Lesbók Morgunblaðsins - 10.04.1938, Blaðsíða 1

14. tölublað.
JRtWðtmMaðsiiið
Sunnudaginn 10. apríl 1938.
XIII. árgangur.
UaUéMpfm»má$j» k.e.
Islendingar fengu alt sitt
járn frá rauðablæstrinum
Einn af háskólafyrirlestrum dr. Niels Nielsen, er
hann flutti hjer, var um rauðablásturinn og járn-
vinslu yfirleitt frá fyrstu tíð og fram til vorra daga.
Hann hefir, sem kunnugt er, rannsakað það mál
gaumgæfilega, fyrst rauðablásturinn í Danmörku
eins og hann var fyrr á öldum, og síðan rannsakað
það mál hjer á landi.
Eftirfarandi stutta frásögn um þessi efni hefir
dr. Niels Nielsen látið Lesbók í tje.
Talið er, að þjóðir í vestanverðri
Asíu hafi 2000 árum f. Kr.
lært að framleiða hreint járn úr
járnmálmi. Áður en menn fundu
aðferð þessa, hafa menn getað
notfært sjer járn, eins og það finst
á stöku stað óblandað öðruin efn-
um í náttúrunni. Járn þetta hafa
menn kaldhamrað og lagað til á
þann hátt til þeirra nota, er því
var ætlað.
Það verður alla tíð hulin gáta,
hvernig menn fundu aðferðina til
þess að vinna járn. En telja má
alveg víst, að fyrsta efnivaran
hafi verið mýrarauði, og eldivið-
urinn var viðarkol alt fram til 18.
aldar.
Kunnáttan á járnvinslu hefir
komið til Norðurlanda nokkrum
öldum fyrir Krists burð og breiðst
óðfluga út. Þessi mikilsverði
þáttur í verklegri menningu nor-
rænna þjóða varð brátt almenn-
ingseign um öll Norðurlönd. Járn
vinslan varð heimilisiðnaður í
hverri sveit, þar sem skilyrði til
þess voru fyrir hendi, þar sem
til var mýrarauði, og þar sem
eldsneytið var fáanlegt.
Víðast virðist járnvinsla liafa
verið á hverjum bæ. En snemma
á tímum hafa þó verið uppi sjer-
stakir járngerðarmenn og smiðir,
sein höfðu rauðablástur að at-
vinnu sinni og járnsmíði. Með ým-
iskonar ráðum liertu þeir járnið
og framleiddu bitjárn.
Þegar jeg hafði rannsakað
menjar rauðablásturs í Dan-
mörku, sem kunnar eru, og gert
athuganir mínar á því máli, fói'
jeg að hugleiða, að í fornritum
íslendinga er víða talað um rauða
blástur og járngerðarmenn. Því
var það að jeg tók mjer ferð á
á hendur hingað til lands suin-
arið 1923. Eór jeg um Vestur- og
Norðurland og að nokkru leyti
um Suðurland. En næsta ár kom
jeg á nokki'a rauðablástursstaði
til viðbótar, þó aðalerindi initt
til Islands væri annað í það sinn.
Á þessum ferðalögum mínum
komst jeg að raun um, að alstað-
ar þar sem sögur og aðrar forn-
ar heimildir segja frá járngerð-
armönnum, þar eru sýnilegar
menjar eftir þessa iðju.