Lesbók Morgunblaðsins - 05.01.1941, Blaðsíða 4

4
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Uuðmundur Magnússon í 5tóru-5kógum
niþýðukvcðskapur fyrir 100 árum.
Um og fyrir miðja s. 1. öld
bjó í Stóru-Skógum í
Stafholtstungum maður að
nafni Guðmundur Magnússon.
Hann var hagyrðingur góður.
óvenju ljettur í lund og vel
fallinn til gleðskapar, hesta-
maður var hann og vín-
hneigður, sem þá þótti engin
lýti, þegar það var i hófi gert.
Fátækur var hann alla æti og
síðustu ár æfinnar kendi hann
sjukleika, slagaveiki, er seinna
dró hann til dauða. Benoa síð-
ufclu vísurnar, sem hjer verða
sagðar, til þess að lífið hafi ver-
ið honum þá nokkuð jeljasamt
á köflum sbr. vísuna ,,Vínið
kætir seggi senn“.
★
Guðmundur var sonur Magn-
úsar bónda í Arnarholti, sem
lengi bjó þar. Meðal systkina
Guðmundar var Guðríður, sem
giftist Eggert Guðmundssyni í
Munaðarnesi, mikil myndar-
kona. Er til sögn um það, þá er
Guðríður var trúlofuð Eggert,
að hún flutti að Munaðarnesi
stuttu fyrir brúðkaupið. Hið
fyrsta er tilvonandi tengda-
móðir gerir til hennar, að hún
færir henni fult fang sitt af
úrvals sauðull, skyldi hún
vinna úr henni, prjóna brúð-
gumabuxur á kærastann og
gerði hún það svo dáðst var að.
Var þá viðhafnarbúnaður silf-
urhnept stutttreyja og nær-
skornar prjónabuxur. Eggert
hafði verið hár maður, stór-
skorinn og sjerlega ófríður en
skartmaður hefir hann verið
eins og verslunarreikningar
nokkrir bera með sjer, sem jeg
hefi sjeð eftir hann. Voru á
hverju ári teknir út fjórir silki-
klútar og kostaði fjóra dali
hver, hafa víst fáir leyft sjer
slíkt óhóf í þá daga. Allir hljóð-
uðu reikningar þessir upp á 200
dala ársúttekt og var 50 dala
inneign við hver reikningsskil.
Hefir Eggert þá verið með allra
hæstu reikningsmönnum, sem
þá gerðist, en það voru þeir
menn kallaðir, sem mikið versl-
uðu. Þetta var milli 1860 og
1870. Drykkfeldur hefir Egg-
ert verið; sagði Jónas bóndi í
Sólheimatungu mjer, að eitt
sinn hefði hann komið að Mun-
aðarnesi, var þá unglingur. Þeg-
ar hann hafði kvatt dyra kem-
ur Eggert út og er þá allsber
en hafði þó kastað brekáni yf-
ir herðarnar, segir hann Jón-
asi að koma inn með sjer og
fer með hann upp á dyraloftið,
sat þar Kjartan mágur hans,
bróðir Guðríðar. Höfðu þeir
brennivínskút á milli sín og
voru vel við skál eins og bún-
aðurinn á Eggert sýndi. Tekur
þá Eggert álftarlegg og styng-
ur ofan í sponsgatið á kútnum
og segir við Jónas: „Súptu nú
vel á drengur minn“. Skyldi
hann soga brennivínið upp um
legginn. Kjartan þessi var fað-
ir ólafs, föður Þórðar, kola-
kaupmanns í Reykjavík og
þeirra systkina.
-¥■
Guðmundi Magnússyni hefir
verið mjög ljett um að kasta
fram vísu, sjerstaklega þegar
hann var kominn á hestbak og
„glasið feldi tár“. Hefir svo
mörgum farið, að þá hefir
skapið orðið ljettara og hug-
urinn frjórri þar sem hesturinn
og glasið voru samferða.
S Stóru-Skógum er mjög fag-
urt og vítt útsýni, sjer þaðan
yfir einhverja fegurstu bletti
Borgarfjarðarhjeraðs, hefir það
án efa átt sinn þátt í að lyfta
undir ljettleikann í vísum hans.
Meiri hlutinn af þeim er nú
sjálfsagt glataður, þó má telja
nokkurnvegin víst, að þær
bestu hafi lifað, enda hafa
sumar þeirra orðið landfleygar.
Set jeg hjer þær, sem jeg hefi
getað tiltýnt og tel að jeg hafi
nokkurnvegin fullar heimildir
fyrir að muni vera eftir hann,
enda get jeg'jafnframt heimild-
anna.
Fyrstu vísurnar fjórar eru
teknar eftir móður minni, Þur-
íði Jónsdóttur í Svarfhóli.
Guðmundur var eitt sinn á
ferð út á Akranes ásamt Guð-
mundi Eggertssyni bónda í Sól-
heimatungu, með í ferðinni var
faðir minn, Björn Ásmundsson,
þá unglingur og hefir þetta ver-
ið á áratugnum 1840—50 því
faðir minn var fæddur 1828.
Þegar búið var að búa upp á
hestana og lagt skyldi af stað,
þarf Guðmundur Magnússon að
skreppa frá til að fá sjer á
nestispelann, en hinir leggja
af stað. Fór hann niður að
Bræðraparti en dvaldist þar svo
að hann náði ekki fylgdar-
mönnum sínum fyr en inn við
Berjadalsá og hafði þá fengið
nokkra hressingu áður en hann
stje á bak. Ríður hann að nafna
sínum, klappar þjett á öxl hon-
um og mælir fram:
„Nú er hlátur nývakinn,
nú er grátur tregur.
Nú er jeg kátur nafni minn
Nú er jeg mátulegur".
Og í annað sinn:
„Þegar flaskan full er hjá
friði raskar Gvendur.
Mikið braska mun jeg þá,
mínum Laska kendur“.
Átti Guðmundur hest er
Laski hjet. Ennfremur átti hann
hest er Glámur hjet. Um hann
kvað hann eitt sinn:
„Mesta gull í myrkri og ám,
mjúkt á lullar grundum.
Einatt sullast jeg á Glám
og hálffullur stundum".
Vinskapur var milli föður
míns og Guðmundar. Síðustu
árin sem Guðmundur lifði orti
hann til hans ljóðabrjef, sem
þá var ekki óvenjulegt. Brjef
þetta er nú löngu glatað og
gleymt, en þetta er síðasta vís-
an: