Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1966, Blaðsíða 4

FORN SVERÐ
Framhald af bls. 1.
farið með sem skyldi og var brugðið
heillinni sverðsins, en það gekk grenj-
andi úr sliðrum". Svo hófst hólmgang-
an og i fyrsta höggi sneið Sköfnungur
oddinn af Hvítingi, sverði Bersa, og
kom oddurinn á hönd Kórmáki og særði
hann, en Sköfnungur kom á törgu Bersa
og rauk eldur úr, en skarð brotnaði í
eggina. Við þetta fór hólmgangan út
um þúfur, en er heim kom var reynt
að brýna skarðið úr egginni, en það
varð æ stærra eftir því sem meira var
brýnt.
Þegar Skeggi va- orðinn gamall, flutt-
ist hann til Eiðs sonar síns að Ási í
Hálsasveit í Borgarfirði. Þar andaðist
hann og var lagður í haug út frá garði,
en ekki var Sköfnungur lagður í haug-
inn með honum, heldur tók Eiður hann
til sín. Svo liðu mörg ár. Þá var sonur
Eiðs veginn af Grími frá Kroppi. Varð
Grímur sekur og lagðist út á Arnar-
vatnsheiði. Þótti það skyldast Þorkeli
Eyjólfssyni frænda Eiðs, er þá var væn-
legast höfðingjaefni í Breiðafirði að
drepí útlagann. Kom svo Þorkell til
Eiðs kvaðst vera á leið til fundar við
Grím og bað hann að ljá sér sverðið
Sköfnung. Ekki leizt Eið á þessa ráða-
gerð, því að Grímur væri heljarmenni.
Þó vildi hann ljá sverðið og sagði svo
um náttúru þess: „Eigi skal sól skína
á hjöltin og eigi skal því bregða svo
konur sé hjá. Ef maður fær sár af sverð-
inu, þá má það eigi græða, nema lyf-
steinn sá sé riðinn við, er þar fylgir“.
Jr að er að segja af för Þorkels,
að hann hitti Grím og særði hann, en
svo varð gæfumunur þeirra mikill, að
Grímxir átti ráð á lAi Þorkels. þeir
sættust þá og reið Þorkell þá lyfstein-
inum við sár Gríms og tók þegar þrota
og sviða úr því. Bauðst Þorkell svo
til að flytja Grím utan, en vildi ekki
koma í Ás. Riðu þeir vestur og hafði
Þorkell Sköfnung með sér og bar hann
lengi.
Þorkell kvæntist síðan Guðrúnu
Ósvífursdóttur og bjuggu þau að Helga-
felli. Á skírdag (7. apríl) 1026 ætlaði
Þorkell með viðarfarm á ferju frá Lax-
árósi út til Helgafells. Þeir voru 10 á
skipinu og var það mjög hlaðið. Þor-
kell hafði Sköfnung með sér, var hann
í stokki og festur við innviðu ferjunn-
ar. Gerði hinn mesta storm um dag-
inn, og er þeir voru komnir að Bjarn-
arey laust hviðu í seglið og skipinu
hvolfdi. Drukknaði Þorkell þar og þeir
allir. Viðinn rak víða og burt úr skip-
inu og fannst Sköfnungur í ey þeirri,
er síðan var kölluð Sköfnungsey.
Sonur þeirra Þorkels og Guðrúnar
var Gellir, afi Ara fróða. Hann tók nú
Sköfnung og bar lengi. Á gamalsaldri
gekk Gellir suður til Rómar og hafði
Sköfnung með sér. Á heimleiðinni veikt-
ist Gellir og komst ekki lengra en til
Danmerkur. Hann andaðist í Hróars-
keldu og var grafinn þar, en til Sköfn-
ungs hefir ekki spurzt síðan. Er ein-
kennilegt að hann skyldi týnast á svip-
uðum slóðum og þar sem Skeggi náði
honum, því að haugur Hrólfs kraka
var skammt frá Hróarskeldu.
D,
Hæng þess ei varði
að hrökkva mundi
eggjar eiturherðar
þó að Óðinn deyfði.
Bít þú nú, Dragvandill,
eða brotna ella.
Báðum er okkur heill horfin
ef þú bilar sinn þriðja.
Þá sneri hann sverðinu í hendi sér
og beitti hinni egginni. Framar stóð
kyrr er sverðið reið á öxlina og nam
eigi staðar fyrr en í mjöðminni, og
flakti frá síðan.
