Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1971, Blaðsíða 14

/Wqft
Sf|LL'
Vud
$
u\
Hevt-
ua
L'AN-
AST
IR.
biflw-
S TK$>
i re.

5KAP-
VoMO
f\R
H in>Q
SK7?
TTVf

15“'*-
U ytg
IKS.H>I
flL'
evTfl
HfO®
X4l?T
ÍPIL/ W
Minu-
nsi
fiflKL-
f^íiL
e-ioi-
MiHK
HMLR
HUC.APA
sncfl
5flr
mtJrJ
WftÐi
Sftr^T.
£u£>
H tJ -
ÖTT-
u <*.
SKtflF-
fí&fííi
MMH
F/ÍKuft
+ 'iS

\c
#
DVRI-I
IKEM-
r^. t r
u’/rr-
HMIiairi
fwD/rrC
Fux-
óri£>
Df?-
ffBöf?

-To' W-
veRK'
<o F*
WLI
MflR-
mrmmi-
pftfr*
BRRR
;>
Tipj-f)
ÍIÐflR
LCír?
ffPPI

P^R
Rfvn?
HlRítfl
My/vvf
5 £m
OK
5K-R-
ÚFfl
V!
petJ-
i nc,-
flNiR
HoR-
Ff?
Lausn á síðusfu krossgátu
rt> V. KVlSi - 3 2 7“* " ■<> ~C TM1'-' v- %' fT 4>- J%,7Í . júK
7> 03 r* 03 T1 u 70 — -f -Z. <; * 70 — ?3 xr <r-
53 Ia, Z - 70 £ tí) 70 > r o 5 - 70 c V
V* •Z. 7) 3> 7> 70 m íji £ 73 — tö 41 r m 9 If Vfl A. / í -V-
* 4) 70 3 5 7» C 43 ~ r 43 7> 43 H c
X> 3> 7» (S> 3 4>' | 1 70 - ■27 aa H iÉ sS3
70 c. *i ©' «11 3 30 3> f 70 43 r 43 11 3> r o' - -z- ■Z- E 07 o K O fj a>T’ó
7. ■ ö 1 41 o r O' ■z; ||f| 43 Ip? - ty 70 -< r - z — 70 <§ f'y
ÍA __ V a> 30 7D * -• 70 5? X X C z - 70 4> i . °-o - o 70 g V.
o. >oo | * * A- ■2; 4> z 2t C z 43 0) c - r 9
o. i H c 70 43 4> F> ' - Z - H *n vr .• ; • 30 c 7. c -v r §
4> 70 Xs c ú> 2? 7> 9 3 c 0) » i i 9 z 3 r % i Va .> w xr- 70 ~o t.tx i
- 70 C*T Z 2 *?• 2 ° 70 c 7, p y 70 - 4) r- r 43 X 3>'X 2? - 3: c H x.'s 4> 9 -
* 7J r*i % 03 7* H < 4a - 70 4> 70 - (ö 43 * 03 70
Það hefur verið sagt í gamni og
kannski um leið nokkurri alvöru,
að meirihlutinn geti kúgað minni-
hlutann í lýðrœðisþjóðfélagi, þar
sem aftur á móti örsmár minnihluti
kúgi meirihlutann í einrœðisríkinu.
Þó verður þess vart í sífellt aukn-
um mæli í lýðrœðisþjóðfélögum
Vesturlanda, að öfgasinnaðir smá-
hópar leiti lags að koma áfram
skoðanakúgun við meirihlutann. Er
þesskonar trúboð rekið með offorsi,
sem jaðrar við geðbilun og er þolað
sem kvefpest eða hverskonar illur
faraldur sökum þess umburðar-
lyndis, sem yfirleitt ríkir gagnvart
skoðunum manna.
Hinn þögli meirihluti, sem uppá
síðkastið hefur verið nefndur svo,
er seinþreyttur til vandrœða og
skoðanakúgun hinna öfgafullu
skákar í skjóli þess. í einstaka
skólablöðum úr framhaldsskólum
hefur mátt greina þessa tilhneig-
ingu. Kunnur lœknir í Reykjavík
ritaði grein í Morgunblaðið og
kvað eitt þessara skólablaða sam-
anstanda af fernskonar efnisþátt-
um: Níði, klámi, guðlasti og eitur-
lyfjadekri. Mér skilst að fjórir eða
fimm piltar standi einir að þessu
blaði, en þeir œtla að frelsa heim-
inn eins og fleiri og fyrrgreindir
fjórir efnisflokkar eru þeirra for-
skrift til þess. Meirihluti nemenda
telur blaðsnepil þennan ósmekk-
legan og ómerkilegan í hœsta máta,
skólinn hefur skömm af og þar við
situr.
Umburðarlyndi við allra fárán-
legustu skoðanir er út af fyrir sig
góðra gjalda vert og að minnsta
kosti friðvœnlegt. En svo geta fá-
einir, óprúttnir einstaklingar mis-
notað þetta umburðarlyndi, að álit
mœtrar stofnunar bíði umtals-
verðan hnekki. Aðhald er ekki boð-
orð dagsins og agi er sízt af öllu
í tízku eins og dæmin sanna. Kemur
það fram að jöfnu í skólum og at-
vinnulifi. 1 sumum gagnfrœðaskól-
