Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1932, Blaðsíða 1

Þrek og þrautseigja.
Eftir öuðmunö Friðjónsson.
Um sama efni flutti höf. erindi i útvarpid
nýlega, en umritadi siðar fyrir Lesbök.
„Þann mann met jeg- mikils,
sem veit hvaS hann vill“.
Þessi orð eru höfð eftir nafntog-
uðum manni, útlendum, og munu
þau finnast í „Auðnuveginum*',
bók, sem Þjóðvinaf jelagið ljet þýða
og gaf út eftir 1880. Björn Jóns-
son íslenskaði.
Sá maður sem þetta verður sagt
um með sanni, er þrekmaður, innri
maður hans a. m. k.
Þrek er mátturinn til að fram-
kvæana boð viljans, styrkur manns,
er sækir á brattann.
Þrekhugur vængjar sjálfan sig
til að fljviga móti andviðri.
Þrekmaður setur sjer markmið
og leggur sig fram í þeim vændum
að ná takmarkinu. Hann lætur
sjer ekki fjTÍr brjósti brenna örð-
uðleika og skelfist ekki þau dæmi,
sem benda í þá átt, að tvísýnt sje
um niðurstöðu. Rej'ndar verður
þrekmaðurinn að fai'a einstigi —
beygja út af þjóðveginum og vera
við því búinn, að vera kallaður
einrænn, sjervitur, einstrengings-
legur. Hann verður að vera ósjer-
hlífinn. Hann hlýtur að bjóða byrg
inn farartálmanum og í annan stað
þeim mönnum, sem vefjast fjTÍr
honum, vífilengjunáungum og
l>eim gereyðendum tímans, sem
a'ldrei hirða um að hagnýta sjer
tækifæri. Þrekmaður sækir á bratta
eða þá að hann rær barning.
Þorbjörn Kólka spymti öðrum
fæti í röng — ef jeg man rjett —
meðan hann reri sjálfs sín vegna
af miðunum en þegar líf annars
bátverja var í veði spyrnti hann
báðum fótum. Grímur á Bessa-
stöðum kvað um Kólku mergjað
kvæði.
En Þorsteinn Erlingsson kvað
um þann mann, sem á að fara upp
á fjall, upp á hæsta tindinn, svo
að hann fái leyst gátuna, hvað
hinum megin býr.
í báðum dæmunum, þ. e. a. s.
kvæðunum, er um þrekmann að
ræða, og þrautseigan mann..
Sá, sem baminginn rær, heyrir
þvalar tungur livísla við borðstokk
inn: Haltu að eins í horfi og láttu
reka á reiðanum. Hamingjan skilar
þjer í höfn. Hann, sem sækir á
biattann, heyrir lokkandi tungur
mæla fagurgala: Snúðu við og
vertu ekki að mæða þig á þessari
brekku; farðu hina leiðina, þá, sem
hallar undan fæti, niður í eða inn í
forsæluna. En þrekmaðurinn læt-
ur sem liann lieyri ekki raddir
þessara tungumjúku vætta eða ó-
vætta. Hann fer eftir sínu höfði,
af því að hann veit sínu viti -—
veit hvað hann vill.
Þrekið er einhver mikilsverðasti
hæfileiki manns eða eiginleiki. Það
er að sumu leýti erfð, er ávinning-
ui' að miklu Oeyti. Án þess verðitr
hvers kyns barátta aðkvæðalaus og
sigurvinningurinn smávægilegtir.
Lífsfley þrekleysingja verður eins
og bátur eða skip, sem enga hefir
kjalfestu í sjer og allavega hend-
i'st í ölduróti, eða rekur á reiða,
eftir því sem vindttr og alda haga
sjer.
Þrekleysingjar verða aldrei gæfu
menn, geta ekki orðið hamingju-
samir. Þó að sálarlíf þeirra beri
Vott um töluverða auðlegð, tilfinn-
ingaríkidæmi og vonafjölbreyttui,
og augnabliks eldmóð, verður
þeirra hlutskifti lítið og ljett. Þeir
fá „krepping hálfan“, móts við
þrekmennina, sem hljóta „byrði
gnóga“ — svo að jeg grípi til orð-
bragðs Kveldvilfs fÖður Skalla-
gríms. Á því veltur enn fremur,
þ. e. a. s. á því ríður, að þrekmað-
urinn sje forsjáll, sjái ráð fyrir
sjer, tefli jvannig, að hver leikur
sje vel valinn. Þrekmaðurinn verð-
ur að vera svo vitiborinn, að hann
kasti ekki hæfileikum sínum á glæ.
Hann má ekki bruðla kröftum
sjálfs sín. „Stiltu vel aflinu“, sagði
Njáll við Gunnar, þegar hann
lagði á ráðin, þau sem hetjunni
komu að haldi. Þrekmaður þavf að
halda í skefjum þeim umbrota-
krafti, sem í lionum býr. Þrekmátt-
ur manns má ekki verða að á-
stríðu-eldi nje þess háttar handa-
gangi, sem skarar glóð frá köku
náunganna að eða undir köku
sjálfs hans. Ekki má ofvöxtur
hlaupa í þrek manns, fremur en
í aðra skapsmunaeiginleika. Góð-
viljaþrautseigja getur t. d. a. t.
orðið að meinleysislognmollp. Ef