Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1941, Blaðsíða 6

206
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Enn um Guðmund Magnússon
í Stóru-Skógum
að var ekki nema að vonum
þótt athugasemdir og deilur
spynnust út af grein J. B. (Jósefs
Björnssonar á Svarfhóli) um vís-
ur Guðmundar Magnússonar í
Stóru-Skógum. því „allir vildu
Lilju kveðið hafa“ og svo er um
margar af vísum Guðmundar, og
þó einkum tvær eða þrjár þeirra,
sem mörgum hafa verið eignaðar
í ýmsum landsfjórðungum.
Nú síðast í Lesbók Morgun
blaðsins 13. apríl birtir einhver
S. H. L. nýja athugasemd og vili
eigna tveimur Húnvetningum vís-
una „Nú er hlátur nývakinn“.
Hingað til hefir hún verið eign-
uð Jóni Ásgeirssyni á Þingeyrum
einum og það af dóttur hans, sem
taldi vísuna vera eftir föður sinr;
einan.
Nú vill svo til, að Björn Ás-
mundsson á Svarfhóli lærir vísu
þessa af eigin vörum Guðmundar
Magnússonar þegar hann var
unglingspiltur, og þó eiginlega
fyrirvinna hjá foreldrum sínum á
Flóðatanga, að öllum líkindum vor
ið 1843, en þá var Guðmundur
búsettur í Stafholti, en það er
næsti bær við Sólheimatungu
handan Norðurár og skamt frá
Flóðatanga, og er því eðlilegt að
þeir hafi þá orðið samferða út
á Akranes, Guðmundur í Sól-
heimatungu og nafni hans Guð-
mundur Magnússon og Björn frá
Flóðatanga, sem þá hafði verið á
16. ári, unglingur, sendur með
tveimur fullorðnum mönnum, og
segir Jósef Björnsson frá tildrög-
um að vísu þessari í grein sinm
í Lesb. Mbl. 5. jan. 1941,-
Jeg tel ólíklegt, að Jón á Þing-
eyrum, sem er fæddur árið 1838,
hafi verið farinn að kveða vísur
eða drekka sig kendan á þeim ár-
um, sem vísa þessi var þekt og
lærð víða um Borgarfjörð, eða fyr-
ir 1850, enda þótt Guðmundur
Magnússon hefði viljað hnupla
vísunni frá honum.
Um samanburð á skáldskap
Guðmundar finst mjer S. H. L.
algerlega tala út í hött, og vísan,
sem hann tilfærir eftir nafnana
Jón Þorvaldsson og Jón Ásgeirs-
son þannig:
„Betra’ er að halda stilt af stað,
það steyptist einhver þarna.
Skyldi hann hafa hálsbrotnað,
helvítið að tarna
er að minsta kosti ekki líkari
»
vísunni:
Nú er hlátur nývakinn.
Nú er grátur tregur.
Nú er jeg kátur, nafni minn.
Nú er jeg mátulegur,
en aðrar vísur Guðmundar. Að
minsta kosti hefði þessi S. H. L.
átt að athuga það, að flestar vísur
G. M. eru kveðnar undir hinum
fegursta bragarhætti, hringhend-
unni, eins og þessi vísa, og virð-
ist sem honum hafi verið það rím
ljettast og tamast, en fyrri vísan
er einföld ferskeytla, eins og Jóni
á Þingeyrum var tamast, glettin
og svolítið meinleg, eins og fleiri
vísur eftir hann. En ofurlítið öðru
vísi hefi jeg heyrt dótturdóttur
Jóns á Þingeyrum hafa hana og
mun liprari, eða svona:
Best er að halda stilt af stað,
steyptist einhver þarna, o.s.frv.
Það er ótrúlegt, að ágætur hag-
yrðingur hefði þurft að nota of-
margan atkvæðafjölda í annari
ljóðlínu og óþarfa úrfellingu í
fyrstu ljóðlínu í vísu, sem á að
teljast snildarverki til samanburð-
ar.
Enda sagði Þuríður á Svarfhóli
(kona Björns Ásmundssonar)
mjer það eftir manni sínum, þeg-
ar Einar Sæmundsson eignaði Jóni
á Þingeyrnm vísuna „Nú er hlát-
ur nývakinn/, fyrir nálægt 20 ár-
um, að vísan væri eftir Guðmund
í Stóru-Skógum og engan annan,
og einnig vísan „Mesta gull í
myrkri og ám“, sem þar er eign-
uð ððrum og hefir orðið landfleyg
líka og átt að eiga feður í flest-
um iandsf jórðnngum. Bað hún
mig þá að leiðrjetta þessar mis-
sagnir fyrir sig, því að hún vissi
þetta með fullri vissu.
Þuríður á Svarfhóli var á 17.
ári þegar Guðmundur dó. Jeg
vissi ekki til að hún færi með
fleypur nje ósannindi, enda hafði
hún ágætt minni og hún var flug-
gáfuð merkiskona. Nákvæmlega
sömu tildrög að vísunni, sem Jós-
ef sonur Þuríðar tilfærir, sagði
Sesselja í Svignaskarði Guðmundi
syni sínum, bónda þar, en Sess-
elja ólst upp í Stóru-Skógum.
Jeg furða mig ekki á því, þótt
S. H. L. vilji eigna sýslungum
sínum Húnvetningum þessa þjóð-
kunnu snildarvísu, en þá hefði
hann átt að tilfæra greinilegri
heimildir og tilnefna nöfn ein-
hverra ábyggilegra manna, og
helst eitthvert ártal, sem vísan
væri bundin við, en sagan um
fund Jónanna, þegar hún átti að
vera kveðin, virðist all þokukend
og sannar engan veginn, að þeir
hafi ort þessa vísu sjálfir, þólt
kunnað hafi og haft yfir, er þeir
hittust, og þurfti það ekki að
vera þeim neinn vansi, en aðrir,
er á hlýddu, hefðu getað álitið
þá ort hafa.
Guðmundur Magnússon var tal-
inn góður og merkur maður, eins
og Gunnar Þorsteinsson frændi
hans getur um í athugasemd sinni
í vetur og hefir mjer virst þeir
kostir einkenna |þau ættmenni
Guðm., er jeg hefi kynst, samfara
yfirlætisleysi, góðri greind og ráð-
vendni. Tel jeg því ólíklegt, aft
hann hefði sagt Sesselju fóstur-
dóttur sinni, að hann hefði gerfc
þær vísur, er hún hafði eftir hon-
um, ef þeim hefði ve'rið hnuplafi
frá nokkrum öðrum, yngri eða
eldri.
Jeg hefí orðið að fara allítar-
lega út í þetta mál vegna þess,
að sá draugur, sem þurfti að
kveða niður, var orðinn æði magn-
aður, en jeg vona, að þær heim-
ildir, sem þegar eru komnar fram,
sannfæri S. H. L. og aðra Hún-
vetninga um það, hver sje höf-
undur hinnar margumtöluðu vísu
„Nú er hlátur nývakinn“.
25. maí 1941.
Sigríður Einarsdóttir
frá Munaðarnesi.