um hér í borg liggur við borð að
sé akademískt frelsi; þeir mæta,
sem eru í skapi til þess og mér
skilst jafnvel, að það þyki óþarfa
smásmugusemi af kennara, þegar
hann meinar nemendum að hafa
útvarpstæki með sér í tíma. En
uppátœki, sem mynda vandamál í
skólanum, eiga oftast upphaf sitt
hjá örfáum nemendum.
Það er og verður spurning,
hvar eðlilegum aga lýkur og hvar
gerrœðisleg valdstjórn byrjar.
Hvert tímaskeið metur það á sinn
hátt. í sögukennslu er því til dœmis
haldið fram, að sterkar öldur jafn-
réttis, frelsis og húmanisma hafi
borizt til landsins á síðustu öld.
Þess er yfirleitt ekki minnzt, að
ofstæki í valdstjórn hafi átt sér
stað, þegar komið var framundir
aldamótin. En þegar flett er bók-
um og blöðum frá þessum tíma og
skyggnzt undir yfirborð heiftugra
deilumála, þá verður Ijóst hve um-
burðarlyndið hefur vaxið síðan, og
guði sé lof fyrir það.
Fyrir 89 árum varð mikill úlfa-
þytur í latínuskólanum í Reykjavík
út af nœsta litlu tilefni. Ungum og
bláfátœkum pilti vestan af Fjörð-
um varð það á að stela latneskri
orðabók frá skólafélaga sínum. Sá
kœrði stuldinn fyrir Birni M. Ólsen,
kennara við skólann, sem um leið
var frœgur frunti og harðstjóri.
Mikil refsigleði var þá ríkjandi.
Smástuldur átti að bera vott um
innrœti þjófsins og þjófum skyldi
refsað. Svo einfalt var það. Ólsen
tók piltinn, sem var lítill fyrir sér,
lofaði honum fyrirgefningu ef
hann játaði, en þegar játningin lá
fyrir, var réttur settur, þar sem
Jón Þorkelsson, rektor, og kennar-
arnir gengu berserksgang og spurðu
piltinn í þaula, unz hann brast í
grát, en einn kennaranna taldi mál-
ið endanlega sannað með því, að
móðir piltsins vœri einnig þjófur.
Að svo búnu var pilturinn rekinn
úr skóla; hann skyldi snauta heim
til sín, merktur um lífstíð og allar
framavonir hans að engu orðnar.
I þá daga gat lítilmagninn engu
áorkað, nema sterkur embættis-
maður gæti talað máli hans. Svo
fór, að prestur einn í nágrenni
Reykjavíkur tók það að sér. Sneri
hann vörn í sókn og hótaði, að
kennarinn fengi að sanna mál sitt
fyrir rétti, er hann þjófkenndi móð-
ur piltsins. Þá dofnaði valdsljóminn
yfir höfðingjum latínuskólans,
kennarinn tók orð sín aftur og pilt-
urinn var tekinn aftur í skólann.
Nú á dögum mundu stjórnar-
hœttir Jóns Þorkelssonar og Björns
M. Ólsens kalla á uppreisn.
Stjórnend.um l.íðst ekki annar
eins óþokkaskapur. Tœkifœrin eru
líka fleiri; gallaður valdsmaður
getur ekki sett neinum stólinn fyrir
dyrnar á sama hátt og þá, þegar
ekki var í önnur hús að venda.
Breytingin, sem orðið hefur á hálf-
um öðrum mannsaldri, er gleðileg-
ur vottur þess, að einstáklingurinn
er talinn skipta máli. Hann fær að
njóta sín. En botnfallið lýtur sínum
lögmálum. Það telur sér skylt að
misnota frelsið og umburðarlyndið,
meðal annars með því að draga
niður í svaðið allt það sem venju-
legt, heilbrigt fólk telur, að hafi
jákvætt gildi. Svo einkennilega
ávexti getur hið frjálsa þjóðfélag
af sér. Þegar betur er að gáð, bygg-
isí hinn róttœkasti hugsunarháttur
á grátbroslegri mótsögn: Að bœta
heiminn, en gera það með hœtri.
Gísli Sigurðsson.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. jainúar 1971