Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1954, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
209
Upphof gashernaðar
AÐ var árið 1812 að ungur brezk-
ur sjóliðsforingi, Thomas Co-
chrane þóttist hafa fundið upp nýa
hernaðaraðferð og lagði tillögur
sína fyrir flotamálaráðuneytið. —
Þær voru í stuttu máli þessar, að
skýla skipum og strandvígjum með
reykskýum, svo óvinirnir sæi þau
ekki, en í landhernaði mætti vinna
óvinum feikna tjón með því að
senda á þá brennisteinsreyk, þegar
vindur væri hagstæður.
Sérstakri nefnd var falið að at-
huga þessar tillögur. Hún komst að
þeirri niðurstöðu að þær væri ekki
framkvæmanlegar, en þó svo merk
-ar að þær skyldi innsiglaðar sem
hernaðarleyndarmál og geymdar í
safni flotamálaráðuneytisins.
Árið 1846 vakti hann aftur at-
hygli flotamálaráðuneytisins á til-
lögum sínum. Önnur nefnd var
skipuð til að athuga þær, en hún
veg þykkjulaust, og fá aðra til að
biðja fyrir henni. En ef þetta dugi
ekki, þá verði hann að hóta henni
bannfæringu.
Sú bannfæring kom aldrei, því
að litlu síðar andaðist Þórdís í
svefni. En brösur hennar við klerka
og kirkjuvöld hafa eflaust orðið til
þess, að spilla áliti hennar meðal
almennings. Það hefir hvorki þótt
kristilegt né sæmandi að standa
þannig uppi í hárinu á hinni and-
legu stétt. Þetta hefir þó margur
gert, er hann þóttist eiga hendur
sínar að verja, og ekki hlotið á-
mæli fyrir. En hér var öldruð
ekkja, almennt öfunduð af því hvað
hún var rík, og því höfuðsynd hjá
henni að halda eignum drottins.
Á. Ó.
komst að sömu niðurstöðu og hin
fyrri, að tillögurnar væri ófram-
kvæmanlegar.
Þegar Krímstríðið hófst 1853
hafði hugvitsmaðurinn þegar verið
aðlaður og hét nú Earl of Dundon-
ald, en var nú orðinn nær 80 ára
að aldri. Hann treysti þó enn á
hugmynd sína og enn einu sinni
ætlaði hann að koma henni á fram-
færi. Hann bauðst til þess að gerast
sjálfboðaliði í Krímstríðinu og sýna
þar hvernig hugmynd sína skyldi
nota.
Þá var Palmerstone lávarður for-
sætisráðherra og hann var því
hlynntur að tilboði Dundonalds
væri tekið. Hann sagði sem svo:
„Ef þetta reynist eins vel og hug-
vitsmaðurinn heldur, þá mun það
bjarga lífum ótal Frakka og Eng-
lendinga. En ef það mistekst í hönd
-um hans sjálfs, þá er ekki hægt
að ásaka oss, heldur verður honum
aðallega um kennt.“
En svo fell Sevastopol áður en
tilraunin væri gerð, og ekkert varð
úr þessu.
Þegar Dundonald fell frá hafði
hann arfleitt vin sinn að öllum
skjölum viðvíkjandi þessari hug-
mynd, en sá hinn sami sendi þau
til ættingja hans með þeim skilyrð-
um að ekki væri hróflað við hug-
myndinni nema því aðeins að þjóð-
in væri í hættu stödd. Síðan kom-
ust skjölin aftur leynilega í hendur
stjórnarinnar og voru þar geymd.
Vissu fáir hvað af þeim hafði orð-
ið og var því almannarómur að
hugmyndin væri týnd.
Þetta skeði 1914. Þá kom sonar-
sonur gamla Dundonalds með skjöl
-in til Kitchener lávarðar. — En
Kitchener áleit að hugmyndin gæti
ekki komið landher að neinu gagni
og vísaði honum til flotamálaráðu-
neytisins. Þá var Churchill flota-
málaráðherra. Hann sá þegar að
hér var um mjög merka hugmynd
að ræða, enda þótt hún væri orðin
hundrað ára gömul, og hann skip*
aði nefnd sérfræðinga til að athuga:
hana. En hann gat þess við nefnd-'l
ina að Bretar mundu halda sér al- •
veg við hin óskráðu hernaðarlög,
og ekki beita eiturgasi í stríði. Þó
hafði hann þá grun um að Þjóð-
verjar væri að undirbúa eitthvað
slíkt, vegna þess að þeir höfðu þá
að undanförnu keypt miklu meira
af brennisteini en þeir voru vanir.
Nú voru gerðar tilraunir að hylja
skip með reykskýum og eins voru
gerðar tilraunir með reykský á
landi. Var fyrst hugmyndin að hafa
brynvarinn vagn með heljarmikilli
eldstó, og átti hann að vera dreginn
af brynreiðum þangað, sem reyk-
inn skyldi nota.
Árið 1915 ritaði svo Churchill
bréf til Sir John French, yfirhers-
höfðingja Breta og benti honum á
að hægt væri að hylja stór svæði
með reyk og þannig koma í veg
fyrir að óvinirnir gæti mið£?ð byss-
um sínum á herflokka eða ákveðn-
ar skotgrafir. — Eins mætfi nota
reykský til þess að skýla riddara-
liði, er sent væri fram til áhlaups.
Reykskýin voru mikið notuð í
báðum heimsstyrjöldunum,
En það var aðeins viku eítir að
Churchill skrifaði Sir John French,
að Þjóðverjar beittu eiturgasi í
fyrsta skifti.
Dómari: — Já, þér lentuð í illindum,
og ég heyri svo sagt að annað eyrað
hafi verið rifið af yður. Var ekki hægt
að sauma það við aftur?
Sé slasaði: Nei, lögregluþjónninn
sagði að það yrði að leggjast fram sem
sönnunargagn.