Vísir - 18.08.1970, Blaðsíða 8

VISIR
Otgefan i> Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjóri • Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjóroarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Slmar 15610 11660
AfgreiösJa ■ Bröttugötu 3b Sfmi 11660
Ritstjórn- Laugavegi 178. Simi 11660 (5 linur)
Askrift.argjald nr 165.00 á rnánuöi innanlands
f lausasölu kr. 10.00 eintakiö
Prentsmiðja Visis — Edda hf. ______
. Aímæli Reykjavíkur
Höfuðborg íslands á afmæli í dag. Skyldu allir borg-
arbúar, sem komnir eru af barnsaldri, vita við hvað
þetta afmæli er miðað? Svo mun ekki vera. Einn að-
spurður svaraði því til, að Ingólfur Arnarson mundi
hafa tekið sér hér fasta bólfestu þennan dag! Annar
sagði, að þennan dag hefði fyrst verið stofnað hér
sveitarfélag, en kvaðst ekki muna, hvenær það hefði
verið. Sá þriðji sagðist ekkert um þetta vita. Af tíu,
sem spurðir voru, kunni meirihlutinn rétta svarið, en
sumir voru í vafa um ártalið. Flest var þetta ungt fólk.
Árbækur Reykjavíkur, eftir dr. Jón Helgason bisk-
up, hefjast á árinu 1786. Þar segir svo á bls. 1: „Með
kgl. auglýsingu, dagsettri 18. á g ú s t um sumar-
ið, var gefið fyrirheit um vérzlunarfrelsi, sem lengi
hafði verið þráð af landsmönnum. Að vísu var það
einskorðað við þegna Danakonungs og öðrum þjóð-
um óheimiluð áfram öll verzlunarviðskipti við lands-
menn. En það skiptir mestu máli fyrir oss íbúa höf-
uðstaðarins, sem nú lifum, og gerir þetta ár að því
merkisári í meðvitund vorri, sem það er og verður,
að með þessari sömu auglýsingu voru Reykjavík (og
fimm öðrum kaupstöðum) veitt kaupstaðar-
r é 11 i n d i, svo að segja má, að á þessu ári hefjist
saga Reykjavíkur-kaupstaðar.“
Biskupinn segir, að svo teljist til, „að innan tak-
marka hinnar fyrirhuguðu kaupstaðarlóðar, sem ekki
var fastákveðin fyrr en á næsta ári, væru, er þessi
merkilega auglýsing var út gefin, alls 167 sálir heim-
ilisfastar; en að meðtöldu næsta umhverfi kaupstað-
arins, er taldist til Reykjavíkursóknar, voru íbúamir
302“. Þá var íbúatala alls landsins aðeins rúm 38 þús-
und. Svo hart höfðu hallæri, drepsóttir og hvers kyns
óáran leikið þjóðina næstu árin á undan, að þetta
var allt, sem eftir hjarði af henni.
Síðan þetta gerðist eru nú liðin 184 ár. Mörg vötn
hafa runnið til sjávar. Á kaupstaðarlóð hinna 167
fátæku og umkomulitlu íbúa, og óralangt út fyrir
takmörk hennar, lengra en þá hefði nokkru sinni
yjptað órað fyrir, er nú risin höfuðborg fslands, stór
og glæst, að sumra dómi of stór í hlutfalli við fjölda
landsmanna. Héðan liggja líftaugar í allar áttir, til
allra annarra byggða, til innstu dala og yztu stranda.
Hingað liggur og vegur margra. Hugur hinna ungu
stefnir hingað til menntunar og athafna og sumir,
sem lokið hafa lífsstarfi sínu annars staðar, kjósa,
að eyða hér ævikvöldinu. Já, hingað vill fólk á öll-
um aldri. Og Reykjavík býður alla velkomna.
Höfuðborgin okkar er enn í sköpun, og það verður
hún vitaskuld ævinlega. Alltaf er eitthvað ógert, og
þegar við litumst hér um, sjáum við að víða er verið
að taka til hendinni. Okkur greinir oft á um stjóm
og framkvæmdir, strauma og stefnur, en eitt er okk-
ur þó öllum sameiginlegt: Okkur þykir vænt um borg-
inga okkar og viljum öll bæta hana og fegra. Á af-
mælisdegi hennar óskum við henni hamingju og heilla
í bráð og lengd.