Hugur er í Hængi,
hvass er Dragvandill,
beit hann orð Óðins
sem ekki væri.
kvað Framarr þá og féll dauður til jarð-
Egill reiddi sverðið af öllu afli og hjó
þrisvar til Atla, en ekki beit, hvar sem
hann hjó til.
Beitat nú sá er brugðum
blár Dragvandill randir,
af því að eggjar deyfði
Atli fram inn skammi
orkti Egill þá, kastaði sverðinu, en
greip Atla fangabrögðum, felldi hann
og beit í sundur á honum barkann. —
Vera má, að Agli hafi ekki þótt neitt til
sverðsins koma eftir þetta, enda er
Dragvandils ekki framar getið. Annað
sverð átti Egill, er hann kallaði Naður.
Það hafði hann fengið á Kúrlandi og
var hið bezta vopn. Það sverð hafði
hann í orustunni hjá Vínu, en Þórólf-
ur hafði það sverð er hann kallaði
Sverð' í Kumli á Sílastöðum (Kuml og haugfé).
"ragvandill. Þetta sverð tók Ket-
ill hængur í Hrafnistu af Gusa Finna-
konungi dauðum, og einnig örvarnar
Flaug, Hremsu og Fífu, er kallaðar
voru Gusisnautar og lentu hjá Örvar-
Oddi. Dragvandill var talinn sverða
bezt, hafði Ketill hængur það í hólm-
göngum og var það allra sverða bitr-
ast. Maður hét Framarr, vikingakonung-
ur, blótmaður mikill og bitu hann engin
járn. Það hafði Óðinn skapað honum.
Við þennan mann háði Ketill einvígi,
en þá beit Dragvandill ekki. Þá kvað
Ketill:
ar. Hér er þess getið að Dragvandill
hafi yerið hertur í eitri.
VF rímur loðkinni tók Dragvandil
í arf eftir föður sinn. Hann átti hólm-
göngu við Sörkvi Svaðason, en sá hét
Þröstur er skildi hélt fyrir Sörkvi. Og þá
beit Dragvandil. Hið fyrsta högg Gríms
varð svo mikið, að hann klauf skjöld-
inn að endilöngu, en blóðrefillinn nam
vinstri öxl Þrastar og sneiddi manninn
sundur um þvert fyrir ofan mjöðm-
ina hægri, en hljóp síðan á lær Sörkvi
og tók af honum báða fætur, annan fyr-
ir ofan hné, en hinn fyrir neðan. Seinna
gaf Grímur Þórólfi Kveldúlfssyni sverð
þetta, en Skallagrímur fékk það að Þór-
ólfi látnum. Hann gaf svo sverðið Þór-
ólfi syni sínum, en Þórólfur gaf það
Arinbirni hersi, en Arinbjörn gaf það
síðar Agli Skallagrímssyni. Egill hafði
þetta sverð er hann gekk á hólm við
Ljót bleika og hjó af honum fót fyrir
ofan hné. Þetta sverð hafði Egill líka
er hann gekk á hólm við Atla hinn
skamma, en þá beit Dragvandill ekki.
lauk svo, að Gísli fékk sigur, en vildi
þá ekki skila sverðinu aftur. Bauð
hann Kol að gefa honum frelsi fyrir það
og farareyri hvert sem hann vildi halda
eða þá jörð og nægan bústofn. En Kolur
vildi ekki láta sverðið og litlu seinna
veitti hann Gísla tilræði. Þá hjó Gísli
í höfuð þrælsins með Grásíðu svo fast,
að hausinn lamdist, en sverðið brotn-
aði. Fengu þeir báðir bana Gísli og
Kolur, en áður en Kolur dó, lagði hann
á sverðið að það skyldi valda mikilli
ógæfu í ættinni.
Mr orbjörn súrr, bróðir Gísla, fór
til íslands og með honum synir hans
Þorkell og Gísli. Hafði Þorkell brotin
af Grásíðu undir höndum. Þeir Þor-
kell og Þorgrímur goði mágur þeirra
bræðra, fengu til Þorgrím nef að gera
spjót úr sverðsbrotunum. Þorgrímur
nef var hagur á járn, en fullur af gern-
ingum og ljölkynngi, og var seiðskratti
sem mestur mátti verða. Með þessum
orðum gefur sagan í skyn, að ekki muni
náttúra vopnsins hafa batnað við með-
ferð hans. Hann gerði ’-r brotunum
spjót, sem „mál voru í og fært í hefti
spannarlangt“. Með þessu spjóti myrti
Þorgrímur goði Véstein mág Gísla
Súrssonar, en Gísli myrti aftur Þor-
grím með hinu sama spjóti. Höfðu þá
rætzt ákvæði Kols um þá ógæfu er
Grásíðu skyldi fylgja.
