Lesbók Morgunblaðsins - 23.03.1947, Blaðsíða 2

94
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
A. J. Johnson:
Sigmundur Steinþórsson
prestur í Miklabæ
Framh.
III.
Þetta sama sumar mun (sjera) Jón
Broddason hafa látið afla nokkurra
hevja á Miklabæ. F.n um haustið
sendi (sjera) Sigmundur. Asgrím son
sinn og nokkra menn með honum til
Miklabæjar. Ráku þeir þangað 13
kýr og settust þar að. Er svo að sjá,
að þeir hafi dvalist þar rúmar tvær
vikur. En þá kom sjera Jón (Brodda-
son) til skjalanna með menn sína. Er
sagt, að Asgrímur hafi þá staðið með
„fylgjara sína tygjaða í karldyrum“
til varnar, og hafði „strengt fyrir
dyrnar". Kallaði (sjera) Jón þetta rán
og gripdeildir. Þetta, endaði þó frið-
samlegar en áhorfðist, því Asgrímur
og fjelagar hans lofuðu að standa
aldrei í móti heilagri kirkju eða sjera
Jóni. Fóru þeir við það á brott og
skildu kýrnar eftir. En daginn eftir
Ijet sjera Jón virða „þær 13 kýr, sem
á staðnum Miklabæ voru setnar
meira en hálfan mánuð, og gefið hans
(þ. e. Jóns prests) hey í öngvu frelsi“,
eins og það er orðað í virðingarbrjef-
inu, „og skrifa upp lit þeirra og mörk“.
Voru kýrnar virtar til 9 hundraða, og
tók prestur þær „til halds og með-
ferðar“, þar til sá leiddi sig til með
lögum, er eiga þættist, og greiddi sjera
Jóni „sinn skaða“ (D. I. V. 766—767).
Var hann metinn nokkru síðar til
fjögía hundraða, en það var „hey,
eldiviður Og önnur þarfindi“. Um
frekara rupl á staðnum er ekki getið
að þessu sinni, og hefði sjera Jón
Broddason ekki ,,lagt það í lágina“,
ef meira hefði verið (sbr. D. I. V 776).
Það er ekki beint sagt í virðingar-
brjefinu að (sjera) Sigmundur hafi
átt fvrgreindar kýr, en á það benda
þó allar líkur. Er ekki annað senni-
legra, en að eitthvað hafi staðið eftir
af eignum (sjera) Sigmundar, þegar
biskup hrakti hann frá embætti (og
staðnum) fyrir áðurnefndar sakir, t.
d. fóðurbirgðir, og ætlunin hafi verið
að ná þeim með þessum hætti.
En með þessum tiltektum (sjera)
Sigmundar magnaðist óvildin milli
þeirra sjera Jóns, sem gramdist það
einnig, að Solveig breytti í engu hátt-
um sínum við (sjera) Sigmund og
samneytti honum sem frjálsum
manrii. Grunaði hann og Solveigu um,
að hún hvetti (sjera) Sigmund í mót-
þróa og ertni við sig, og hefur eitt-
hvað verið til í því. Varð og fleira til
að ýfa skap sjera Jóns Broddasonar
í hennar garð, svo að hann þóttist
ekki mega aðgjörðalaus vera, og for-
boðaði Solveigu 20. des. þetta sama
ár. Gefur hann henni að sök í forboðs-
brjefinu, að hún , hafi haldið sjera
Sigmund Steinþórsson, síðan hann
var úrskurðaður í bann fallinn af
sjálfum biskpuinum-----------------og
útsettur af heilagri kirkju og sam-
neyti kristinna manna, og engu skeytt
hans forboði. Ennfremur, að hún hafi
burt flutt og látið flytja Miklabæjar-
peninga, fríða og ófríða, og látið nytja
þá í fullu forboði sínu. Mun klerkur
eiga þar við flutning þeirra Solveigar
og (sjera) Sigmundar frá Miklabæ um
surnarið, eins og fvr er frá skýrt, og
talið gripaflutning þeirra heimildar-
lausan, eftir að (sjera) Sigmundur var
bannfærður. Loks sakar sjera Jón
Solveigu um, að hún hefði „ruskað“
(sbr. orðið „ryskingar“ nú) Halli
presti Jónssyni og tekið brjef af hon-
um, þegar hann ætlaði að fara að lesa
þau í kirkjunni í Flatatungu 6. nóv.
þar næst áður. Hafa það sjálfsagt
verið forboðsbrjef eða bannbrjef
(sjera) Jóns (í biskupsumboði) yfir
sjera Sigmundi, og ef til vill Ásgrími
syni hans, fyrir setuna á Miklabæ, en
Solveig var skapharðari og einbeitt-
ari en svo, að hún ljeti þylja forboðið
yfir (sjera) Sigmundi í sinni eigin
kirkju (D. I. V. 770—771). (Það var
Ólafur nokkur Filippusson sem .tók
brjef af Halli „liggjandi“, og fekk þau
Solveigu, líklega eftir skipun hennar
(D. I. V. 801). Sjera Jón er mjög ill-
orður í brjefinu, og hefir auðsjáan-
lega samið það í bræði sinni. Gefur
hann m. a. í skyn, að Solveig sje
„þrjósk, þrálynd og illskufull“ og seg-
ir, að hún hafi heldur „harðnað móti
guðsrjetti og heilagri kirkju“, því
lengra sem leið.
Ekki verður sjeð, að Solveig hafi
gugnað fyrsta sprettinn við forboð
(sjera) Jóns Broddasonar, heldur
studdi hún (sjera) Sigmund með ráð-
um og dáð eftir sem áður, og sýnir
það kjark hennar, að láta ekki bugast,
þegar kirkjuvaldið lýsti ófriði á hend-
•ur henni sjálfri.
Aftur á móti virðist bannið hafa
bitið á (sjera) Sigmund, þegar frá leið,
því að 16. mars um veturinn (1475) er
hann látinn mæta á Hólum, og lofar
þá sjera Jóni Broddasyni því með
eiði „að lúka heilagri Miklabæjar-
kirkju sína peninga, sem hennar
reikningur til stendur — og biskup-
inum smátt og stórt, eftir því sem
honum aflast peningar til, og grípa
aldrei, eða láta grípa, nokkura pen-
inga heilagrar kirkju eðr sjera Jóns
Broddasonar-----------— eða honum
hugmóð gera“. (D. I. V. 778).
Að vísu er þetta' eiðsbrjef fremur
tortryggileqt; er það til aðeins i afriti,
og enginn veit, hvort nokkur inrwgli
haja jylgt jrumriti þess. Og ekki er