Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 1

| 38. tbl. 21. nóvember 1965. 40. árg. j
ar opinDerar regiur og svo mikill tóm-
leiki oían á tómleikann, sem fyrir er,
að ekki er hægt að græða neitt stór-
kostlega, ekki einu sinni á 40 hæða
skýjakijúfi, ef eitthvað á að arta meira
upp á þakið en að hafa það flatt. (í raun
og sannleika nemur ágóðinn 14—17% á
skýjakjjúfum með fiötu þaki, sem aftur
gefur til kynna, að það sé meira ágirnd-
in en fegurðarskynið, sem liggur að baki
teikningunum).
H
L ugsum okkur þetta ómerkilega
umhverfi, sem bíður okkar næstu háifa
öidina. Innri húsagerðarlist á 50
milljón dala reikningi hefur sýnt sig
vera Kleenexkassi, 40 hæða. Helzt lítur
út fyrir, að maður framtíðarinnar muni
lifa í einmitt svona umhverfi, og þá er
vafasamt, hvort mikiileikakenndin lifir
BORGIR FJOLLUM HÆRRI
Eftir Norman Mailer
w
i
bók Lyndons Johnsons, „Von mín
íyfir Ameríku", er fimmti kaflinn kall-
aður „í átt til mikils þjóðfélags". Og þar
cr þessi málsgrein:
„Margir þeirra, sem nú eru á lífi,
tnunu sjá þann dag — ef til vill eftir
íjmmtíu eða sextíu ár — að Bandaríkja-
menn verði orðnir fjögur hundruð millj-
©nir og fjórir fimmtuhlutar þeirra bú-
endi í borgum. Það, sem eftir er af þess-
ari öid, tvöfaldast tala borgarbúa, borg-
ar-svæðin tvöfaldast og við verðum að
koma upp heimilum, þjóðvegum, og
ýmsum þægindum, sem jafnast við allt,
sem gert hefur verið á því sviði síðan
landið okkar var fyrst byggt. Á næstu
4(1 árum verðum við að endurbyggja all-
ar borgir Bandaríkjanna“.
Leturbreytingin er min. Þetta er hroll-
vekjandi setning. Borgin, sem við
byggjum nú, er þegar tekin að nálgast
a'gjöra umsköpun á þeim heimi, sem
foreldrar okkar þekktu á bernskuárum
einum. Ef ekki verður nein kjarnorku-
etyrjöld, engar drepsóttir eða plágur,
gengur heimurinn inn í tímabil alþjóða- .
samvinnu og friðsamlegrar samkeppni;
ei' við breytum kalda stríðinu í ein-
Ihverskonar frið og lífskjörin batna um
heim allan, þá munum við áreiðanlega
endurbyggja Bandaríkin eins og Lyndon
Johnson segir, þá munum við byggja
nsavaxið, nýtt land. Það er vel hugsan-
lc-gt, að engin bygging, teist árið 1899,
muni verða uppistandandi árið 2000.
En hvernig koma Bandaríkin þá til að
lita út? Hvernig verður byggingarlistin
þar? Verður það byggingarlist mikils
ríkis, eða heldur hún áfram að vera
byggingarlist tilviljunarinnar og rugl-
ingsins, þar sem enginn getur séð mun
á sjúkrahúsi og leigukassa, verksmiðjum
og háskólum, hljómleikahölhf í og
borgarskrifstofum eða flugstöðvum?
Manni hnykkir við hugsuninni að sjá
Bandaríkin endurbyggð í mynd þessara
eviplausu skýjakljúfa, 40 hæða, með
veggjum, sem eru jafndauðir og auður
cjónvarpsskermur, og lögun þeirra álíka
áhugavekjandi og kassi undan þurrku-
psppír, reistur upp á endann! Þetta eru
byggingar, sem gefa ekkert eins vel
til kynna og verðfall dollaraseðilsins.
