórminnkuðu þegar
komu á daginn ýmis hneykslismál
sem helstu bandamenn hans voru
flæktir í. Hann átti líka í stökustu
erfiðleikum með að taka á stúdent-
um og bændum sem létu ófriðlega.
Við forystu Verkamannaflokks-
ins í Bretlandi tók ungur maður,
Tony Blair, sem mörgum þykir
heillandi. Hann nýtur þess að
Ihaldsflokkur John Major er flækt-
ur í spillingarmál og klofinn í herð-
ar niður vegna Evrópumála. Flokk-
urinn hefur aldrei fengið verri út-
reið í skoðanakönnunum sfðan
mælingar hófust.
Hneyksli
á ítalska vísu
Lítum ögn nánar á helstu spill-
ingarmál sem hafa komið evrópsk-
um stjórnmálamönnum í bobba. Á
Ítalíu byrjaði þetta allt í Mílanó fyr-
ir rúmum tveimur árum. Saksókn-
ara varð það á, hérumbil fýrir til-
viljun, að detta ofan á mál þar sem
flokkur Sósíaiista hafði unnið sér
það til óhelgis að þiggja mútufé.
Bettino Craxi, foringi Sósíalista
og fyrrum forsætisráðherra, er nú
dæmdur sakamaður. Þegar farið
var að rannsaka málið kom í ljós að
varla var til það stórfyrirtæki sem
hafði ekki greitt fé til að fá styrki
eða verkefni hjá hinu opinbera. I
réttarhöldunum voru leiddir fram
mörg þúsund menn, sumir skrif-
stofublækur, aðrir þingmenn, enn
aðrir fyrrverandi ráðherrar.
Almenningur brást við með því
að gera hljóðláta byltingu. Garnlir
flokkar hrundu saman, nýtt kosn-
ingakerfi var sett saman og í mars
voru þingkosningar. Sjötíu af
hundraði þingmanna tilheyra nýj-
um flokkum og hafa aldrei komið
þangað áður. Og nú lítur allt út fýr-
ir að kosningahringekjan þurfi að
byrja enn á nýjan leik, eins og svo
oft áður í óróíegri sögu ítalska lýð-
veldisins.
Ogá Spáni
Á Spáni flýði áðurnefndur Luis
Roldán, yfirmaður Guardia Civil,
land 29. apríl. Hans er nú leitað af
alþjóðalögreglunni Interpol. Rol-
dán notaði stöðu sína til að safna
auðæfum sem eru metin á um 1.8
milljarð íslenskra króna. Verktakar
sem byggðu skála fyrir lögregluna
þurftu að greiða honurn mútufé.
Peningar sem áttu að fara í ekkna-
sjóð iögreglunnar lenti inn á
bankareikningi hans. José Luis
Cocuerca innanríkisráðherra tók
á sig ábyrgð á þessu athæfi og sagði
af sér.
Mariano Rubio,
fyrrverandi bankastjóri
spánska seðlabankans,
hefur verið látinn laus
gegn tryggingu eftir að
hafa verið handtekinn
fýrir verðbréfasvindl og
skattaundandrátt. Frá
árinu 1987 notaði Ru-
bio sér innanhússupp-
lýsingar til að braska á
verðbréfamarkaði. I
ofanálag stofnaði hann
banka með forstjóra
verðbréfamarkaðarins.
Árið 1991 veitti þessi
banki Rubio lán upp á
rúmlega 3 milljarða
króna. I bókhaldi bank-
ans hafa endurskoð-
endur fundið ýmislegt
sem þeir telja að sé
„óvenjulegt“. Rubio-
hneykslið kostaði fyrr-
um viðskiptaráðherra
Spánar, Carlos Sol-
chaga, sæti í ríkis-
stjórn.
Juan Hormaechea,
fyrrverandi forsætis-
ráðherra Kantabríuhér-
aðs, var dæmdur í sex
ára fangelsi 24. október.
Hann hafði gert sig sek-
an um að veita vinum
sínum opinber verkefni
og notaði ríkisfé til að fjármagna
hatursherferðir gegn andstæðing-
um sínum.
Öll þessi mál hafa komið Felipe
Gonzalez forsætisráðherra í því-
líka klípu að ólíklegt þykir að hann
sitji út þetta ár. Spurningin er hvort
hann hrökklast frá með skömrn eða
segir af sér með sæmd eftir fjórtán
ára valdaferil.
Sviksamir Frakkar
Edouard Balladur, forsætisráð-
herra og forsetaffambjóðandi, á í
mildum vandræðum vegna þess
hversu nánustu samstarfsmenn
hans hafa reynst spilltir. Hann hef-
ur sjálfur ekki beinlínis tengst
hneykslismálum, en sumir ráð-
herra hans hafa þurft að segja af sér
og einn þeirra er í varðhaldi.
