Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Blaðsíða 18

I flugher Hans hátignar
Haukur Hauksson spjallar v/ð Þorstein Jónsson, flugsfjóra
egar ég innti Þorstein Jóns
son, flugstjóra, eftir því í
nóvember sl. hvort hann væri ekki
tilleiðanlegur að segja nokkuð frá
ferli sínum í flugher Hans hátign-
ar Georgs Bretakonungs á styrj-
aldarárunum, var svarið: að nóg
væri um þau mál búið að skrifa, —
og skipti engu máli þótt styrjaldar-
lokin ættu 20 ára afmæli á þessu
ári. Er málið var sótt fastar, féllst
hann á þetta, en með nokkrum
skilyrðum þó. Þau byggðust aðal-
lega á því, að ég færi með honiun
að Fornahvammi 1 Norðurárdal, og
gengi með honum til rjúpna á
Holtavörðuheiði. Og þar sagði
hann frá því, sem á daga hans
dreif á árunum 1940 — 1945, á
meðan við stunduðum rjúpnastyrj-
öld í Snjófjöllum, sem svo lauk að
44 rjúpur lágu í valnum. Þetta var
15. nóvember, og hittist svo
skemmtilega á að þann dag átti
Þorsteinn 25 ára flugáfmæli, og
hvort heldur það var tilviljun eða
ekki, fékk hann nákvæmlega 25
rjúpur, og tókst ekki að ná í fleiri,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir.
Spjallið um styrjaldarárin fer hér
á eftir.
E G hafði haft áhuga á því að læra
að fljúga lpngu áður en styrjöldin hófst,
en kostnaður við það var þá svo mikilí
að ég réð ekki við hann. Þegar styrjöld-
in skall á sá ég mér leik á borði að læra
að fljúga mér að kostnaðarlausu. Ég var
við nám í Menntaskólanum á Akureyri
árið 1939, og hóf strax að sækja um upp-
töku í brezka flugherinn.
Fyrir þessu voru margar ástæ'ður, en
vera má að metnaður hafi ekki minnstu
um ráðið. Svo einkennilega vildi til að
margir af skólabræðrum mínum voru
heldur hlynntir Þjóðverjum á þessum ár-
um og var oft þrætt um heimsmálin í
okkar hópi. Flestir kunningja minna
töldu öruggt að Þjóðverjar myndu vinna
styrjöldina, en ég var ekki á sama máli.
Raunar má vi'ð þetta bæta að ég er
enskur í aðra ættina, og þrír af móður-
bræðrum mínum féllu í heimsstyrjöld-
inni fyrri.
Ég man að skólabræður mínir sögðu
að úr því að ég væri viss um að Þjóð-
verjar myndi tapa styrjöldinni, hví þá
í fjandanum ég færi ekki í brezka flug-
herinn, en um það hafði ég látið orð
falla, og varð þetta kannske ekki hvað
xninnst til þess a'ð ýta á eftir mér.
Ég sótti upphaflega um inntöku í
flugherinn gegnum Cook, ræðismann
Breta á Akureyri. Hann skrifaði síðan
til brezku ræðismannsskrifstofunnar í
Reykjavik, og eftir nokkurn tima bárust
þau svör þaðan að því miður kæmist ég
ekki að í brezka flughernum sökum
þess að ég væri íslenzkur ríkisborgari.
Er hér var komi'ð sögu var ég orðinn
staðráðinn í því að komast í flugherinn,
svo ég sagði mig úr skólanum, fór suður
og átti persónulegar viðræður við ræð-
18 LESBÓK MGRGUNBLAÐSINS
Komið heim úr árásarferð
ismannsskrifstofuna. Nfðurstaða þeirra
viðræðna varð sú að ræðismannsskrif-
stofan lofaði að skrifa til Bretlands fyrir
mig og sjá hvað hægt væri að gera í
málinu. A'ð nokkrum tíma liðnum barst
síðan svar frá Bretlandi um að ekkert
væri hægt að gera, því að ég væri hvorki
brezkur ríkisborgari né pólitískur flótta
maður.
Um þetta leyti var föður mínum ljóst
orðið að mér var full alvara áð komast
í brezka flugherinn og féllst hann á að
hjálpa mér. Hann skrifaði síðan nokkr-
um kunningjum sínum í Bretlandi, sem
þar voru vel þekktir borgarar í ábyrgð-
arstöðum, og bað þá reyna a'ð greiða
götu mína. Þeir töluðu síðan við her-
fiugmálaráðuneytið (Air Ministry) og
fengu komið því til leiðar áð gerð var
undantekning varðandi mig gegn því að
þeir bæru ábyrgð á mér og gerðum mín-
um. Nú, allt þetta þras hafði staðið í nær
fellt 6 mánuði og það var ekki fyrr en í
apríl árið 1940 að ég axlaði min skinn og
hélt til Bretiands með togaranum Óla
Garða frá Hafnarfirði. Innrás Þóðverja
í Frakkiand og Niðurlönd var þá ekki
hafin, sem kunnugt er.
