Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1927, Blaðsíða 7

Lifi&BÓK MölltíUNBLAÐSíKtí
Halastjttrnnr
ogf hjátrú í sambandi við þær.
Ný halastjarna er nýlega upp-
götvuð og er liún kend við Pons
Wiunecke, manuinn, sem fyrstur
sá liana. Eins og vant er að vera,
þá er haiastjarnan sjest, hafa kom-
ið upp ýmsir spádómar um enda-
lok heims (þ. e. jai-ðar) og ýms
hindurvitni og hjátrú hafa fengið
fæturnar, enda þótt vísiudin hafi
kveðið mikið niður af þeirri hjá-
trú, sem forðum var í sambandi
við halastjörnur. Hefir stjörnu-
fræðingurinn Maupertius sagt í
gajmni iítð halastjörn|ur sjeu nú
orðnar svo áhrifalausar, að þær
komi ekki einu sinni af stað kvefi!
Þó er almenningur víðsvegar um
lieim mjög hræddur við halastjörn-
ur enn. Árið 1910 sást halastjarna
sú, sem kend er við Halley. Var
|tví spáð, að liún mundi rekast á
ijörðina. Fjöldi manna misti þá
alveg móðinn og víða í Þýska-
landi og Noregi hættu bændur ak-
uryrkju, því að þeir liugsuðu sem
svo, að það þýddi lítið að vinna
baki brotnu úr því að jörðin ætti
að farast.
Fyrrum var litið á halastjörnur
t-ins og reiðiteikn guðs og alt, sem
uflaga fór á jörðinni var að kenna
þessum „flækingum himingeyms-
ins.“ Áiúð 1661 segir þýskur rit-
höfundur: „Halastjörnur boða
ófrið, drepsótt, dýrtíð, vatnagang,
jarðskjalfta, stonn, byltingar og
höfðingjadauða.' ‘
Á miðöldunum hjeldu menn að
lialastjörnurnar væri lifandi. Þær
sveimuðu víðsvegar um himin-
geyminn og drykki þar í sig eitr-
hðar lofttegundir og spúðu þeim
«íðan yfir jörðina.
Árið 1456 sást stór halastjarna,
en þá höfðu kristnir menn unnið
sigur á Tyrkjum. Og þar sem það
gat eigi talist neinn óhappaatburð-
ur, heldur hið gagnstæða, þá varð
að finna halastjörnunni eitthvað
annað til foráttu. Og þá var henni
kent um það, að einhverstaðar
liefði kýr borið tvíhöfðuðum kálfi!
1 gömlum lýsingum á hala-
stjörnum eru margar einkennileg-
ar sögur um það böl, sem þær hafi
valdið. Danskur vísindainaður,
Dybvad að nafni, segir í bók um
halastjörnur (1577) : „Árið 597
sást halast.jarna og rjett á eftir
fæddist guðníðingurinn Múham-
ed“ (Múhamed fæddist um 570!)
Sagnfræðingur nokkur segir, að
halastjörnunni 831 hafi fylgt svo
mikil dýrtíð og hallæri, að for-
eldrar hafi etið börn sín. Enn-
fremur segir hann að lialastjörn-
unni 1005 hafi fylgt svo mikil
dýrtíð að margir hafi skorið þjófa
niður úr gálgunx og etið þá
„Árið 1211 sást halastjarna í
drekamerkinu og rjett á eftir
ruddust Tartarar inn í Slesíu og
drápu svo marga menn, að þeir
liöfðu á burt með sjer níu skepp-
ur af eyrum. Skáru þeir annað eyr-
að af hverju líki til þess að vita
hve marga þeir drápu.“
„Árið 1380 sást halastjarna í
fjóra mánuði og sama árið fann
þýskur munkur, Bertliold Schwartz
upp þá list að skjóta með byssu.“
„Árið 1454 sást stór halastjarna
og um sama leyti flugust smósmið-
ir í Liineburg á í illu.“ „Árið 1668
sást halastjarna. Hún olli drepsótt
í köttum í Westphalen.“
Paré lækni segir um liina stóru
halastjörnu, sem sást 1527: „Þessi
halastjarna varð svo hræðileg að
margir dóu af hræðslu. Hún var
á litinn eins og blóð.í kjarna henu-
ar sást armleggur með sverð og
var stjarna á sverðsoddinum. Til
beggja hliða sáust axir, knífar og
'blóði roðin sverð og fjöldi af-
skræmdra andlita.' ‘
Sagt er af ýmsum, að Klemens
páfi VII. hafi bannfært halastjörn-
una, sem sást 1532, en sannanir
vantar fyrir því.
Árið 1556 sást halastjarna. —-
iVarð Karl keisari V. þá svo hrædd
ur, að hann ljet telja sig á það
að leggja niður völd og fá þau í
hendur Ferdinand I. bróður sín-
um.
Halastjarnan 1680 hafði þau
áhrif, að hæna í Rómaborg verpti
„með illum látum og óhljóðum"
gríðarstóru eggi með ýmsum blett-
um, sem menn þóttust sjá, að væri
mynd af halastjörnunni. — Egg
þetta var sýnt bæði páfauum og
Kristínu Svíadrotningu og mynd-
ir eru til af því enn.
Þegar her Frakka rjeðist inn í
Moskva 1812 sagði rússneskur
319
Sir Samuel Hoare
flugmálaráðherra Breta (til
vinstri) og Lindley sendiherra
Breta í Osló. Myndin er tekin
þegar Sir Samuel kom til Oslóar
í sumar, eftir að liann hafði verið
á flugsýningunni miklu í Kaup-
mannahöfn. Fór hann för þessa
í gríðarstórri flugvjel, sein var
knúin áfrain af fjórum loft-
skrúfum.
kennari Frökkum að þetta óhapp
væri halastjörnu að kenna.
En halastjarnan 1811 liafði þau
góðu áhrif að vínuppskera varð
óvenjulega góð það ár. Er það
gömul lijátrú, að góð verði víu-
upiiskera þau ár, sem halastjörnur
eru á ferðinni. En sá er galli á,
að þessi góða halastjarna er 3000
ár að fara liringferð sína.
Fegursta halastjarnan, sem sög-
lur fara af er sú er sást 1858. llún
er kend við Donati, þann er fyrst-
ur sá hana. Fegurst var húu 5.
okt. 1858 og var þá halinn mældur
og reyndist 85 miljónir kílómetra.
Náði hann frá „Arcturus“ og
langt inn í ,,Karlsvagns“-morkið.
llringferð þessarar stjörnu er tal-
in vcra 2(K)0 ár. Uin þessa lialu-
stjörnu orkti Benedikt Oröndal
hið fagra kvæði sitt er svo byrjar:
„Því undraljós, er áfram stikar
ókunnum himins djúpum frá;
þú sem að geisla bröndum blikar
brugðinn sem skjómi himni á.“