Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1931, Blaðsíða 4

228
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
botninum, svo ef skipið bar út af
þessum vana bletti, lenti þessi eða
hinn í hrauni, og var þá altaf
hætta á að missa færið og þótti
það mikill skaði.
Þegar út á hraunið kom var það
fyrsta verkið að skera ýsuna í
beitu. Hún var flött eins og vana-
lega er gert til söltunar, svo er
híín skorin í köntuð stykki svo
sem U/2 þuml. á kant, og fá eru
látin 4—6 stk. á hvern öngul.
Þetta á svo langan að gleypa; svo
er rent í botn, þar næst tekið
grunnmálið sem kallað var. Ong-
ullinn er alt að faðmi frá sökk-
unni — það var vanalega blý-
sakka, því að járnsakka þótti ó-
fiskileg. Þegar því færið var kom-
ið í hotn, er þá sakkan við botn-
inn, en til þess að öngullinn sje
skamt frá botninum er færið dreg-
ið upp, sem svarar lengd öngul-
taums; það er kallað að taka
grunnmál.
Á Holtshrauni var vanalega að-
eins um löngvi að ræða; það kom
varla fyrir að þorskur drægist,
enda var veiðiaðferðin mjög ólík;
fyrst beitan, því eins og áður er
sagt, var eiginlega beitt fyrir löng-
una eins og fyrir hákarl og svo
var aðferðin líka ólík að því leyti,
að það var ekki keipað, heldur
var legið fyrir kyrru. Aðferðin að
keypa er að krækja fiskinn á, en
aðferðin við lönguna var að láta
hana gleypa beituna með önglin-
um. Maður sá ekki í botn, en mað-
ur fann þegar langan var að narta
í beituna, og það lá við að maður
segði við fjelaga sína: ,,Hafið þið
ekki hátt“. Maður þorði varla að
anda. Svo festist fiskurinn, og
þegar farið var að draga, fanst
hvort á færinu var langa, lúða eða
skata. Lúðan spriklaði af öllum
mætti, skatan hjekk eins og slytti,
en langan hljóp upp á það síðasta
með færið og það fanst stundum
ekki hvort hún var á færinu eða
ekki, en í þeim svifum skaut henni
kannske upp töluvert frá skipinu,
vanalega föst á færinu, en líka
kom það fyrir, a-ð hún var laus og
liðug að öðru leyti en því, að
kútmaginn stóð eins og strókur
útúr henni og hamlaði því að hún
gæti komist niður, nema ef hann
rifnaði, sem fyrir kom,
Það var ekki margbreytt líf
þarna á hrauninú. Allir sem undir
færi voru lágu eins og skata út á
borðstokkinn, og voru eins veiði-
legir og kisa er, ef smáfugl er í
nánd. Allir voru með hugann við
hvað gerðist í botninum og svo
var nákvæmnin, að þeir þóttust
vita þegar afæta var búin að naga
alla beituna af. Þá drógu þeir upp
færið og beittu á ný. í þessum
kringumstæðum var það oft, að
þeir, sém í andófi voru, urðu að
halda lífinu í öllum mannskapnum.
Þeir höfðu lítið að gera, aðeins að
halda skipinu í horfi og sjá um að
ekki ræki, sem lítið erfiði var, því'
vanalega var logn. Jeg fór stund-
um í andóf, bæði leiddist mjer
þessi kyrláti veiðiskapur, og svo
var þörf á að fjörga karlana \ipp,
það lá við að menn sofnuðu ef
allir þögðu, því fiskurinn var þar,
æfinlega tregur,
Því var oft tekið það ráð, að
heita þeim sem fyrst drægi, fal-
legri stúlku. Það gerði jeg svika-
laust og þeim ekki af lakara tag-
inu. Þetta lífgaði mikið upp. Svo
voru samt þeir drættir, sem sjer-
staklega höfðu mikið gildi, og fyr-
ir þá drætti urðu að vera í boði
prinsessur. Þegar þessi aðferð var
viðhöfð voru allir fiskar taldir.
