Lesbók Morgunblaðsins - 21.08.1966, Blaðsíða 2

rsvip-l
LMVNDj
Konrad Adenauer, sem var
fyrsti kanzlari þýzka sam
bandslýðveldisins, er enn í fullu
fjöri andlega og líkamlega, þótt
stjórnmálaleg áhrif hans fari óðum
dvínandi, vegna þess að tími yngri
manna er kominn. Hann gengur
góðan spöl daglega, vinnur í garð-
inum sínum, les feiknin öll, skrifar
ævisögu sína, gefur út yfirlýsingar,
tekur á móti vinum og ættingjum,
drekkur góð vín.
Hann er „the grand old man“ hýzka-
lands, og nafn hans er órjúfanlega tengt
endurreisn ættjarðar hans eftir síðari
heimsstyrjöldina.
S em kaþólskur maður og Rínlend-
ingur, fæddur í Köln (Kolni) 5. janúar
árið 1876, var hugsunarháttur hans,
menntun og upplag gerólíkt her-
mennskuanda og prússaskap sumra
þýzkra stjórnmálamanna, sem voru upp-
runnir austarlega í Þýzkalandi, en áhrifa
þeirra gætir þar enn. Stundum er talað
um Berlín og Múnchen sem hin tvö,
andstæðu skaut í Þýzkalandi, en í raun-
inni eru pólarnir fjórir, því að bæta má
Hamborg og Köln við. Ef Hamborg er
sambland af norður-iþýzkum (hálf-
skandinavískum jafnvel) og alþjóðlegum
einkennum, þá er Köln evrópskasta
borg Þýzkalands.
IConrad Adenauer stundaði nám í
lögfræði í Freiburg í Breisgau, Múnchen
og Bonn, þó ekki vegna neinna sér-
stakra hæfileika í þá átt, heldur aðal-
lega vegna þess að doktorsgráða í lögum
þótti í þá daga vera hæfilegir verðleikar
til landsmálaforystu. Upphaflega hafði
hann ekki annan metnað en að verða
forystumaður í sinni eigin borg.
Hann var kosinn í borgarstjórn Kölnar
árið 1906 og var aðaiborgarstjóri
1917-1933. í því embætti gerðist hann
raunverulega yfirmaður allra borgar-
framkvæmda, og stjórn hans á borgar- andi borg, breytti háskólanum frá grunni
málum var stórkostleg í framkvæmd. °8 gerði nýjar hafnarframkvæmdir,
Hann gerði Köln að mikilli og blómstr- íÞróttavelli og sýningarstaði.
M -ff"*:
Adenauer í hópi barnabarna sinna. Hann á sjö uppkomin börn og um
30 barnabörn.
Við hrun þýzka keisaradæmisins
1918 var Adenauer hlynntur stofnun
óháðs lýðveldis í Rínarlöndunum, sem
yrði þó innan þýzks sambandslýðveldis,
en öll slík ráðagerð fór út um þúfur,
þegar Frakkar reyndu að kljúfa Rínar-
lönd frá Þýzkalandi að fullu og öllu.
Eftir að hafa verið kosinn á prússneska
Landsdaginn 1917, en hann var forseti
hans frá 1926 til 1933, gegndi Adenauer
áhrifamiklu hlutverki í prússneskum
málum, sem þó vöktu litla viðurkenn-
ingu almennings. Þótt aldrei bæri mikið
á honum í Weimar-lýðveldinu yfirleitt,
tapaði hann engu að síður öllum
embættum sínum undir stjórn Hitlers,
enda var hann eindreginn andstæðingur
nazismans. Á því tímabili var hann
fangelsaður tvisvar, 1934 og 1944.
Eftir að nazistastjórnin valt úr sessi,
var hann aftur gerður að aðalborgar-
stjóra Kölnar af brezku hernámsstjórn-
inni árið 1945, en var vikið frá aftur
bráðlega fyrir þvermóðsku og stífni.
Tækifæri Adenauers kom árið 1947,
þegar hann varð leiðtogi hins ný-
stofnaða Kristilega ^fðræðisflokks
(C.D.U.) eða Kristilegra demókrata, sem
var málamiðlun milli gamla, kaþólska
miðflokksins og miðstétta-mótmælenda.