Áfangastaður togarans var Fleetwood
og var ég svo óheppinn að við komum
þangað á laugardegi. Mér hafði verið
sagt að hafa samband við Commander
Hawkridge í Hull, en hann átti að sjá
um að koma mér í gegn hjá innflytjenda
yfirvöldunum. Þennan laugardag vildi
svo illa til að hann var ekki heima og
ekki von á honum aftur fyrr en á mánu-
deginum. Nú voru góð rá'ð dýr því að
togarinn átti að leggja aftur frá Eng-
landi á sunnudegi, en ekkert landvistar-
leyfi fékkst fyrir mig eins og málum
var háttað. Skömmu áður en togarinn
átti að leggja úr höfn á sunnudeginum
var landvistarleyfið enn ókomið, svo að
ég hafði ekki í önnur hús áð venda en að
læðast í land með tösku mina og þar faldi
ég mig þangað til togarinn var farinn. Þá
gaf ég mig fram á lögreglustöðinni og
skýrði þar frá hversu í pottinn væri búið.
Mér var teki'ð mjög kurteislega og
fékk að sofa þar í klefa um nóttina, en
um morgunin náðist í Commander Haw-
kridge og þetta bjargaðist allt saman.
Hawkridge fór með mig á ráðninga-
skrifstofu flughersins í Huil og var ég
skráður þar. Siðan þurfti ég að bíða
1 nokkrar vikur sökum þess að flugskól
arnir í Bretlandi voru þá allir fullsetn-
ir. Þar eð bi'ðin varð nokkuð lengri en
ég hafði búizt við, þáði ég það með
þökkum er mér bauðst að gerast óbreytt
ur flugliði og vinna á flugvelli þar til
bás opnaöist í skóla. Svo skemmtilega
vildi til, að ég var látinn vinna hjá 17.
flugsveitinni á meðan á þessari bið stóð,
en þegar ég lauk loks námi var þetta
fyrsta flugsveitin, sem ég flaug með. Ég
innritaðist í skólann í september 1940 og
hóf þegar flugnámið. Var mér kennt á
Tiger Moth og lauk ég sólóprófi á þeirri
vél 15. nóvember það ár. Skólinn, sem
ég stundaði nám vi'ð var í Mið-Englandi
og að honum loknum var ég svo hepp-
inn áð veljast til framhaldsnáms í orr-
ustuflugi fremur en sprengjuflugi. Var
ég þá sendur í orrustuflugskóla í Skot-
landi og að námi þar loknu enn sendur á
framhaldsskóla fyrir orrustuflugmenn,
en í þeim skóla lærðum við að fljúga
orrustUvélum sem þá voru almennt í
notkun, svo og orrustuflugtækni yfir-
leitt. í þessum skóla flaug ég bæði
Hurricane og Spitfire orrustuvélum. Er
ég loks útskrifaðist úr honum var fyrsta
flugsveitin, sem ég flaug með, 17. flug-
sveitin eins og áður er getið. Sú fiug-
sveit hafði þá aðsetur í Skotlandi og
hafði aðallega það starf með höndum ad
veita skipalestum við austurströnd Bret-
lands vernd. Með þessari flugsveit flaug
ég Hurricane orrustuflugvél.
ir VÍ er ekki að neita að þetta þótti
mér heidur tilkomulítið flug, tilbreyting-
arlaust og nánast lei'ðinlegt svo ég tóic
að berjast með hnúum og hnefum fyrir
því að fá mig fluttan suður á bóginn þar
sem eitthvað var um að vera. Þar
kom að því að yfirmennirnir ur'ðu leið-
ir á suðinu í mér og ég var
sendur suðureftir og hafnaði nú
á flugvelli rétt fyrir utan London.
Þar fékk ég Spitfireorrustuflug-
vél, og flaug með 11. flugsveit, sem var
mjög fræg sveit og er raunar enn. Til
gamans má geta þess að 111. sveit er
kölluð „Black Knights" eðaija,St5ÖritU9j(t
riddararnir“, og er m.a. listflugsveit
brezka flughersins í dag. í þessari flug-
sveit var ég í 212 ár og vorum við yfir-
leitt staðsettir á flugvöllum í kringum
London og fórum í leíðangra yfir Frakk
land og Niðurlönd í fylgd með sprengju-
flugvélum. Auk þess vorum við að sjálf
sögðu til varnar London og nágrenni
hennar.
í september urðu enn þáttaskil og vor-
um við þá sendir til Afríku er Eisen-
hower gerði innrásina í Alsír og Mar-
okkó. Við fórum með skipum til Gíbr-
altar og flugum þáðan til Algeirsborgar.
Við vorum fyrsta flugsveitin, sem lenti
þar aðeins örfáum tímum eftir áð Þjóð-
verar og Vichy-Frakkar fóru þaðan. f
Afríku var ég þar til í apríl 1943. í
Afriku áttu Bandamenn við Rommel að
etja sem allir vita, og þar var mikið um
að vera. Lengi vel framan af höfðu
Þjóðverjar yfirhöndina í lofti, því að
stutt var fyrir þá að fljúga frá Sikil-
ey og Ítalíu til stranda Norður-Afríku.
Við fluttumst í áustur með hernum og
höfnuðum að lokum alla leið austur í
Túnis.
Að þessu tímabili loknu var ég send-
ur aftur til Englands í svokallaða hvild
og fékk þar þann starfa að kenna við
orrustuflugskóla. Að mörgu leyti var sú
hvíld miklu hættulegri en flugið í víg-
línunni! Sem dæmi má nefna, að einum
flugnemanna tókst einhverju sinni a'ð
taka heiminginn af stélinu á fiugvél
rninni. Við vorum þá að æfa samflug, en
hann fór of nálægt mér og setti með
skrúfuna í stélið hjá mér. Mér tókst með
naumindum að nauðlenda.
Mr AÐ þarf naumast að taka það
íram að ég varð fijótt leiður á þessu
og tók að suða í yfirmönnum mínum
um að fá að komast aftur í virka orrustu
24. desember 1905