’ VÍSIR . Þriðjudagur 18. ágúst 1970. i
„Vitlausu Mínur“ í Hollandi standa tíðum á götuhornum og
blístra á eftir laglegum strákum.
frú heimur var kjörin og báru
konur skilti sem á stóö „Ung-
frú misnotuð — ungfrú hugar-.
spuni“ o. s. frv. Á einu skilt-
anna stóö: „Þú hefur meiri
tekjur sem raunverul. „skækja".
Skriflegt leyfi
eiginmanns
Hægt og hægt hafa konu, I
Frakklandi öð'lazt heilztu mann- >
réttindi til jafns við karla, en ;
hafa fram undir þetta staðið ■
kymsystrum sínum í öðrum lönd- •
um langt að baki. Til dæmis var
það ekki fyrr en 1946 sem þær ,
fengu aitkivæöisrétt og 1965 '■
sem þær fenigu rétt til að hafa |
siim eigin bankareikning. Þrátt i
fyrir þetta hafa kvenréttinda- j
hreyfingar átt þar erfitt upp- i
dnáttar en helzta hreyfing |
þeirra er „Le Mouvement Démo- j
cratique Féminine" og er mark- 1
mið þeirrar hreyfingar að virkja •
Kvenréttindabaráttan
breiðist út
— hreyfingar um alla Vestur-Evrópu
KVENRÉTTINDl eru nú aft-
ur á dagskrá. Allt í einu hafa
konur um víöa veröld vaknað
til félagslegrar vitundar. —
Kvenréttindabaráttu ber nú
hátt í Bandaríkjunum, og
hafa konur stofnað þar hreyf-
ingar, sem berjast með rót-
tækum aðgerðum fyrir auk-
inni þátttöku kvenna f þjóð-
lífinu. Hingað til hafa amer-
ískar konur verið mun rót-
tækari en evrópskar i‘ þessu
tilliti, en nú eru að rísa upp
hreyfingar í löndum Vestur-
Evrópu, sem gefa samtökum
kynsystranna vestanhafs ekk
ert eftir.
Laun kvenna
20—30% lægri
í Hollandi er kvenréttinda-
hreyfing sem kallar sig „Dolle
Minas", sem mun útleggjast
„vitlausu Minur“. Nafnið er
dregið af Wilhelmínu nokkurri
Drucker, sem vair helzta kven-
réttindakona Ho'ltendinga á 19.
,ö!d. Þær hollenzku kvenrétt-
indakonur beita ýmsum frum-
Svíþjóð er fyrirmyndarríki
margra kvenréttindafrömuða.
Þar hefur skattalögunum ver-
ið breytt þannig, að næsta
ár munu kvæntir karlar
verða skattlagðir til jafns víð
ókvænta. Þessl ráðstöfun á
að verða til þess að reka eig-
inkonur meira út á vinnu-
markað. Þar er nú rekinn á-
róður fyrir því að konur sem
aðeins sinna heimilisstörfum,
verði álitnar eins konar for-
réttindastétt — „Iúxus-eigin-
konur“.
konur til þess að ná rétti sínum
á þjóðmálasviðinu. Pransika
kvennablaðið „Elle“ hefur og '
myndað umræðuhópa víða um
land. sem fjalla um stöðu kon-
unnar og í haust mun „Elte“
kosta þriggja daga ráðstefnu
um kvenréttindi, sem haldin :
verður í Versölum.
Á Ítalíu er ástand heldur bág-
borið f réttindamálum kvenna.
Þangað til í fyrra voru konur ■
sem urðu sekar um hjúskapar-
brot dæmdar í eins áirs fangelsi, 1
en karlmenn sem hðldu fram hjá !
konum sínum sluppu hins vegar;
alveg við lagalega meðferö. Þar 1
í landi hefur karlmaður algjör-;
an rétt í öllum fjölskyldumálum
jafnvel eftir andlátið. Skilnaður ■
er ekki leyf ður — heldur ekki;
fóstureyðing og kona sem þarf;
á vegabréfi að halda, verður að
fá skriflegt 'leyfi eiginmanns síns j
tiil að fá það. Núna eru starfandi:
kvenréttindahreyfingar 1 flestum
helztu borgum Ítaiíu og á næst-
unni munu fara fram umræður
um kvenréttindi í fllestum stjóm
máilafllokkum, a.m.k. er stefnt
að því að leyfa skilnað hjóna.
