Vísir - 28.01.1972, Blaðsíða 7

VÍSIR. Föstudagur 28. janúar 1972.
7
í hyllingum öræfin, allt Island,
viði vaxið eða að minnsta kosti
Kerlingarfjöll og Sprengisand (
kafagrasi, „eins og var til forna“.
Og það er svo hjartaknúsandi að
rita hugvekjur og halda erindi
um þann Edenslund sem ísland
ætti að vera. Menn sem slikt
gera hljóta að vera góðir og
mannlegir, hvernig sem líferni
þeirra að öðru leyti er, það er
svo makalaust gott að verða vin-
sæll með því að koma fram sem
sáðmaður gróðurs og blómaang-
anar. Og svo eru spunnar upn
hugmyndir, um það hve ísland
hafi verið dásamlegur aldinreit-
ur, áður en mennirnir fluttust
þangað og byrjuðu að subba allt
út, ekkert er út í það hugsað að
Island er að upplagi, vegna jarð-
sögulegrar einangrunar sinnar,
eitt gróðurfátækasta landið, né
heldur hitt, að áður en mennirn-
ir komu hingað þá var landið að-
allega rfki tófunnar, og senni-
legast hefur gróður verið tals-
vert tjásulegur og sinublandinn,
þar sem hér skorti það eðlilega
náttúrusamfélag gróðurs og gras-
bíta, sem var í öðrum löndum.
Og þetta gengur svo langt það er
stimplað sem rányrkja að stunda
sauðfjárrækt, gott ef ekki verður
farið að efna til mótmælaaðgerða
gegn rollunum okkar, sheep go
home! Og við heyrum jafnvel
vísindalegar yfirlýsingar um það
að nærri allt landið sé ofbeitt og
sauðkindurnar séu stórhættuleg-
ar og geti valdið því að allur
jarðvegurinn fjúki af landinu á
haf út og gróður eyðist. En svo
ökum við út um landið oft
klukkustundum saman um kaf-
loðna haga og mýrlendi og sjá-
um aðeins örfáar rolluskjátur,
og hvert sem litið er, veit enginn
hvað á að gera við allt þetta
gras. Með þessu er ekki sagt að
málefnið sé ekki gott og fagurt,
en er alarmlýsingin raunveru-
leikanum samkvæm, eða er hún
bara liður í tilbúinni herferð?
Svo stefna hópar upp í öræfi og
flugtækni er beitt í því sem kall-
að er að græða upp landið, og
köfnunarefnisáburði hent yfir
öræfaslóðir af handahófi, þó var-
að sé við þvl að slíkt kunni að
skerða jafnvægi gróðurs og nátt-
úru og veikja þann smávaxna
gróður sem hefur harðnað um
aldaraðir í Islenzkum háfjöllum.
Herferðin getur verið góð, en
þurfa menn ekki að hugsa betur
sitt ráð?
Þetta er sem sagt allt fagurt,
en eru ekki önnur vandamál sem
standa nær. Þó mengun sé orðin
aðkallandi vandamál við milljóna
verksmiðjur Rínarfljóts þá kann
að vera að það séu önnur vanda-
mál, sem standa dreifbýlisþjóð
nær.
Göngum um skemmtistaði höf-
uðstaðarins hjá orlofs þjóðinni
með 35 stunda vinnuviku. Skyld-
um við ekki koma auga á hvern-
ig bévltans brennivínið heldur
áfram að trylla og spilla þessari
vesalings þjóð, svo nú keyrir al-
veg úr hófi, vandræða- og ör-
væntingar ástand yfir efnilegu
fólki, sem er hvarvetna að fara
I hundana, heimili I upplausn,
hjónaskilnaðir og smábörn á upp-
eldislegri vonarvöl. Væri ekki
fremur þörf fyrir umhugsun og
vakningu á því sviði? Er ekki
allt I ólestri og ráðaleysi gagn-
vart þeim vanda, og allt látið
reka á reiðanum um stærsta
þjóðfélags- og heilbrigðisvanda-
mál þjóðarinnar. Eða er ekki
fínt, ekki eins popúlert að snerta
við raunverulegum vandamálum
hins andstyggilega þjóðarfyllirls,
eins og að breiða sig fleðulega út
yfir birkiilm og grængresi og
sveitarsælu I draumsýn um sauð-
kindarlaust ísland?
Þorsteinn Thorarensen.
cyyienningarmál
ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
FOLK A FÖRUM
i Ungmennafélagið Dagsbrún:
(STTORMUR Í GRASINU
: Sjónleikur í þrem þáttum eftlr
ÍBjarna Benediktsson frá Hof-
, teigi
\ Leikstjóri: Eyvindur Erlends-
'son.