Kaþólski flokkurinn þýzki varð þarmig
kristilegur flokkur. Adenauer hafði
voldug áhrif í svonefndu þingráði, sem
var sett á laggir 1948, til þess að gera
Vestur-Þýzkaland að ríki og semja því
stjórnarskrá. Hann vann af alhug að
stofnuin lýðveldisins, og þegar al'þjóða-
stefna í stjórnmálum gerði aðskilnað
Vestur- og Austur-Þýzkalands að ó-
breytanlegri staðreynd, þá setti hann
tengsl sambandslýðveldisins við Vestur-
lönd ofar endursameiningu þýzka ríkis-
ins. Með þeim aðferðum sinum tókst
honum raunverulega að framkvæma
stjórnmálastefnu, sem byggðist á sam-
komulagi við Vesturveldin. Hann mundi
í rauninni hafa viljað samþykkja
franska og bandaríska stefnu, sean hefði
veitt sambandsríkinu hin minnstu mögu-
legu áhrif, og það var eingöngu
fyrir andstöðu sósíaldemókratans Kurts
Schumachers, að sú ráðagerð varð að
vikja fyrir þeirri stjórnarskrá, sem átti
eftir að gefa Adenauer hin miklu og oft
umdeildu völd.
1. kosningunum 1949 til hin3
fyrsta iþings sambandsríkisins, fékk
flokkur Adenauers 139 sæti af 402, en
það var aðeins lítill vinningur yfir
sósíaldemókrata, sem fengu 181. En Ad-
enauer tókst að koma á samstarfi við
Frjálsa demókrata og var kosinn kanzi-
ari með eins atkvæðis meirihluta í þing
inu. Hann varð að samþykkja hernáms-
ákvæðin, sem takmörkuðu mjög áhrif
sambandslýðveldisins, þar sem hann
trúði því fástlega, að hin mikla deila
xnilli austurs og vesturs mundi fyrr eða
síðar skapa viðurkenningu á sambands-
ríkinu sem fullgildum aðila í vestrænum
varnarmálum.
H in fyrsta stjórnmálayfirlýsing
nýju stjórnarinnar gerði lýðum ljóst,
að Adenauer var ákveðinn í að byggja
framtíð lýðveldisins á nánu sambandi
við Bandaríkin, og að á Evrópusviðinu
mundi hann reyna að vinna vinfengi
Frakklands. Innganga sambandsríkisins
í Evrópuráð og stofnun Efnahagsbanda-
lagsins, tengdi Þýzkaland Vestur-
Evrópu sterkum böndum. Adenauer var
forystuafl í Efnahagsbandalaginu, þ.e.a.s.
„litlu Evrópu“, sem á kortinu hefur
svipuð landamæri og keisaradæmi
Karlamagnúss.
Jr áttaskipti í þýzkri sögu urðu 1950,
þegar Adenauer kanzlari veitti vestræn-
um ríkjum stuðning til endurhervæðing-
ar Þýzkalands. Hann ætlaði þessari end-
urhervæðingu að verða skref í átt til
alþjóðlegs, vesturevrópsks hers, hers
Efnahagsbandalagsins, en sú ráðagerð
brotnaði á andstöðu franska þingsins.
Endurhervæðing Þýzkalands komst samt
á 1954, innan ramma Atlantshafsbanda-
lagsins. En 1953, í kosningum til annars
sambandsþings, hafði C.D.U. unnið 243
sæti af 487. Kosningar til þriðja sam-
bandsþings 1957 gáfu Adenauer hreinan
meirihluta, 270 sæti af 487, en það var
árangur, sem enginn þýzkur flokkur
hafði hlotið í frjálsum kosningum áður.
Framh. á bls. 12
Framkv.st].: Slgins Jónsson.
Bitstjórar: Siguróur Bjarnason frá Vieur
MatthíaS Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arnl Gatðar Kristlnsson.
Bitstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Utgefandi: H,l, Arvakur. Beykjavlic.
2 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
21. ágúst 1966