Lesbók Morgunblaðsins - 03.10.1965, Blaðsíða 1

'vr
| 31. tbl. 3. október 1965. 40. árg.
samræðulist, ræðumennsku, upplest-
ur og rökfræði.
2. Náttúruvisindi: stjörnufræði, líf-
fræði, efnafræði, iandafræði, jarð-
fræði og stærðfræði.
3. Þjóðfélagsfræði: mannfræði, hag-
fræði, viðskiptafræði, sálfræði og
félagsfræði.
4. Listir,- bókmenntir og tungumál.
5. Mannkynssaga, heimspeki og trúar-
brögð.
Að sjálfsögðu eru skólar í Bandarikj-
unum mismunandi, bæði að stærð og
gæðum, og eru því námsskrár þeirra
það einnig. Ég vil aðeins taka hér eitt
dæmi og geta þess, að hin almenna
námsskrá í Northwestern-háskóianum í
Chicago býður nemandanum upp á 310
námsgreinar eða námsflokka, sem hann
getur valið úr þau fjögur ár sem hann
Háskólar í Bandaríkjunum
Eftir dr. Jón S. Jónsson
er að vinna að Bachelors-gráðu.
Þegar nemandi hefur vei’ið innritaður
í háskóla er honum fenginn ráðgjafi úr
hópikennara þeirrar deildar sem sérnám-
ið er stundað við. Það er meðal ann-
ars verkefni þessa ráðgjafa að finna
veika hlekki í undirbúningsmenntun
nemandans og aðstoða hann við náms-
vai. í upphafi hvers námstímabils setja
þessir tveir aðilar saman námsskrá,
sem nemandinn síðan vinnur eftir. Sem
ifulltrúa skólans er ráðgjafa þessum
gert að fylgjast með náminu og til hans
getur nemandinn ávallt leitað með vanda
mál þau, er upp kunna að koma. Því er
það svo að þó háskólarnir séu margir
hverjir mjög stórir, allt að 30 þús. nem-
endur, þá er sérhver nemandi með-
höndlaður sem einstaklingur, en ekki
sem tannhjól í vél. Skólarnir gera sér
far um að veita nemandanum þá þekk-
ingu og reynslu sem hugur hans girn-
ist, og ennfremur að þroska eftir fremsta
megni þá hæfileika, sem hann hefur til
að bera. Hér er vafalaust að finna skýr-
inguna á því, að í dag eiga Bandaríkin
álitlegan hóp af atkvæðamiklu fólki í
flestum ef ekki öllum þeim greinum,
Framhald á bls. 11.
„Fólkið er aiia ævi að læra,
en þó er betra að mennta það
meðan það er ennþá ungt.“
Confucius.
Mikið hefur verið rætt og rit-
að um íslenzk fræðslumál
á undanförnum árum, og efst á
baugi hafa venjulega verið náms-
skrár og kennslufyrirkomulag. Án
efa er hér ýmsu ábótavant eins og
margir mætir menn hafa sýnt fram
á, og fjölmargar ábendingar um úr-
lausnir hafa komið fram. Allflestir
þeir sem hafa með höndum skóla-
mál hér á landi hafa öðlazt þekk-
ingu sína á þessum efnum í Evrópu.
Því er það eðlilegt að fræðslukerfi
okkar er byggt á evrópskum hug-
myndum.
Grein þessi er ekki hugsuð sem á-
deila á evrópsk fræðslukerfi, því um
þau veit ég alltof lítið til að geta leyft
mér slíkt. En þar sem ég hef oft rekið
mig á það, að íjölmargir íslendingar
hafa annaðhvort engar eða þá alrang-
ar hugmyndir um kennslufyrirkomulag
og skipulagningu bandarískra skóla, þá
hef ég í hyggju að gera að nokkru grein
fyrir því hér.
c
C/ u var tíð, að íslenzkir mennta-
menn litu með vantrú á alla þá, er
komu heim frá námi vestan hafs, og í
mörgum tilfellum var námsfólk þetta
jafnréttindalaust og þegar það fór; ein-
faldlega vegna þess að prófskírteini frá
bandarískum menntastofnunum voru að
engu höfð hér heima. Ein ástæðan fyrir
þeim köldu móttökum, sem fólk þetta
fékk, var sú, að einhverra hluta vegna
hafði nám þess tekið mun styttri tíma
en tíðkaðist í sömu greinum í Evrópu.
