Lesbók Morgunblaðsins - 18.07.1948, Blaðsíða 2

326
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
Dunkár gat vel orðið Dunkar....
Hunkur er víst að skýra á sama hátt,
af Hunkar- eða Hunkár-; hvað húnk
er veit jeg reyndar ekki.“ Hann geng-
ur út frá því að bærinn heiti Hunkur-
bakkar, eins og margir kalla hann,
en það er ekki rjett. Hann er heldur
ekki ker.dur við á, heldur við fell, og
fellið heitir Hunka, hvað sem það
þýðir. (Mun ekki hunka vera kven-
kynsmyr.d með hljóðskiftingu af nafn
orðinu hnúkur?) Nú standa Hunku-
bakkar langt upp í f jalli og gæti eng-
innn heldur vitað af hverjubakkanafn
ið væri dregið, ef menn vissu ekki að
bærinn stóð áður niður á bökkunum
hjá Skaftá.
Holt stendur einnig hátt, ofar með
ánni. Rjett fyrir ofan bæinn er há
klettaborg (268 m.) og er nú kölluð
Holtsborg, en mun áður hafa heitið
Ólafsborg, því að svo segir í Land-
námu: „Böðmóður hjet maður, er
land nam milli Drífandi og Fjarðarár,
og upp til Böðmóðshorns; hann bjó
í Böðmóðstungu; hans son var Ólafur,
er Ólafsborg er við kend; hann bjó
í Holti."
★
MILLI Holts og Skálar fellur Holtsá
í Skaftá. Rennur Holtsá um langan
dal, sem heitir Holtsdalur og talinn
er einn með fegurstu stöðum á Síðu.
Mig langaði til að skoða þann dal og
á Jónsmessukvöld bauðst mjer bílfar
frá Kirkjubæjarklaustri upp að Holti.
Þetta var jeppabíll frá Hraunkoti í
Landbroti. Hjer um slóðir eiga margir
jeppa og ferðast á þeim eigi aðeins
um vegi, heldur og vegleysur. Var
mjer sagt áður að vegurinn að Holti
væri slæmur, og alls ekki fær öðrum
bílum en jeppum. Jeg spurði bílstjór-
ann, hvort vegurinn væri mjög vond-
ur, en hann kvað það ekki vera. Að
vissu leyti hafði hann rjett fyrir sjer,
því að þarna er enginn vegur, hvorki
góður nje vondur, og á hví ekki við að
tala um veg.
Við ókum yfir Skaftárbrú hjá
Klaustri og eftir þjóðveginum út
Landbrotshólana vestur á móts við
Ytri-Dalbæ. Þar var beygt út í hraun-
ið. Á þar að heita ruddur vegur. sem
gerður var til bráðabirgða meðan á
smíði brúarinnar stóð. Brúarstæðið
á Skaftá er þarna miklu betra en neð-
ar og brúin stutt. Og upp frá henni
að vestan er hin ómissandi snarbratta
brekka, sem helst má ekki vanta við
neina brú.
Þegar komið er upp á þessa brekku
er veginum líka lokið og taka þar við
grasi grónir hólar og mýrasund neðan
við Hunkubakka og alla leið að Heiði.
Ýmist skoppar bíllinn á þúfum, eða
hann veður mýrarnar eins og hjólin
taka. En áfram fer hann og skefur
grassvörðinn af milli hjólfaranna.
Ekið er um túnið á Heiði. Þar búa
tvær rosknar konur einar síns liðs.
Þær heya sjálfar, hirða skepnur sín-
ar sjálfar og vinna öll heimilisstörf
utan og innan húss, nema hvað ná-
grannamir hjálpa þeim við smala-
mensku. önnur þeirra kvaðst hafa
fundið jarðskjálftann, sem kom um
seinustu helgi og átti upptök sín í
Krýsuvík. Hún kveðst hafa fundið
jörðina titra ofurlítið undir fótum
sjer, þar sem hún stóð á moldargólfi,
en það hefði verið svo lítill titringur
að hún mundi ekki hafa fundið hann
ef hún hefði staðið á trjególfi. En þess
ber að geta, að hún er ákaflega næm
fyrir öllum jarðhræringum. Hún seg-
ist finna titring undir fótum sjer ef
hún stendur á moldargólfi þegar bílar
steypa sjer úr eldhrauninu niður í
Svíra. Þama er þó um þriggja kíló-
metra leið á milli í beina stefnu og
Skaftá á þeirri leið. Mjer dettur þó
ekki í hug að rengja gömlu konuna.
Þegar bílarnir aka úr hrauninu niður
í Svíra, koma þeir niður á fasta grund
með nokkrum hnykk er titringi veldur
þar. Og þessi titringur getur leiðst
eftir móbergslaginu undir hrauninu
og Skaftá, sem þar rennur á hrauni
og komið fram í hæðinni, sem Heiði
stendur á. Auðvitað þarf ótrúlegan
næmleika til að finna slíkt, en jeg segi
frá þessu vegna þess að beðið hefur
verið um upplýsingar viðvíkjandi því,
hvað jarðskjálftinn hafi fundist víða.
Þarna mun vera sá staður, þar sem
hans hefur orðið vart fjarst frá upp-
tökum, því að vegarlengdin þar á
milli mun vera eitthvað um 200 km.
í beinni loftlínu.
Frá Heiði upp að Holti var enn
argari vegleysa en áður, því að nú
var eigi aðeins um mýrarsund að fara,
heldur og brattar brekkur og varð að
aka skáhalt í þeim, svo að bíllinn reis
á rönd og var mesta furða að hann
skyldi ekki velta um koll og skoppa
þannig niðUr brekkurnar.
Milli bæjanna er dalur og rennur
þar á, sem ýmist er kölluð Fjarðará
eða Fjaðurá. Líklega er seinna nafnið
rjettara, þótt hitt standi í Landnámu,
því að hjer er enginn fjörður nærri,
er áin gæti dregið nafn af. Hún kem-
ur fram úr háum gljúfrum. Eru þar
sljett standbjörg til beggja handa,
botninn sljettur og má ríða langan veg
inn í gljúfrin og þykir mörgum til-
komumikið um að litast þar. Eru
gljúfrin ekki ósvipuð Stakkholtsgjá
undir Eyafjöllum, sem margir kann-
ast við. Einu sinni hrapaði kona frá
Heiði ofan í gljúfur þessi og beið
bana. Gljúfranna er getið í sögu Jóns
Trausta „Holt og Skál.“
★
I HOLTI býr Björn hreppstjóri Run-
ólfsson, faðir Jóns rithöfundar. Þegar
jeg kom þangað voru piltar að rýa
f je og marka lömb. Voru þar nokkrar
klaufir, því að alla nóttina voru
þeir að rýa og marka og höfðu
ekki lokið því fyr en kl. 11 næsta
morgun. Voru menn þá orðnir þreytt-
ir, sem von var, og gengu til náða, en
jeg lagði á stað út í Holtsdal.
Leiðin lá fyrst um grösuga hálsa.
Mikil þoka var í lofti og tók að rigna
áður en jeg hafði langt farið.
Skamt er inn að dalnum og eru þar
háar brekkur og víðsýnt. Að baki
mjer reis Holtsborg með stuðlaberg
í eggjum og sýndist í þokunni miklu