Þær eru gjörsneyddar allri skreytingu
(sem kostar peninga), gluggarnir á þeim
eru ekki laglega felídir inn í vegginn,
íheldur eru í sama fleti og yfirborð veggj-
arins, rétt eins og gljáplástur á skinni,
og þess eru engin dæmi, að þarna sjáist
Iþak með turni, kvisti, spírum, íhvolfum
biiðum eða bryggju — ekki einu sinni
mastur til að tjóðra við loftskip, er
þarna til að minna okkur á að öll menn-
ing mannkynsins hingað til reyndi að ná
tii himna. Nei, okkar nýtízkubyggingar
eru flatar að ofan, fiatar eins og hið
éilífa tilbreytingarleysi, eins og síðasti
skildingurinn í dollarnum okkar. Svo
mikil sviksemi á sér stað í byggingar-
iðnaðinum, ofsaverðbólga í lóðaverði,
vmnusvik íkiædd féiagsreglum, svo
miklar mútur og mikil eyðsla, svo mikl-
það af. Það má telja alveg víst, að við
getum ekki byggt upp mikið þjóðfélag
í dauðu umhverfi. Kymlóðir framtíðar-
innar munu vaxa upp í umhverfi, sem
er álíka einhæft og álíka tilbreytingar-
mikið og plastkassi, sem við geymum
mat í. Þær verða alls ófróðar um þæg-
indi rólegs nágrennis, þær vita ekki, að
fátækrahverfi séu til. í lýsingum fram-
tiðarinnar mun hið fyrrnefnda þykja
jafns'krítið og okkur finnast lýsingar af
sveitalífi í Englandi á 19. öldinni, og
hnífs- og skeiðar-tilveran í fátæ'kra-
hverfunum verður í þeirra augum álíka
hættuleg og Indíánarnir með kveikiörv-
arnar sníar eru í okkar augum.
Já, það er verið að eyðileggja gömlu
hverfin, þau góðu og slæmu, einkum þó
þau siæmu. En hvað fátækrahverfin
snertir, verðum við samt gripin einhvers
konar heimþrá — þarna er verið að láta
viliiskóginn af hendi og fá fangelsi í
staðinn, ef nánar er athugað. Þegar
menn fara gegnum hin skipulegu hverfi
nútímans, þessi háu svefnherbergi eða
svefnsali sem fangelsa ríka jafnt sem
fátæka, hættir maður að undrast, að
ofbeldisverk skuli vera algengari en í
gömlu fátækrahverfunum, og ungiinga-
gíæpir fari vaxandi, og eins eiturlyfja-
nautn. Veran í gömlu fátækrahverfunum
skildi marga eftir hálflamaða, og aðra
hálfgerða villimenn, en þau voru að
minnsta kosti umhverfi þar sem menn
uvðu að nota vitglóruna. í þessum fang-
elsishverfum nýbygginganna þarf þess
ekki — þar ferðast menn eftir iöngum
gangi til þess að komast að dyrunum
sjhum, og þeir eru álíka langir og gang-
arnir í skólunum eða gangarnir í sjúkra-
húsunum við endann á veginum —
umhverfi nútímamannsins tekur á sig
mynd endalausrar og tómlegrar sam-
gönguæðar.
0,
*g útborgahverfin eru geriisneydd
eins og skurðarborð, og álíka hressandi
og að anda að sér lykteyði er það að
sjá hinar nýju skrifstofubyggingar. Við
komumst í heldur litla upplyftingu af að
horfa til framtíðarinnar, því að hið
fallega verður rifið upp með rótum um
leið og hið Ijóta, fólksfjöldinn, tvöfald-
ast, og í Néw York víkja múrsteinshúsin
fyrir teningum, 16 hæða, með stóru bíla-
Framhald á bls. 11.
•'V ■vv.fe::'::-.''-' ..
*“V-k'■A ^
' bf Dtnuklö Mcdun