Konur almennt
íhaldssamar
En þrátt fyrir þetta Iff sem;
nú færist i kvenréttindabarátt-
una, sýna skoðanakannanir, að
miiki'U meirihluti kvenna í Evr-
Olof Palme, forsætisráðherra
Sviþjóðar gengur fram fyrir
skjöldu í því að reka konuna út í
atvinnuilífið, hann hefur sagt, að
„enginn sikuli vera neyddur
fyrirfram til að gegna ákveðnu
sitarfi“. og á þá að sjálfsögðu
við að hingað till hiefur það eikki
legið fyrir konum að sinna öðru
starfi en húsmóðurstarfinu. Eig-
inkona Palme vinnur utan heim-
i'lis, en hún er bamasálfræð-
ingur að mennt.
Nýtega hefiur reglugerð
sænskra skóla og verið breytt.
Nú verða sænskir drengir að
læra sarns konar handavinnu og
stúlkur hafa hingað tiil haft
einkarétt á. Þeir læra matreiðslu
á meðan stúlkumar fá aö fara
á námskeið í bflaviðgerðum og
smíðum.
En þó sænsk yifirvöld sýni
kvenréttindabaráttunni svo mik-
inn skilning sem raun ber vitni,
þá eru ekki aliar sænskar konur
ánægðar. Reiðir kvenkyns
sósíalistar sem kalla sig
„Grúppu 8“ krefjast nú „vinnu-
skilyrða ti'l jafns við karla", þ.e.
fleiri barnaheimila og síðast en
ekki sízt sársaukalausra barns-
fæðinga.
tegum ráöum til að vekja athygli
á sér. Nokkrar þeirra hafa gert
það að reglu að standa á götu-
hornum og blístra á eftir karl-
mönnum, kaMa til þeirra at-
hugasemdir um þeirra glæsi-
lega útJlit og þar fram eftir
götunum, rétt eins og karlar
hafa hingað til talið sig hafa
einkarétt á gagnvart konum.
Þær kref jast og að fóstureyðing-
ar verði leyffðar með lögum og
viija breyta skilnaðarlöggjöf-
inni, auk þess sem þær krefjast
launajafnréttis, en um alla
Evrópu má það teljast regla að
laun kvenna séu 20—30%
lægri en karla.
í Bretiandi ber æ meira á
jafnréttiskröfum kvenna. Þær
krefjast þess að feður hafi ekkí
algjört vald til að ákveða
menntun barna sinna en þann-
ig er það þar I landi. Þá vilja
þær fá numið úr gildi laga-
ákvæði sem kveður á um að
konur hafi engan rétt til eigna
hjóna sem þa<u hafa aflaö meðan
þau voru gift - ef tfl skilnaðar
kemur. í vor safnaðist fjöldi
kvenna fyrir utan þar sem ung-
ópu er enn íhaldssamur í þess-
um efnum, og telur að staða
konunnar sé hvergi annars stað-
ar en á neimilinu og í skjóli ■
verndara síns. karimannsins.
68% aðspuröra þýzikra kvenna
álitu aö stúlkur, sem menntuðu
sig til starfsframa væru ekki al-
veg heiilar á geðsmunum og
82% kvenna álitu það sioa há-'
leitustu skyldu að annast mann
sinn og heimi'li. Flestar þýzkar;
konur vildu ekki að eiginmaður.
þeirra tæki minnsta þátt í;
heimilisstörfum, „ef ég sæi
mann minn hlaupa um húsið
með afþurrkunark'lút í hendinni,
gæti ég ekki sofið hjá honum'.
framar. Mér fyudist hann þá
fremur vera bróðir mion“ sagði
ein þýzk húsmóðir, vel menntuð.:
í febrúar n.k. eiga svissneskir
karlar að greiða atkvæði um
hvort konur skuli fá atkvæðis*
rétt, og þegar hefur verið
mynduð kvennahreyfing sem
berst gegn því tíltæki. , Við
verðum að leyfa karlmanninum
að hafa eitthvað að gera og veita
bonum tækifæri til að vera ridd-
aralegur" sagði formaður þess
fé'lagsskapar svissneskra kvenna
sern berst gegn kvenréttind'-.-
hreyfingum. — GO
litM
* i.