Fara nú ekki sögur af því langa hríð,
en þegar Loftur biskupsson fór að
Birni Þorvaldssyni á Breiðabólstað,
var með honum Guðlaugur af Þingvelli
Eyjólfsson, bróðir Keldna-Valgerðar.
Hann hafði spjót það er hann kallaði
Grásíðu, og sögðu menn að Gísli Súrs-
son hefði átt. Með þessu spjóti veitti
hann Birni banasár. Um það var kveð-
ið:
Björn frák brýndu járni,
bragð gott var það, lagðan,
gerði Guðlaugur firðum
geisihark, í barka.
Auðkýfingur ' 4t ævi
óblíður fyr Grásíðu.
f Örlygsstaðabardaga varðist Sturla
Sighvatsson með spjóti því, er Grásíða
hét, „fornt og ekki vel stinnt mála-
spjót“. Hann lagði svo hart með því
jafnan, að menn féllu fyrir, en spjótið
lagðist (bognaði) og brá hann því undir
fót sér nokkrum sinnum til þess að rétta
það.
Má vera að allt sé sama spjótið og
Þorgrímur nef gerði með göldrum úr
brotum Grásíðu. En meira segir ekki af
ferli þess, nema að Gissur Þorvaldsson
hafi tekið undir sig vopn Sturlu eftir
bardagann á Örlygsstöðum. Málaspjót
voru kölluð ef þau voru smellt gulli
eða silfri.
Æt
Lang. Um þá orustu kvað Egill:
Valköstum hlóðk vestan
vang fyr merkistangir;
ótt var el þat er sóttak
Aðgils bláum Naðri.
Það er eftirtektarvert, að Egill kall-
ar bæði sverðin blá (þ.e. svört) og mun
þiað sennilega stafa af því að brandarnir
hafa verið hertir svo, að þeir hafa ver-
ið kolbláir. Annars er sums staðar get-
ið um sverðsblöð er voru svo björt sem
silfur.
vFrásíða. Þegar Gísli Þorkelsson í
Súrnadal átti að ganga á hólm við
Björn berserk, fékk hann léð sverð hjá
Kol þræli þar á heimilinu. Þetta sverð
hét Grásíða og var dvergasmíði. Það
beit hvað sem fyrir var, járn eða ann-
að, og eggjar þess mátti eigi deyfa.
Það fylgdi og því sverði, að sá er það
bar, skyldi hafa sigur í orustu. Þræln-
um þótti mikið fyrir að ljá sverðið,
en gerði það þó vegna þess að hann
vissi hve mikið lá við. Hólmgöngunni
I ttartangi. — Hrafn hét siglinga-
maður, er þá veturvist hjá Ingimundi
gamla að Hofi í Vatnsdal. Er honum svo
lýst, að hann hafi verið fálátur, stór og
ódæll og mikill af sjálfum sér. Hann
átti sverð gott og falaði Ingimundur
það af honum, en hann vildi eigi með
neinu móti selja. Ekki er þess getið að
nein rök fylgdu sverði þessu. Eitt sinn
varð Hrafni það á að hann gekk í hofið
með sverðið, en það var bannað, og
dæmdi Ingimundur það þá af honum.
Þótti Hrafni mikið fyrir að missa sverð-
ið, og kvaðst fremur hafa viljað láta
mikið fé annað. Má á öllu sjá„ að hann
hefir talið sverðið dýrgrip. En sverð
þetta áttu þeir feðgar lengi og kölluðu
Ættartanga. Að Ingimundi látnum
skiftu þeir bræður arfi með sér og
hlaut þá hver þeirra kjörgrip: Þor-
steinn fékk ættaróðalið, Þórir goðorð-
ið, Högni skipið Stíganda og Jökull
sverðið. Mætti af þessu ráða hve mikils
þeim hafi þótt um sverðið vert, og þó
er sagan ekki nema hálfsögð, því að
enda þótt Jökull eignaðist sverðið, þá
skyldi Þorsteinn bera það á leiðum
og lögmótum.
Framhald á bls. 12.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
30. október 1066