Þetta var álitið meir en lítið grunsam-
legt, enda hefur sú skoðun ríkt hér, að
því lengur sem einstaklingur er við nám,
því menntaðri hljóti hann að verða. Sem
betur fer hefur skoðun þessi breytzt
nokkuð, en ekki veit ég hvort ástæðan
er í nokkrum tengslum við þær rann-
eóknir sem hafa leitt í Ijós, að hæfi-
leiki mannsins til að nema nær hámarki
um 25 ára aldur, en úr því fer hann að
dvína. Það er skoðun margra mennta-
manna, að skólanám sé fyrst og fremst
ðflun fróðleiks, hugmynda og reynslu,
6em í mörgum tilfellum komi ekki að
fullu gagni fyrir einstaklinginn fyrr en
árum og áratugum eftir að námi lýkur.
Því þá ekki að ljúka þessum undirbún-
ingi á sem allra stytztum tíma? Þetta
er atriði sem Bandaríkjamenn urðu fyrst-
ir til að íhuga, og enda þótt framhalds-
skólar þeirra séu upprunalega sniðnir
eftir enskum skólum, þá hafa margvís-
legar breytingar verið gerðar vestra, sem
gera skóla þessa alimjög frábrugðna
menntastofnunum í öðrum löndum.
í stuttri blaðagrein er ekki mögulegt
að gera grein fyrir heildarskipulaginu á
fræðslukerfi Bandaríkjanna, og mun ég
því aðeins taka fyrir þær stofnanir, sem
nefnast College og University. íslenzk-
um menntaskóla og háskóla svipar nokk-
uð til þessara stofnana, en þó er tölu
verður munur á, eins og koma mun í
ljós hér á eftir.
Akademískt frelsi.
H„
lugtak þetta er óþekkt í Banda-
ríkjunum í þeirri merkingu sem Evrópu-
menn nota það. Bandarískir háskóla-
menn eiga erfitt með að skilja þetta hug-
tak, og þá ekki síður hversvegna það
er svo í heiðri haft í Evrópu, eins og
raun ber vitni. Það hefur því miður
oft komið í ljós, að fyrir mörgum Ev-
rópu-stúdenti er akademískt frelsi ekki
annað en það að hafa nægan tíma til
að stunda bjórkrár og slá námi á frest
eftir þörfum. Þetta er ekki mögulegt í
bandarískum háskólum. Bæði er það, að
námskröfur eru mjög strangar, og skól-
arnir hafa ekkert rúm fyrir nemendur
sem ekki leggja sig fram við námið,
því færri komast þar að en vilja. Ann-
að veigamikið atriði er það, að nám
vestra er mjög dýrt; skólagjald fyrir ár-
ið er frá 30 þúsundum íslenzkra króna og
upp í 100 þúsundir, svo það leiðir af
sjálfu sér, að enginn hefur efni á að slóra
við námið. Akademiskt frelsi er þó til
í Bandaríkjunum, og opinberast það í
því, að nemandinn hefur allmikið frjáls-
ræði hvað snertir námsgreinaval, áður
en námstímabil byrjar, en eftir að
kennsla hefst er engin miskunn sýnd.
Bandaríska kerfið.
Þ eir sem hafa unnið að uppsetn-
ingu frœðslukerfisins í háskólum Banda-
ríkjanna hafa gert sér grein fyrir því,
að nemendur sem setjast í skólana hafa
mismunandi áhugamál utan þeirrar sér-
greinar sem þeir hyggjast leggja megin-
áherzlu á. Þeim hefur einnig verið það
Ijóst, að auk sérmenntunarinnar væri
nemandanum nauðsynlegt að öðlast eins
á. I öllum háskólum er því sett upp sér-
stök almenn námsskrá fyrir allar deild-
ir skólans. Námsskrá þessi býður nem-
andanum upp á ákveðnar námsgreinar í
hinum ýmsu deildum skólans, og hefur
hann mjög frjálsar hendur um námsval
innan þessa ramma. Námsskrá þessari
er skipt í fimm hluta:
1. Enska: Hér er meðal annars um
að ræða rittækni, blaðamennsku,
Bókasafn i bauúariskum háskúia.