Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1947, Blaðsíða 6

114
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hk'

7
ff^jetur (j. Cju&mancLóon:
ALMANAKIÐ
m
Otdráttur __________
flr lögum nr. 25, 27. júnf 1921, um .einkaleyfi Kinda hiskóla íslands
til útgátu almanaks.
1. gr.
Háskóli Islands skal hafa einkarétt til þess aö gefa ut og selja eöa af-
henda meö öðrum hatti atmanök og dagatöl á íslandi.
x Hiö íslenzka þjóövinafélag hefir maö samningi keypt einkaieyfi þetta í ár
tl947), og nær þaö til allra almanaka í bókarformi., — —” » ~
Almanakið er elsta handbók íslend-
inga. Það er þ&rfasta handbókin sem
gefin hefir verið út á íslandi. Það er
ódýrasta handbókin sem kostur er á.
Það er víðlesnasta bók landsins. Það
er gefið út á hverju ári, vegna breyt-
inga tímareikningsins.
AðaltHgangur Almanaksins er sá —
og eini tilgangur — að fræða fólkið
um tímareikhing. Þar eru gerð skil á
mánuðum, mánaðadögum, vikudög-
um, árstíðum, árstíðadögum, gangi
tungls og sólar, ásamt nokkurri grein-
argerð um pláneturnar, sem að vísu
hefir ekki alment notagildi, en á þó
hvergi betur heima en í þessari bók.
Þá eru þama nokkrar greinar sem
kalla mætti sögulegan tímareikning.
*Þar eru gerð skil á mánuðum eldra
tímatals (ýlir, góa, þorraþræll o. s.
frv.). Flest er þetta þó algerlega úr-
elt og kemur engum að notum.
Enn eru þarna minnisgreinar sem
varða þjúðkirkjuna, prjedikunartextar
á hverjum sunnudegi o. fl. Supit af
þessu er jafn úrelt og sögulega tíma-
talið, t. d. vikutal í föstu, föstuinn-
gangur, sunnudagatal eftir trinitatis,
sunnudagatal í jólaföstu, kóngsbæna-
dagur og margt fleira.
Af þjóðlegum minnisgreinum finst
þarna sáralítið. Nefna má þó þátta-
skifti í íslenskri stjórnmálasögu, ör-
fáar minnisgreinar um atvinnubrögð
(vorvertíð og eitthvað fátt eitt fleira,
flest óþarft). Þá má nefna fardaga (5),
vinnuhjúaskildaga (2), eldaskildaga,
bóndadag og konudag. (Fæstir vita
nú orðið hver merking þeirra er og
enginn lætur sig það varða).
Að svo töldu er drepið á allt það
efni Almanaksins, sem varðar tilgang
þess. .
En þar með er ekki allt efnið talið.
Þótt lítt skiljanlegt sje þá er þarna
mikið efni sem almenning varðar
engu, efni sem ekki ætti að sjást í
nokkru íslensku riti.
Fyrst er þá að nefna nokkrar „mess-
ur“. Það eru ekki messudagar þjóð-
kirkjunnar, sem eru um 60, heldur
einhverjir auka-messudagar kaþólskr-
ar kirkju, 82 að tölu, og heita þess-
um nöfnum:
Agnesarmessa, allra heilagra messa,
allra sálna messa, Ambrósíusmessa
(14. apríl), Ambrósíusmessa (7. des.),
Andreasmessa, Antoníusmessa, Bar-
barusmessa, Barnabasmessa, Bart-
hólómesusmessa, Benediktsmessa (21.
mars), Benediktsmessa (11. júlí),
Blasíusmessa. Bótólfsmessa, Brettivu-
rpessa. Brettivuimessa, Brictiusmessa,
Brigitarmessa, Bræðramessa, Cecilíu-
messa, Díónysíusmessa, Egedius-
messa, Eldbjargarmessa, Eldríðar-
messa, Elegíusmessa, Fídesmessa,
Gallusmessa, Gregoríusmessa, Hall-
varðsmessa, Jakobsmessa, Jónsmessa
(3. mars), Jónsmessa (23. apríl), Jóns-
messa (24. júní), Kalixtusmessa,
Katrínarmessa, Klemensmessa, Kól-
umbasmessa, Konráðsmessa, Kross-
messa (3. maí), Krossmessa 14. sept„),
Kyndilmessa (2. febr.), Lafranzmessa,
Lambertsmessa, Laurentiusmessa,
Leódekariusmessa, Lúkasmessa,
Lúzíumessa, Magnúsmessa (16. apr.),
Magnúsmessa (13. des.), Margrétar-
messa (13. júlí), Margrétarmessa (20.
júlí), iMaríumessa (15. ág.), Maríu-
messa (8. sept.), Mariumessa (21.
nóv.), Mariumessa (8. des.), Marteins-
messa, Mattheusmessa, Matthíasar-
messa, IMikjálsmessa, Nikulásmessa,
Ólafsmessa (29. júlí), Ólafsmessa (3.
ágúst), Pálsmessa, Pankratiusmessa,
Pjetursmessa, Pjetursmessa og Páls,
Remigíusmessa, Seljumannamessa,
Sviðhúnsmessa (2. júlí), Sviðhúns-
messa (15. okt.), Symphóríanusmessa,
Thomasmessa, Tíbúrtíusmessa, Tóm-
asmessa, Tveggjapostulamessa (1.
maí), Tveggjapostulamessa (28. okt.),
Úrbanusmessa, Valborgarmessa,
Vincentíusmessa, Vítusmessa, Þing-
maríumessa, Þorláksmessa (20. júlí),
Þorláksmessa (23. des.), Ögötumessa.
Ef kaþólsk kirkja væri ríkiskirkja
á Islandi mætti segja að ekki væri
tilgangslaust að hafa þessar ábending-
ar i Almanakinu. En nú er ekki þessu
til að dreifa. Ritstjórn Almanaksins
virðist hafa misst það úr minni sínu,
að ríkiskirkjan á íslandi er mótmæl-
endakirkja, og skal hún því á það
minnt hjer. Ætli þetta sje sett í Al-
manakið til þóknunar nokkrum tug-
um kaþólskra manna hjer á landi?
Ef svo er, þá er óverjandi hlutdrægni
í því, að gera ekki fleiri kirkjufjelög-
um svipaðan greiða.
Næst er að nefna nokkra „daga“:
Áttidagur, Bandadagur, Barnadag-
ur, Boðunardagur Maríu, Dýridagur,
»