Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.1934, Blaðsíða 1
UM GOSSTOÐVARNAR:
i
Grímsvötn
og Grímsvatnahver.
Eftir
Guðmund
Einarsson
frá Miðdal.
Eldgosið í Vatnajökli
Skynditeikning eftir Guð-
mund Einarsson.Á barm
eldgigsins sjást förunaut-
ar hans.
Enginn hluti af öræfum íslands
er jafn raunalega lítið rannsak-
aðar og Vatnajökull. Hann er þó
fegurstur og stærstur allra jökla
í Evrópu. Væri ástæða til að við
værum hreyknir af að eiga frum-
kvæði að rannsóknum og mæling-
um þessa fjallajöfurs.
Öld eftir öld hafa eldgos rofið
ísþekjur jökukins að norðan og
vestan og' stórfeld jökulflóð hlaup-
ið fram til skelfingar öllum lands-
lýð, svo liefir ísinn aftur þakið
flest verksummerki og' við tÖlum
um, að það hafi orðið gos í Vatna-
jökli.
En Vatnajökull er jafn stór og
alt ódáðahraun með vikurauðn-
um vestan Jökulsár á Fjöllum og
hefir verið talinn jafn torveldur
yfirferðar og þær eyðimerkur,
af því að landsmenn hafa ekki
kunnað að ganga á skíðum og að
búa um sig í tjaldi eða snjóhúsi.
Úti í álfunni er Vatnajökull að-
allegav þektur fyrir óveðursköstin
sem fólk heldur að stafi frá hon-
um, og halda vikum saman meg-
inlandinu í ísfjötrum.
Nú veit hver maður, að til forna
var jökullinn ekki álitinn neinn
farartálmi, enda hefir hann þá að
líkindum verið þriðjungi minni
að ummáli heldur en hann varð
mestur um miðbik síðustu aldar.
Þá var líka bygð norður undir
jÖkul og öræfin öll gróðurmeiri
en nú. Menn gengu þá í loðfeldum
og áttu sterk vaðmálstjöld.
Það væri heimska mikil að ætla
mönnum að byggja aftur afdala-
kot eða að búast fornmannabún-
ingi — veðráttuna ber að meta
eftir vilja landsmanna til að þola
hana án vesaldóms. —■ Nú er Öll
aðstaða til férðalaga það bætt að
okkur er vandaminna að ferðast
en forfeðrum vorum og það þrátt
fyrir stirðara tíðarfar.
Margar rösklegar ferðir hafa
verið farnar um Vatnajökul nú
síðustu 100 árin, en það hafa að-
allega verið erlendir ferðamenn,
sem hafa átt frumkvæðið. Það er
því eðlilegt að þeir líti á sig' sem
landkönnuði er liafi unnið afreks-
verk, jafnvel þótt þeir hafi ráfað
Bviltir um jökulinn eða aðeins kom-
| ist á randjöklana. Vil jeg ekki
með orðum þessum rýra afrek
þessara gesta okkar og vissulega
hafa sumir þeirra gert það sem
við áttum að gera.
En sumir þessara ferðalanga
hafa óvirt allar gamlar heimildir
og sögn fylgdarmanna sinna,
breytt ýmsum örnefnum og gefið
ómerkilegum randvötnum nöfn
eða nafnaskrípi. Allra vandræða
mest er þó tiltæki Svíanna tveg'gja
er skírðu upp Grímsvatnahver, og
kölluðu Svíagíg, þótt þeir væru
viltir á jöklinum. Er uppátæki
þeirra enganveginn afsakanlegt.
Þeir þurftu ekki annað en að líta
á jarðfræðiskort Þorvaldar Thor-
oddsens til að sjá að eldgígur er
settur við Grímsvötn, þótt Þ. Th.
hafi ekki komið á staðinn og þar
af leiðandi sett gíginn of sunnar-
lega. Þá bar þeim fjelögum og
að leita heimilda, enda var það
vandalítið.