I Ctormur í grasinu varð eina
| ^ langa leikrit Bjarna Bene-
.diktssonar frá Hofteigi, út-
’ gefið í bók 1965, og líkast til
Iþað skáldrit hans sem hann
| Jagöi í mestan metnað. Það
,er trúlegt, bótt ég viti það
ekki, að hann hafi á þeim
• tíma reynt að koma .'eiknum
j til sýningar á reykvísku leik-
i sviði. En hvað sem því olli
Bjarni Benediktsson frá Hofteigi
hefur Stormur í grasinu
ekki fengíð inni í leikhúsunum
þá eða síðan. Því er það að
ungmennafélagið Dagsbrún í
Austur-Landeyjum varð fyrst
til að taka leikinn til sýningar,
og fór frumsýning fram þar
evstra fyrir nokkru, við leið-
sögn Eyvinds Erlendssonar.
Ætlunin mun vera að sýna
Storm í grasinu á næstunni
víðs vegar um Suðurland, en
á sunnudagskvöld var Jeikur-
inn sýndur f hinu nýja og vist-
lega félagsheimili á Seltjam-
arnesi.
■þjóðlffsbylting sú sem féjgin
var í flutningi þióðarinn-
ar úr sveit og að sió, kvn-
slððaskilin. örlög gamla fólks
ins úr sveitinni, var Bjarna frá
Hofteigi hugleikið efni f fleiri
ritum en Stormi f grasinu.
Honum vom hugstæð verð-
mæti hins gamla tíma, fvrra
mannlífs í landinu. en fvjltist
tortrvgnni gagnvart fulltrúum
„nýja Islands". sem hann sá
rfsa úr rústum þess gamla. En
gagnrýni hans var tilfinninga-
legs eðlis fremur en vitsmuna-
legs, kannski öðrum þræði
unp á móti hans eigin skvn-
samlega viti, og hann átti líka
tiltakanlega erfitt um að finna
henni form raunhæfra mann-
lýsinga, lifandi dramatískra
átaka. Það er augjjóst vand-
hæfi á meðferð slíkra og því-
líkra hlutverka í Stormi í
grasinu, einkum Hákonar
bóndasonar ,sem framazt hef-
ur svðra, orðinn braskari og
stertimenni, en einnig hinna
kynduga skrípamenna, kaup-
andans og skósveins hans.
Hvers sem revndir og leikn-
ir skopleikarar kynnu að vera
umkomnir í þessum hlutverk-
um er lítil von til þess að við-
vaningar fái komið á þau haus
og sporði.
Stormur í grasinu fjallar
gagngert um fólk á förum —
úr sveitinni og til ókunnug-
legra lífshátta í einhverri
keflavíkinni syðra. Það er 6-
sv'kið harmsefni í sögu Eiríks
bónda á Kambi og Á?Jaugar
dóttur hans, hann orðinn aldr-
aður og gigtveikur, hún mið-
aldra stúlka sem brátt yrði
eina fyrirvinna þriggja gamal-
menna um kyrrt heima í sveit
inni. „Dalirnir eru að deyja
... beir eru úr.leik," segir
Eiríkur bóndi. „Það er verið
að sópa dalina, og þeir hefta
ekki þá hönd. Þeir gætu eins
revnt að beizla storminn sem
ólmast í haustgrasinu og legg-
ur það aö velli.“ Þessi orð
b>sa beim hugblæ, tilfinningu,
sem er uppistaðan í mann-
lýsingum og öðru efni Jeiks-
ins, en ekki gagnrýni og ádeila
‘'•’mtíðar og samfélags. Veik-
asti hluti leiksins er líka annar
báttur hans, þar sem fulltrú-
um tveggia tíma lýstur bein-
b'nis saman, fram fer uppger
hans milli hins gamla og nýja.
Fyrsti og þriðji þáttur, sem
meir leggja upp úr hálfsagðri
tilfinningu, eru báðir mun bet-
ur samdir. Og það er ekki vafi
á bví að minnsta kosti I hJut-
verkum Eiríks og Áslaugar er
efniviður handa mikilsháttar
leikurum að fást við á sviðinu.
Cýning ungmennafélagsins
^ Dagsbrúnar var vitaskuld
dæmigerð áhugamannasýning.
En eins og stundum gerist á
slíkum sýningum reynist f
hópnum fyrir að fara fólki
með ótvíræða hæfileika til
leiklistar: Stefáni Jóni Jóns-
syni (Eiríkur) og Ingibjörgu
Marmundsdóttur, Grétari Har
aldssyni (Arnór) og Gerði
S. Elimars (Elín). Og svið-
setning Eyvinds Erlendssonar
virtist mér mjög svo vandlega
unnin, til þess fajlin að leyfa
efnum leikritsins og sýningar-
innar að njóta sín án þess að
gera neina kröfu um of til
leikendanna.
Þótt Stormur í grasinu sé
efnislega í skefium raunsæis
rýfur höfundur hiklaust raun-
sæisramma leiksins, með stíl-
færðum fulltrúum hins nýja
tíma og gamla og sjálfri orð-
ræðuaðferð leiksins, tjáning
hins ljóðkynjaða trega sem er
tilfinningaleg uppistaða hans.
