Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1971, Blaðsíða 1

Sr. Kolbeinn I>orleifsson
Eskifirði
FYRSTI
ISLENZKI
KRISTNI-
BOÐINN
TIVN- I’alln 3. júlí 1971 verða 250 ár liðin siðan hinn mikli
Grænlandsirúboði Hans Egede sigldi skipi sínu Voninni
F \ IVÍttS- að eyju þeirri í niynni Godthaabsf jarðar, er síðan
hefur borið nafnið „Ey Vonarinnar“ (Haabets ö).
ORÐ Þetta A arð upphafið á trúboðsstarfi bans meðal Eskimóa,
sem frægt er orðið í sögu kristinnar kirkju. Þessa mun
væntanlega verða minnzt á verðugan bátt síðar.
Ég vil aðeins minna á það, að þjóðskáld okkar
Davíð Stefánsson lireifst svo af starfi þeirra Egede-hjóna
í Grænlandi, að hann skrifaði um það leikrit, sem nefnist
„Eandið gleymda", og byggir það á raunverulegum atburðum,
þótt skáldlega sé með efnið farið, eins og búast mátti við
af stórskáldi. Væri ekki tilvalið, að þeir, sem til þess
eru hæfir, tækju þetta verk til flutnings í tilefni
af þessu merkisafmæli?
f þetta sinn verður annað efni þessu skylt kynnt almenningi.
f kjölfar Egedes sigldu nefnilega menn úr ýmsum stöðum
í dansk-norska rikinu til Grænlands, bæði sem verzlunarmenn
og trúboðar. Þar voru Danir, Norðmenn og fslendingar.
Þessi grein og næstu þrjár munu fjalla um fyrsta íslenzka
trúboðann, séra Egil Þórliallason frá Borg á Mýruni,
sem var einn af helztu eftirmönnum Egedes sem trúboði
í Godthaab, og var síðustu ár sín í Grænlandi
fjTSti prófastur yfir Siiður-Grænlandi.
Greinar þessar byggja á frumlieimildiim, sem höfundur fann
í Rikisskjalasafni Dana ásamt heimildum í íslenzkum
söfnum, sem liann rakti sig til eftir hinum. Höfundur
viil færa menntamálaráðuneytinu kærar þakkir fyrir að liafa
gert sér kleift að komast að þessum lieimildiim með
styrkveitingu síðastliðið ár. Minning séra Egils liefur
alltof lengi verið lijiipiið hulu gleymskunnar hjá íslendingum,
þótt sagnfræðingar Dana hafi haldið minningu bans á loft.
Starf bans var það mikilvægt í grænlenzkri sögu,
að ekki er hægt að komast framhjá honum.
Kolbeinn Þorleifsson.
I. HLUTI
UPPELDISÁR
Merkilegt vottorð
Egill Þórhallason fæddist
þann 10. nóv. 1734. Var hann
sonur Þórhalla Magnússonar
prests á Borg á Mýrum og
konu hans, Bóthildar Egilsdótt
ur. Þórhalli prestur þótti góð-
ur að búa unga menn undir
skóla. Þannig kom til hans
Eggert Ólafsson, áður en hann
fór í Skálholtsskóla. Minntist
hann æ síðan þessa kennara
síns með virðingu. Bróðir
Eggerts, Magnús, vai’ð í Kaup-
mannahöfn einkavinur Egils.
Má vera, að þar kenni hins
fyrra sambands, sem verið hef-
ur milli heimilisins á Borg og í
Svefneyjum. Bóthildur, móðir
Egils, var aftur á móti tengd
frændsemisböndum við bræð-
urna frá Hítardal, síra Finn í
Reykholti og síra Vigfús í Hít-
ardal. Vegna þess er síra Egill
fyrst nefndur i opinberum bréfa
bókum 12 ára gamall.
Séra Þórhalli lézt nefnilega
árið 1746, og var þá drengnum
Agii komið í fóstur hjá þeim
bræðrum. Á þeim árum var
biskupslaust i Skálholti, og fór
síra Finnur í Reykholti með
biskupsvald, var officialis, eins
og kallað var. Það útheimti m
a., að hann varð að færa ræki-
lega bréfabók um mikilvægustu
verkefni embættis sins. Um þær
mundir sem sira Finnur er að
skiia af sér embættinu til herra
Ólafs Gíslasonar Skálholtsbisk
ups, lætur hann færa í bókina
beztu persónulýsingu á hinum
verðandi Grænlandstrúboða,
sem hægt er að biðja um. Það
er vottorð hans með drengnum.
þegar hann er tekinn i Skál-
holtsskóla. Vottorðið er dag-
sett 4. september 1747, og hljóð-
ar þannig (í nútima stafsetn-
ingu).
Attest Egils
Þórallasonar
Ungmennið Egill Þórhallason
var á mínu heimili næstliðið
vor nokkrar vikur til reynslu,
hvort sem þætti hæfilegur til
bóknáms og vitna ég hér með,
að það frekast ég hefi skyn-
semd á memoria eður næmi í
meðallagi en um ingeniuml) og
judiciuni2) er varla nú til
reynt, þar hann er fyrsta far-
inn að bera við að gjöra latn-
eskan stíi. Þó er hugboð mitt,
að muni verða tækilegt. Hlýð-
inn, þægur, frómur til orðs og
æðar, samt sæmilega viljugur
til að læra. Reyndist hann það
ég til hans vissi. Guð gefi hon-
um að eflast að aldri, vizku,
náð fyrir Guði og mönnum.
Þessu til merkis mitt nafn og
signet.
Reykholti etc.
Þannig lýsti hinn frábæri
lærdómsmaður ísiendinga á
sinni tið drengnum, sem átti
eftir að verða fyrsti íslenzki
kristniboðinn eftir siðaskiptin.
En áður en að því kom liðu
næstum 20 ár.
1) Greind.
2) Dómgreind.
Grænlendlngar veiða niður um
ís. Göniul teikning.
ijnmnV
4
i