Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1966, Blaðsíða 5

ra
BÚrslit bœj-
ar- og borg-
arstjórnar-
kosninganna
síðastliðinn
sunnudag
ollu Sjálf-
stœðismönn-
um óneitan-
lega nokkr-
um vonbrigð-
um. „Við eig-
um þetta
ekki skilið“, heyrðust ýmsir Reyk-
víkingar segja á mánudaginn var.
Það er rétt að því leyti, að aldrei
hafa framkvæmdir verið meiri í
Reykjavík en undanfarið kjör-
timabil, og áldrei fyrr hefur al-
menn velmegun verið meiri en nú.
Hins vegar má ekki gleyma því,
að fólk hugsar um fleira en góða
stjórn borgarinnar, þegar það
stendur með blýantinn og kjörseð-
ilinn í kosningaklefanum. Þótt
stjórn landsins hafi sjaldan eða
aldrei farizt ráðamönnum eins vel
úr hendi og síðustu sjö ár, að dómi
þess, er þetta ritar, hafa ýmis ó
ánœgjuefni óumflýjanlega hlaðizt
upp á sjö ára stjórnarsetutímabili,
sem Sjálfstœðisflokkurinn geldur
óhjákvœmilega í sveitarstjórnar
kosningum.
Sumt er þó þess eðlis, að á-
stœðulaust virðist að láta það hafa
áhrif í kosningum til borgar- og
bœjarstjórna. Talið er, að andúð
farmanna í lofti og álegi á nýrri
tollreglugerð hafi valdið því, að
margir þeirra skiluðu auðum at-
kvœðaseðli eða sóttu ekki
kjörfund. Með engu móti er þó unnt
að kenna borgaryfirvöldum um
setningu þeirra reglugerðarákvœða,
sem böggluðust fyrir brjósti far-
manna, fljúgandi eða siglandi.
— Einkennileg staðreynd er það og
að margt óánœgt fólk kýs fremur að
kjósa Alþýðuflokkinn en sitja
heima, þótt sá stjórnmálaflokkur
sé samábyrgur Sjálfstœðisflokkn-
um um þá hluti, er óánægjunni
valda. Fólkið vill heldur kjósa
Alþýðuflokkinn en kommúnista
eða Framsóknarmenn.
Fylgistap stjórnarflokkanna er
ekki nándar nœrri því eins hroða-
legt og ýmsir vilja vera láta. Mér
skilst, að þeir hafi ekki tapað
nema 0,7% í Reykjavík og 1,4
% samtals í borginni og kaupstöð-
unum. Það er ekki mikið eftir svo
langan valdatíma. Menn mega ekki
gleyma því, að kommúnistar og
Þjóðvörn fengu alls 20,8% at-
kvœða við kosningarnar í Reykja-
vík árið 1962, en ekki nema 19,7%
núna. Það er að vísu alveg nóg, en
raunverulegt fylgistap er það engu
að síður.
Sjálfstœðismönnum í Reykjavík
finnst það huggun harmi gegn, að
Alþýðuflokksmenn skyldu vinna
níunda manninn, en ekki Fram-
sóknarmenn. Þekktur Reykvíking-
ur, sem ég hitti í Austurstrœti á
mánudagsmorgun, sagði: „Ég vil
heldur sjá hafís á Rauðarárvíkinni
en þriðja Framsóknarmanninn í
borgarstjórn“,
Oft finnst manni röksemdir
þeirra, sem heima sitja eða skila
Framhald á bls. 6.
MOSKVA
Fram'hald. af bls. 3.
þegja. Mér til undrunar þögðu nœst-
um allir. Tvoir eða þrír spurðu mig:
Hvað álítið þér um þetta allt? Ég
tautaði eitthvað á borð við „Ég veit
ekki .... við skulum nú sjá fyrst
Og með því var samtalinu
lokið.
þetta. I neðanjarðarlestinni, í kvik-
myndahúsunum, á götum úti sást
fólk nálgast hvert annað með auð-
mjúku brosi og fitja upp á samræð-
um um sjúkdóma sína, fiskveiðar, um
vangæði nœlonsokkanna — í stuttu
máli um allt milli himins og jarðar.
Og ef hinn ávarpaði greip ekki þeg-
ar fram í fyrir því, heldur hlustaði á
það, þá þrýsti það hönd hans lengi
Tiafði þá um langt bil trúað á sovézku
dagblöðin, sem voru raunar hin einu,
sem hann gat fengið að sjá.
„Segðu mér heldur, hvernig gengur
hjá þér og Niniku", sagði ég sefandi,
„hvenær sástu hana síðast?“
Það glaðnaði yfir Volodjka. „Ó,
veiztu það, Tolja, ég fæ ekki við
neitt ráðið. Ég elska hana. Því verður
ekki breytt. í gær hringdi ég til henn-
ar, til þess að mæla mér mót við hana,
og hún sagði ....“.
Volodjka talaði nærri hálfa klukku-
Næsta dag var löng ritstjórnar-
grein í Izvestia undir fyrirsögninni
„Fyrir morðdaginn". Þar stóð fátt eitt
um efni tilskipunarinnar, hins vegar
var endurtekið hið venjubundna gasp-
ur og kjaftæði: vaxandi velmegun, —
hraðstígar framfarir — hið sanna lýð-
ræði — í voru landi eingöngu — allir
— í fyrsta skipti í sögunni — frum-
drætti skipulagsins — auðvaldsblöðin
Það var enn fremur kunngert, að
ekki yrði leyfilegt að valda tjóni á al-
þýðueign, þar af leiðandi voru íkveikj-
ur og sprengingar bannaðar. Auk þess
náði tilskipunin ekki til hegningar-
fanga. Þannig var það.