Vera má að hjutverkið sé sér-
lega hentugt áhugafólki f
sveit. En mér fannst beinlínis
undravert hve nærfærin tök
Stefáni Jóni auðnuðust á Eiríki
bónda, innblásin hita að lok-
um. Hitt má vera að hlutverk
Áslaugar sé veigamest í leikn
um og veitir flestra kosta völ.
Verulega mikilhæf leikkona í
þessu hlutverki mundi að lík-
indum meana að bera hann
fram til sigurs.
En hvað sem öðru Jíður um
sýningu ungmennafélagsins
Dagsbrúnar sýnir hún fram
á að Stormur í grasinu kallar
á endanlega meðferð á sviði.
Ekki veit ég hvaða hagræði f
þjóðarbúskapnum stafar af
því að hafa mann með mennt-
un Eyvinds Erlendssonar við )
búskap uppi í sveit — en því
er þessi sýning að þakka. Væri
ekki sanngjarnt að hann fengi
einnig tækifæri til að fást við
þetta viðfangsefni, fylgja verk
inu eftir á atvinnuleiksviði?
Tj'élagsheimilið á Seltjarnar-
nesi . er nýtt leikhús í
Reykjavík, rúmgott svið að
því er virðist og sagt mjög
fullkomlega búið, vistlegur á-
horfendasalur þótt gólfið sé
auðvitað marflatt svo hægt sé
að dansa á því. En undarjega
er anddyri þröngt í svo nýju
stafa af því við miðasölu og
í hléum. Það er vonandi að
þetta nýja svið eigi etfir að
nýtast leiklistarstarfinu f
bænum — áhugamönnum og
atvinnuleikurum og okkur á-
horfendum þeirra.
Gunnar Gunnarsson skrifar um kvikmyndir:
F áranlegir
foreldrar
jHáskólabíó
lUNGAR ÁSTIR
iLeikstjóri: Roy Anderson,
*Aðalhlutverk: Sofi Kylin,
Rolf Sohlman.
Það er ótrúlegt, að þessi
mynd, sem á sænskunni heitir
„Kerlekshistoria“, skuli vera
fyrsta verk ungs höfundar.
Roy Anderson er ekki nema
26 ára eða svo og hefur í einu
vetfangi skipað sér í sveit með
fremstu kvikmyndagerðar-
mönnum, sem nú eru uppi.
Mynd hans, „Kerlekshist-
oria“, er gerð af þvílikum
skilningi á umhverfinu, sam-
félaginu, skijningi á mann-
eskjunum, sem hún fjall-
ar um — og jafnframt kímni,
að sénísstimpijlinn hlýtur aö
skella á Anderson þegar í stað.
Myndin fjallar um ástir
drengs og stúlku öðrum þræði,
en raunar er sú saga næsta
óþörf. Það sem skiptir máli í
myndinni eru fjölskyldur þær,
sem um er fjallaö foreldrar
hans foreldrar hennar. Hans
fólk er verkafólk. Hennar
fjölskylda tilheyrir miðstétt —
faðir — faðir hennar selur
nefnilega ísskápa og á peninga.
Anderson dregur upp stór-
kostlega skemmtilega, en jafn
framt tragíska mynd af þessu
fólki og samskiptum þess —
og svo unglingunum tveimur,
sem eru innan um þetta fólk
eins og verur af öðru tilveru-
stigi, svo gersamlega frá-
brugðnir hinum fáránlegu
foreldrum sínum.
Svíar bera ægishjálm yfir
aðrar Norðurlandaþjóðir í
kvikmyndagerö og Anderson
gengur með þessari mynd
beint inn í úrvalsflokk sænskra
leikstjóra.
Mánudagsmynd Háskólablós er
um þessar mundir hin fræga
„Svinastia” eftir ttalann undar-
lcga, Fier Paolo Pasolini. Paso-
lini geröi „Svinastiuna”, efta Por-
cile, árift 1969, og þaft sama ár
sendi hann frá sér fræga mynd,
„Medeu”, en Maria Cailas leikur
aftalhlutverk i þeirri kvikmynd.
Ferill Pasolinis sem kvik-
myndamanns er orftinn næsta
undarlegur — þ.e. ef myndir hans
eru skoftaftar sem heild, og þótt
sumar þeirra hafi vcrift sýndar
hér, svo sem „Accatone” ( 61 —
fyrsta mynd hans), „Mama
Roma”, (gerft '"62) og
„Theorema” ( 68), skortir nokkuft
á, aft menn geti gert sér heil-
steypta mynd af stil meistarans.
Nýjustu myndir hans eru
„Dccameron”, gerft 71 og
„Medca”, hvorug þeirra hefur
enn veriftsýnd hér, og heldur ekki
„ödipus Rex” ( 67), „Mattheus-
arguftspjallift”, gerft 1964 efta
Uccellacce ( 66) — auk ýmissa
smámynda, sem Pasolini hefur
gert inn á milli stóru myndanna.