Alain Carignon, fyrrum sam-
göngumálaráðherra, var handtek-
inn 12. október. Honum er gefið að
sök að hafa þegið hátt í 300 milljón
krónur fýrir að útvega fýrirtækjum
verktakasamninga við ríkið.
Gérard Longuet, fyrrum iðnað-
arráðherra, þurfti líka að taka hatt
sinn og staf og handtaka er yfirvof-
andi. Hann liggur meðal annars
undir grun fýrir að hafa þegið 25
milljón króna afslátt þegar hann
keypti sér sumarhús í St.Tropez. En
hann er viðriðinn fleira, til dæmis
mál þar sem kemur við sögu taska
full af peningum og hús í París sem
enginn kannast við að eiga.
Varla annars staðar á byggðu bóli
en í Frakklandi hafa stjórnmála-
menn rneiri völd. Þeir skipa til
dæmis í stöður helstu fyrirtækja
sem eru að hluta til eða að öllu leyti
í ríkiseign. Fyrir að skipa í for-
stjórastöður og jafnvel stöður
fréttaþula hjá sjónvarpi þiggja
stjórnmálamenn mútufé. Forsætis-
ráðherrann hefur verið sakaður um
að taka linkulega á málunum og
margir liggja undir grun um athæfi
af þessu tagi. Saksóknarar eru í við-
bragðsstöðu og allir virðast sam-
rnála um að von sé á fleiri afhjúp-
unum.
Líka ráðvandir Bretar
Nýleg skoðanakönnun sýnir að
tveir þriðju allra Breta telja að
Ihaldsflokkurinn sé rotinn í gegn.
Ekki jók það virðingu hans þegar
blaðamaður brá sér í gervi kaup-
sýslumanns og greiddi tveimur
þingmönnum, Graham Riddick
og David Tredinnick, smáaura
(100 þúsund krónur) fýrir að flytja
fýrir sig mál á þingi.
Tim Smith og Neil Hamilton
eru fýrrverandi ráðherrar á Bret-
landi. Þeir lentu í vandræðum þeg-
ar Egyptinn Mohamed Al Fayed,
eigandi Harrod’s-verslunarinnar,
skýrði frá því að hann hefði falið
þeim að leggja spurningar fýrir
breska þingið. Verðið var 200 þús-
und krónur á spurningu. Tim
Smith viðurkenndi athæfíð og
sagði fljótt af sér.
Neil Hamilton þrjóskaðist hins
vegar við. Fyrst þverneitað hann
öllum staðhæfingum Fayeds, svo
gaf hann eftir og viðurkenndi að
hafa þegið boð urn að dvelja í viku á
Ritz- hótelinu í París. Eigandi þess
er téður Fayed sem hótar því nú að
hann geti komið fleiri ráðherrum á
kné. Hann mun hafa dælt um 250
milljónum íslenskra króna í íhalds-
flokkinn á umliðnum árum. Samt
beitti viðskiptaráðuneytið breska
sér gegn kaupsýsluaðferðunt Fay-
eds. Ríkisstjórnin vill svipta hann
ríkisborgararétti, en Egyptinn á spil
uppi í erminni.
Fayed gæti líka komið Margaret
Thatcher, fyrrverandi forsætisráð-
herra, í bobba. Hann hafði náið
samband við hana og veit margt
um viðskipti sonar hennar, Mark
Thatcher. Hann hefur skýrt frá því
að á stjórnartíð hennar hafi hann
fengið 1.3 milljarða króna fyrir að
hafa milligöngu um vopnaviðskipti
við Saudi-Arabíu.B
Þetta
„Bara stórveldi eins og Rússland
og Bandaríkin geta leyft sér að lúta
forystu drykkjurúta og kynferðis-
brjálæðinga."
Auberon Waugli, breskur
dálkahöfundur.
„Ef hægt er að láta gamla menn
sitja í Elysée-höll, þá er líka hægt
að draga gamla menn fyrir dóm.“
Serge Klarsfeld nasistaveiðari.
„Verið ekki að nota orð eins og
hetjudáðir, hugrekki, dáðir og dug.
Við vorum í bandaríska landhernum
og við höfðum verk að vinna. Eng-
inn okkar var hetja.“
Sainuel Fuller, 81 árs karl sem barðist
á Omaha-strönd á D- dag.
„Ég veit ekki hver getur tryggt páf-
anum algjört öryggi — nema þá
kannski æðsti yfirmaður hans.“
Oscar Luigi Scalfaro, forseti Ítalíu, í
tilefni afheimsókn páfa til Sarajevo.
„Ég hélt aldrei að þetta myndi enda
svona. Hvernig gat mér skjöplast
svo illilega."
Karl, prins afWales, um hjónaband
sitt ogDíönu.
„Maður semur frið við óvini sína frá
því í gær. Hvern annan kost hefur
rnaður?"
Yitzhak Rabin, forsœtisráðherra
ísraels.
