Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1942, Blaðsíða 1

3. tölublað.
£$lcrð$i»Ma&ðÍ!s$
Sunnudagur 8. mars 1942.
XVII. árgangur.
l«Afu»«UiT>r—t—l«Ja k.t.
Árni Ó/a:
FYRIR 400 ÁRUM
Stutt lýsing eftir ýmsurn
15. öld og öndverðri 16. öld
var ófriður mikill lijer í
landi af völdum útlendinga.
Verst óaldarmennirnir voru ensk-
lr kai menn og fiskimenn. Fóru
þeir hj - fram með ránum og alls-
^onar firgangi, svo að íslend-
ingar u, u oft að grípa til vopna
tl} að v ja sig.
í Hirðs ióraannál segir síra Jón
Halldórsson að Englendingar og
^kotar hafi haft mikinn kaup-
skap hjer áður en Björn ríki Þor-
ieifsson á Skarði varð hirðstjóri
(1457). Segir hann og, að sumir
^afi haft rán og reifaraskap við
^aarga menn, verið trássugir og
ohlýðnir við kóngsins ljensmann,
8uldu honum ei venjulega hafnar-
folla nje aðra rentu. „Þar fyrir
sendi kóngurinn hingað út brjef
anno 1453 og bauð íslendingum
að setja sig í móti þeim. Björn
hirðstjóri var stórræðasamur og
hauð sjer mikið, fyrst hann hafði
hjer kóngsvald, og xit af einum
°S öðrum viðskiftum í milli hans
°g engelskra varð, að þeir drápu
Hjörn riddara vestur í Rifi 1467
°8 7 menn hans; söxuðu hann í
stykki, en höfðu Þorleif son hans
1haldi hjá sjer“. Ólöf keypti hann
nt með miklu fje. Gerðu þau síð-
a° Enfclendingum stóran skaða í
mannhefndum. Á ísafirði ljet hún
taka 3 duggur enskar, og drepa
marga, sem á þeim voru. Sagt er
að hún hafi einu sinni haft 50
enska fanga á Skarði og látið þá
gera kirkjustjettina þar eftir út-
lensltum hætti.
í Biskupaannálum sínum segir
síra Jón Egilsson frá bardaga í
Hafnarfirði á biskupstíð Magnúss
Eyólfssonar, en hann var biskup
i Skálholti 1478—1490. Sú frásögn
er á þessa leið:
Á dögum Magnúss bp. Eyólfs-
sonar (1478—90) lágu engelskir í
Hafnarfirði inn hjá Fornubúðum,
á einu skipi, á því voru þrennir
100, það voru 100 kaupmenn og
100 undirmenn og 100 skipsfólk.
Sá var þá kaupskapur þar að
menn höfðu í hundrað hvað þeim
líkaði í mjöli, kötlum og klæðum.
En svo bar.til að þeir gripu skreið
fyrir ábótanum í Viðey og fleirum
Nesjamönnum þar. Ábótinn gerði
sig þá heiman með 60 manna til
bardaga við þá. En áður en hann
reið fram til þeirra, spurði hann
alla, hvort þeir væri samhugaðir
sjer að fylgja, og játuðu því allir.
En sem heim var riðið sneru aft-
ur 30, en 30 riðu fram og sló þá
í bardaga. Lyktaði svo að þeir ís-
lensku unnu, en ábótinn misti son
sinn, þann er Snjólfur lijet, hvern
hinir, sem aftur hurfu borguðu
heimildum
þrennum manngjöldum fyrir svik
sín. Ábótinn var og kominn á knje
í bardaganum, og kom þá einn af
hans mönnum að og hjálpaði hon-
um. Þeim sama gaf hann 20 hndr.
jörð.
I brjefi, sem Tyche Vincent
sendiherra Dana í London skrifaði
Jakob IV. Skotakonungi í okt.
1507, segist hann hafa kvartað
munnlega við Hinrik VII. Engla-
konung, sjerstaklega út af því, að
fyrir 6 árum hafi Englendingar
brotið upp læsta kirkju á íslandi
og rænt þaðan konungsskatti, sem
var geymdur þar. Tyche virðist
enga rjetting hafa fengið' þessa
máls, því að í janúar 1508 ritar
Hans Danakonungur mjög hart
brjef til Englakonungs um þetta.
Skömmu síðar \irðu konunga-
skifti í Englandi og kom til ríkis
Hinrik VIII. Hann byrjaði ríkis-
stjórn sína á því að nema úr lög-
um, 21. janúar 1510, fiski og versl-
unarbann gegn Englendingum við
ísland, sem faðir hans hafði geng-
ið að. Er auðsjeð á orðalaginu, að
þingi Breta þótti þetta mikils
vert.
En afleiðingin varð sú, að versl-
un og fiskveiðar Englendinga við
ísland jukust nú svo mjög, að
3—400 Englendingar koniu .t. d.
til Hafnarfjarðar árlega. Gerðust