Það gerðu andófsmennirnir, svo þá
var svo sem nóg að gera fyrir þá,
og oft varð jeg að gera þetta einn.
Þessir dýrustu drættir mynduðust
þannig: Andófsmenn telja fiskinn;
hlutir eru 17; einn dregur og fær
stúlku fyrir, annar dregur og fær
sáma, svo eru komnir fimmtán fisk
ar og vantar því ekki nema tvo.
Nú var mikill spenningur. Það var
kallað að greiða frá, ryðja veginn
fyrir þann næstnæsta og sem kall-
að var að reka í , sem sje að fylla
töluna (fylla hlutinnh Sá sem
dró næsta fisk, sem var fyrsti fisk-
ur í öðrum hlut (t. d, í áttunda
hlut ef komnir voru áður siö hlut-
ir) fekk þriðja og mesta dráttinn,
og var það kallað að hafa upp-
undir (byrja á næsta hlut,). Þetta
hafði lireint ekki lítið gildi til
dægrastyttinga-r. Margt var og
masað á svona túrum, og væri það
alt skráð, yrði það stór bók. Mjer
var sagt að fsleifur í Skógum,
iangafi minn, hefði einu sinni leik-
ið það, að leggjast ofan í kjöl á
skipinu og syngja (hann var tal-
inn mikill söngmaður), auðvitað
eins hátt og hann gat. Sagt var að
öll hin skipin hefðu þá róið í la-nd,
og haldið að það væri hafmeyja
sem ætlaði sjer að svæfa þá alla
með söng sínum og sökkva svo
skipunum með öllu saman.
Það var einu sinni hjá Þórði á
Rauðafelli. Frammímenn voru að
tala við andófsmanninn (hann var
fremur éinfaldur, en góður sjúmað-
ur þó) og sögðu: að ha-nn hefði
eiginlega mestu völdin á skipinu,
því hann gæti snúið því eftir vild.-
Þá kallar hann : „Þórður minn, má
jeg taka fuM völd?“ Þetta gerði
mikla lukku eins og til var ætlast,
allir hlógu, nema Þórður, hann hló
aldrei, aðeins brosti.
Lendingin.
Þegar formaðiir segir: „Hankið
uppi“, er því tafarlaust hlýtt, því
formaður á skipi er mesti einvalds-
herra í heimi. Enn þann dag í dag
er formanni ávalt hlýtt. Þegar for-
maður ákveður að fára í land, er
það vitanlega af gildum og góðum
ástæðum og þá langoftast af eftir-
töldum ástæðum; t. d. við fjalla-
sandinn:
Sjó að brima, skipið hlaðið af
fiski, enginn fiskur, komið kvöld,
eða þá stormur.
Oft hefir mjer fundist, það und-
arlegt, að þegar maður var að
draga fisk (nógan fisk sem kallað
Var) næstum hvern eftir annan á
40 faðma dýpi, og þ?ð stóra löngu
eða stóran þorsk, eða þá lúðu, eins
og ávalt var á Holtshrauni, þá
Varð maður aldrei þrevttur, eða
maðnr fann það ekki. 0<r þegf••'•
róið var heim hlöðnu skipi, hversu
langt sem var, fann maður heldur
ekki til þreytu. Aftur á móti þearar
ekki varð vart og t. d. kippa varð
og auðvitað varð að draga upp fær
ið físklaust, kveið maður fyrir því
erfiði og alveg eins að róa heim
tómu skipi. Það ætti þó að vera
minna erfiði, en sá er munurinn,
að í öðru tilfellinu er maður ánægð
ur en í hinu óánægður. Mikið eru
þeir sælir, sem ávalt eru ánægðir
við vinnu sína.
& heimleið af Holtshrauni, var
sjaldan leitað; miklu fremur og
jeg held altaf þegar róið var út á