Allir lásu greinina, orð fyrir orð,
enginn skildi neitt — frekar en áð-
ur og vant var — en þrátt fyrir það
varð öllum samstundis hughægra, guð
veit hvers vegna. Sennilega hafði sjálf-
ur ritstíll greinarinnar — hátíðlegur og
íburðarmikill að venju — róandi áhrif.
Þetta var ekkert sérstakt: dagur stór-
skotaliðsins, dagur sovét-pressunnar,
dagur morðsins . . . Hin opinberu sam-
göngutæki halda uppi starfsemi sinni,
heraflinn verður ekki skertur, Sovét-
ríkin halda friðsamlegum varnarmætti
sínum---------. Sem sagt, skipulag mun
ríkja. — Allt var aftur komið í eðlilegt
horf.
Á þennan hátt leið hálf önnur vika.
Og svo byrjaði eitthvað, sem erfitt
verður að lýsa með orðum. Órói, ólga,
undarlegt ástand. Nei, ég get ekki
fundið neitt orðasamband, sem hœfir.
Allir tóku til við að gera hitt og
og horfði djúpt í augu hans með
innilegu þakklæti. Aðrir voru aftur
á móti hávœrir. Ögrandi í framkomu.
Það var sungið á götunum oftar en
áður og þrumuð kvœði, aðallega eft-
ir Ésenín.
Skrítlur voru sagðar í himinháum
hrönnum. Volodjka Margulis hljóp frá
einum til annars, og fyndniyrðin foss-
uðu blátt áfram af honum. Dag einn,
þegar birgðir hans af bröndurum voru
allar þrotnar, sagði hann mér, að ígor
hefði sagt á fundi í námsstofnun sinni,
að tíundi ágúst væri árangurinn af vit-
urlegri stjórnmálastefnu flokksins, að
tilskipunin væri enn frekari sönnun
um þróun hins skapandi frumkvæðis
lýðsins — og svo framvegis í venju-
legum dúr.
„Ég skal segja þér, Tolja“, sagði
hann, „að vísu vissi ég, að ígor var
tækifærissinni og yfirleitt .... — . .
. . en þvíumlíku og öðru eins hafði ég
þó ekki búizt við af honum“.
„Og því þá ekki?“ spurði ég, hissa
á kjarki hans að tala einu sinni af
hreinskilni. „Hvað er undarlegt við það?
Honum var skipað að tala, og því tal-
aði hann. Ef þú hefðir verið ílokks-
félagi eins og ígor, hefðir þú einmg
tekið til máls“.
„Ég? Aldrei. í fyrsta lagi myiídi ég
aldrei ganga í Flokkinn og í öðru lagi
„I öðru lagi, í öðru lagi? Hafðu þig
hægan! Þú ert sjálfur engu betri en
ígor. Þetta með gyðingalæknana um
árið — rausaðir þú þá kannske ekki
um þjóðernisstefnu í þinum skóla?“
Ég hafði ekki fyrr sagt þetta, en
ég iðraðist orða minna. Þetta var
snöggur blettur á honum. Hann gat
aldrei fyrirgefið sjálfum sér, að hann
stund um hin flóknu ástamál sín og
fór síðan. Ég fylgdi honum til dyra, en
hann hringdi óðara aftur, stakk höfð-
inu inn fyrir og hvíslaði, til þess að eng-
inn nágrannanna gæti heyrt, „Tolja, ef
þeir hefja gyðingaofsóknir einu sinni
enn þann tíunda ágúst, þá ver ég hend-
ur mínar! Þetta er ekki Babijar og
engin fjandans dráttarvélaverksmiðja!
Ég skýt á svínin. Sjáðu!“
Hann hneppti frá sér jakkanum og
sýndi mér skefti á marghleypu, sem
stóð upp úr brjóstvasanum. Hún var
frá því úr stríðinu. „Þeir skulu ekki
ná mér svona alveg fyrirhafnarlaust
.......Þegar hann var loksins
farinn, stóð ég lengi kyrr í miðju
herberginu. Hverjir voru „þeir“?
„Æ, Tolja, þér viljið blátt áfram
ekki hugsa alvarlega um það. Það ligg-
ur þó í augum uppi . . . “.
Sambýlingur minn var að þvo matar-
diska. Vömb hans, vaxin gráum hár-
um og fast gyrt í netskyrtunni, flæddi
yfir buxnastrenginn og hvíldi á vask-
röndinni. Hann var óvenju æstur, enda
þótt ég hefði ekki andmælt einu orðL
.......Nei, nei, skiljið mig rétt. Sem
sagt, ég hef ekkert dálæti á blaðaupp-
tuggum. En staðreyndir eru staðreynd-
ir, og maður verður að horfast í augu
við þær: það orkar ekki tvímælis, að
skilningur þjóðarinnar hefur aukizt að
mun. Ergo: ríkinu ber réttur til þess
að hætta á mjög umfangsmikla tilraun;
því ber réttur til þess að fela nokkurn
hluta af starfsemi sinni í hendur al-
þýðunnar. Sjáið nú til — alþýðuher-
inn, sem hefur samvinnu við land-
varnarliðið, komsomolvarðflokkarnir,
æskulýðsfylkingarhersveitirnar, al-
þýðusveitirnar til verndar opinber-
um aga — allt eru þetta staðreyndir, og
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5
29. maí 1966