Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1929, Blaðsíða 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ðSO
Hauksbók, að nokkru leyti með
hendi Hauks Erlendssonar (+1334)
'Bjálfs, torlæs á köflum og vantar
í. Þar er Frísbók, eitt bið fegursta
handrit að frágangi, sem nokkur
íslenskur maður hefir látið eftir
sig. Þar eru sögur konunga og
jarla, biskupa og heilagra manna,_
riddara og fornkappa í uppskrift-
um ýmissa alda. Þar eru elstu og
heillegustu handrit Njálu. Þar er
Möðruvallabók, sem geymir á 200
skinnblöðum ellefu íslendingasög-
ur, flestallar í betri textum en völ
er á annarstaðar, og storkar les-
andanum með Arinbjarnarkviðu
Egils, sem engum hefir tekist að
lesa til fulls. Þar eru lögbækur
hinna helstu höfðingja á 14. öld
og síðar, þó að enginn viti nú,
hverjum þeirrá á að eigna hverja
eina. Þar er Sturlunga í tveimur
handritum, og hafði annað verið
rifið sundur, svo að Árni varð að
hirða slitrin víðsvegar, en margt
var glatað með öllu. Þar er annáll
Einars prests Hafliðasonar (+1393)
með hendi hans sjálfs. Þar eru
handrit siðaskiftaaldar að fornum
rímum og kaþólskum kvaeðum.
Þar eru Islendingabókarupp-
skriftir Jóns Erlendssonar, sem
vjer eigum það að þakka að hyrn-
ingarsteinn íslenskra bókmenta er
ekki glataður. Þar eru ýms rit 17.
aldar í einu uppskriftum, sem til
eru. Þar eru í stuttu máli þvílíkar
bækur saman komnar, að engin
grein íslenskra menta frá upphafi
til daga Árna Magnússonar verður
könnuð til fullnustu eftir frum-
gögnum, nema þangað sje leitað. .
Landar Árná Magnússonar hafa
þakkað starf lians misjafnlega og
naumast altaf látið hann njóta
sannmjelis. Það sem mest hefir
stuðlað að þessu er gleðilegri rás
viðburðanna en nokkurn mann gat
órað fyrir á dögum einokunar,
Bdssastaðavalds og stóru bólu. —
Enginn sem vill leggja sanngiarn-
an dóm á starfsemi hans má lata
undir höfuð leggjast að reyna um
stund að gera sig að barni þeirrar
aldar, þegar Island var fátækur út-
jaðar „rikisins“ og alt þar í ólestri
0g niðurníðslu. Sá' se'm trúir því,
að skyndilega hefði tekið fyrir
»tráWtá handritanna úr landi pg
að almenningur hefði alt í einu
farið að leggja rækt við það sem
eftir var, flest skemt og hrjáð,
ge'tur óhikað óskað þess, að Árni
Magnússon hefði aldrei sjeð Ijós
Það berast nú fregnir um það,
að Sir Basil Zaharof liggi fyrir
dauðanum. Það er því ekki úr vegi
að líta yfir hið æfintýralega líf
þessa manns, sem um tíma rjeði
meir í Evrópu en fremstu stjórn-
málamenn.
Hann er fæddur í Mughla, smá-
bæ í Litluasíu fyrir 80 árum. —
Faðir hans var fátækur grískur
klæðasali. Þó að hann væri fædd-
Sir Basil Zaharof
í heiðursbúningi Bathorðunnar.
ur í Tyrklandi, skoðaði liann sig
alla æfi sem grískan mann, enda
þótt hann aflaði sjer síðar auðs og
gengis undir rússne'sku nafni.
Lítið er um barnæsku hans og
uppvöxt að segja. Faðir hans
fluttist stað úr stað um Litluasíu,
og þessir flutningar hans hafa
ef til vill gert nokkuð að rótleysi
því, sem síðar einkendi Zaharof.
Það leið ekki á löngu, áður en
Basil litli varð að byrja að sjá
fyrir sjer sjálfur, enda dó faðir
hans áður en hann náði fullorðins-
þessa heims. En flestum, sem hug-
leiða þetta mál, mun væntanlega
reynast það miklu flóknara en
árum. Hann vann fyrir sjer me'ð
allra handa braski, og náði því
fljótt undirstöðu í viðskiftum, —-
Hann mun einnig hafa lært mikið
af verslun þeirri, sem hann rak
á Galata-markaðinum við Bospor-
us. Þar mætast austrænar þjóðir
og vestrænar, og óvíða í heiminum
mun jafngott tækifæri b'jóðast til
að athuga hugsanir manna og læra
að umgangast þá. Þarna verslaði
liann meðan á markaðnum stóð,
og græddist nokkuð fje á þeirri
verslun.
í fangelsi, grunaður um þjófnað.
Á tvítugsaldri hafði öll verslun
lians mistekist og hann fekk nú
stöðu sem verslunarstjóri í verslun
frænda síns í Aþenu. Eftir tvö ár
hafði hann unnið sjer traust gamla
mannsins svo að hann var otðinn
meðeigandi í ve'rsluninni. Þegar
þetta gerðist, var Zaharof bæði
víðlesinn og talaði einnig sex
tungumál. En þegar gamli maður-
inn neitaði eftir árið að bofga
lionum hluta hans af ágóðanum,
tók Basil sinn hluta af stofnfjenu
og sagði skilið við frænda sinn.
Hann lagði nú leið sína til Eng-
lands, en þar var hann tekinn
fastur, samkvæmt kæru frærnla
síns. Yar hann sakaður um að
hafa stolið því fje, sem hann hafði
tekið úr vefsluninni. Það var eltki
fyr en eftir margra mánaða mála-
rekstur, að honum tóhst að hreinaa
sig að fullu af þessum áburði, en
þá voru líka allir peningar hans
farnir í málskostnað.
Hann varð því að fara frá Eng-
landi, meðal annars vegna þess,
að mál þetta hafði vakið nokkurn
ýmugust á honum. Hann fór aftur
til Aþenu, en einnig þar ætlaði
honum tið reynast ómögulegt
svo.
----<m>---
Sir Basil Zciharof