„Berlusconi segir að hann sofi eins
og barn. Það er rétt: Hann vaknar
grátandi á þriggja tíma fresti."
Roberto Benigni, italskur háðfugl.
„Ég sé ekki eftir neinu. Ég er hæst-
ánægð með sjálfa mig. Á þeim tíma
var ég bara venjuleg skólastelpa."
Dagmar Wöhrl, þingkona Kristilegra
demókrata í Þýskalandi, sem kom í
Ijós að hafði leikið í klámmynd.
„Við viljum ekki og við eigum ekki
að grafa nýjar skotgrafir í Evrópu."
Hclmut Kohl, kanslari Þýskalands.
„Ég vil aldrei heyra minnst á Gatt
framar.“
Alain Juppé, utanríkisráðherra
Frakklands.
„Núna þegar ég segi orðið Gatt
heyri ég í áhorfendum slökkva á
tækjunum sínum úti um allt land.“
David Frost, breskur sjónvarpsmaður.
„Bretland er eyja og allar brýr og öll
göng heimsins ná ekki að tengja
það við meginlandið."
Le Figaro, franskt dagblað.
„Það er ótrúlegt að þetta bull skuli
hafa tryggt mér kosningu."
Jacob Haugárd, danskur spéfugl, sem
var kosinn á Evrópuþingið með loforð-
um um betra veður og
stærri jólagjaftr.
ítalir vilja verða
Svisslendingar
Margir ítalir, sem eru langþreytt-
ir á spillingu og glundroða heima-
fyrir, mæna öfundaraugum no.rður
yfir landamærin til Sviss þar sem
allt er í þvílíkri röð og reglu að
mörgum þykir stappa nærri ein-
Írm leiðindum. Fáir hafa þó
ástæðu til þessa en íbúar Vig-.
dals nyrst á Ítalíu, rétt við-
tesku landamærin.
Dalurinn þykir afar fagur enda er
hánn í Ölpunum, en þó eru íbúarn-
ir ekki ánægðir. Eitt sinn nutu þeir
þéss að vegur og jarðgöng lágu yfir
íandamærin til Sviss en nú hefur
verið lokað fyrir það vegna slysa-
hættu. Ibúarnir horfa með eftirsjá
til þessarar gullaldar sem lauk 1993.
Aðallega verður þeim hugsað til
þess hversu miklu betri þjónustu
þeir myndu njóta ef þeir væru
svissneskir þegnar. Þeim verður
hugsað til þess þegar gerði mikil
flóð í dalnum nýlega og ítalskar
hjálparsveitir eyddu drjúgum tíma í
að flnna Vigezzo-dal á korti.
Menningarlega segjast þeir líka vera
Svisslendingar. Þeir tala sömu mál-
lýsku og fólkið handan landamær-
anna, borða sama matinn og horfa
á sömu sjónvarpsrásirnar.
Sveitarstjórnin hefur leitað til
æðstu staða með málaleitan sína.
Hún ræddi við Oskar Luigi Scal-
Dalurinn er fallegur en íbúarnir
eru vansælir.
faro forseta og Silvio Berlusconi
sem þá var forsætisráðherra. Þeir
önsuðu litlu sem engu. Antonia
Locatelli, helsti forsvarsmaður
Svisslandsvina, segir að nú hafi þau
sennilega engan til að tala við —
nema kannski páfann. ■
Bíóíð hundrað ára
Það verður mikið um dýrðir á
þessu ári vegna þess að bíóið telst
vera orðið hundrað ára. Fyrsta
kvikmyndasýning heims var hald-
in í París 28. desember 1895 af
þeim Lumiére- bræðrum. Þar
voru rneðal annars sýndar mynd-
irnar Árbítur kornabarnsins sem
þótti afar fýndin, Órólegt hafið sem
þótti áhrifarík og Vcrkamenn
ganga út úr Lumiére- verksmiðj-
unni. Fyrst mun þó hafa verið
sýnd mynd af lest sem kemur inn á
brautarstöð en hún þótti svo
þrungin hraða og spennu að
áhorfendur stóðu á öndinni.
Reyndar telst hún hafa verið fyrsta
kvikmynd sem sýnd var á opinber-
lega.
Á þessurn hundrað árum hefur
listgreinin þróast frá því að vera
skenrmtun fyrir almúgann sem
þótti harla ómerkileg í það að vera
sú listgrein sem líklegast er einna
vinsælust og áhrifamest. Á þessari
ártíð kvikmyndanna minnast
menn látinna höfðingja og stór-
sniliinga. Er ekki nóg að nefna
John Ford, Jean Renoir, Orson
Welles, Frangois Truffaut og
Luis Bunuel.
Fræg mynd eftir Jean Renoir
heitir Blekkingin mikla. Þetta
nafn hefur viljað loða við kvik-
myndirnar eins og þær leggja sig
og hér er einn af blekkingar-
meisturunum, Orson Welles.