Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1971, Blaðsíða 7

ÍJtsýni af Dyrhólaey til vesturs. EyjafjaliajökuH í baksýn. (Ljósm.: Páll Jónsson).
kórs og kirkju, tveir stöplar..
meö rauðum trékúlum á
og lágu þili en grindverki yf-
ir út aö veggjunum. I 5 staf-
gólfum kirkjunnar er loft. Þar
uppi 4 langbekkir. — Húsinu
er vel við haldið að bikun og
öðru. 1 sáluhliði er grind með
klukknaporti, fremur forn-
fálegt.
Biskup telur, eins og venju-
lega, aila muni kirkjunar. Um
þá er ekkert sérstakt að segja.
Fremur virðast þeir hafa verið
fátœklegir. Biskup getur um
„fornt og lakkerað slétt spjald,
sem til forna var yfir altari en
er nú brúkað iil að kríta á núm
er og er ei heidur til annars
hæft.“ Þessi gripur hefur ef-
iaust áskotnazt Dyrhólakirkju
úr strönduðu skipi. SJikt
spjald er enn til í altarishurð-
inni í Kálfafellskirkju i Fljóts-
hverfi.
Haustið 1854 varð ærið svip-
legur atburður í Dyrhóla-
kirkju.
Um miðja síðustu öld var
Hjörfur Lofltsson bóndi á Hvoli
í Mýrdai, mikiil atorku- og sóma
maður, lengi íorsöngvari í
Dyrhólakiirkju. Sunnudaginn
19. nóvember kom hann
til kirkju eins og hann var
vanur, sýndist heill og hraust-
ur og gegndi að venju starfi
'Sínu sem forsöngvari. En þeg-
ar hann söng útgönguversið
komst hann ekki nema afiur í
mitt erindið, hné fram á grát-
úrnar og var þegar örendur.
1 Fram yfir miðja siðustu Öld
Vöru búendur í Dyrhólahverfi
1 sjáiifseignarbændur og bar því
skjdda ttil að endurbyggja
' kirkjuna og haida henni við.
.il")
En það vildi ekki ganga greitt
þegar misjafnlega áraði. Lauk
þvi svo að bændur seldu Jóni
umboðsmanní í Vík jarðir sin-
ar en hann tök 4 sig aliar
skyldur við söknarkirkju D>v-
hólasóknar. Segir ger frá
þessu í bók Eyjólfs á Hvoli:
Merkum Mýrdælinguim.
Kirkjugarðurf er enn á Dyr-
hólum, löngu aflagður. Þar
heitir Kirkjudalur austur
af. Annars er nú fátt á þessum
bæ, sem minnir á að þar hafi
helgidómur sveitarinnar staðið
um aldaraðir.
Frá heldinum leggjum við
leið okkar fram á Dyrhólaey.
Þangað er nú greiður og góð-
ur vegur. Sléttur sandur, nægi
lega rakur til að vera hæt'íu-
laus fyrir eins drifs bíl. Upp á
eyna að norðanverðu er aflíð
andi brátti, fær öilum farar-
tsekjum.
Ofan á eyni er útsýni dá-
samlegt og vitt í fögru veðri.
Hér verður ekki lýst því sem
fyrir augun ber nema hið
næsta, eynni sjálfri og nánasta
umhverfi. Sigurður Gunn-
arsson í Li tla-Hvammi er með i
ferðinni, en aðeins litið eitt af
þeim fróðdeik, sem hann miðl-
ar okkur kemst á þessi blöð.
Hér er skammt að líta til
Reynisfjalls og dranganna al-
kunnu. Hér mætti lengi dvelja
og una sér við minningar þess
horfna og löngu liðna.
Vestast á Reynisfjörum er
svonefmt Eiði. Þar fast við
eyna fellur Dyrhólaós til sjáv-
ar þegar sandrif ekki stifla
hann svo að hann standi uppí.
Þá er hann mokaður úit til þess
hann ekki valdi landspjðllum.
Þá getur hann orðið stór og
djúpur. Þess minnist Sigurður i
Litla-Hvammi að hægt var að
röa skipurn inn eftir ósnum.
Ein kunnasta lending við
Dyrhólaós er eflaust þegar
Guðmundur i Eyjarhólum reri
skipi sínu, Pétursej', alla leið
upp að Norðurgarði. Hann var
ið koma úr eyjaferð í útsynn-
ingsgarra og miklum éljagangi.
Ófært var með öllu að lenda
við Jökulsá sakir brims
og ómögulegt að snúa aftur itil
Eyja í þvi veðri. Formaður lét
ekkert uppi um áforrn sin en
lét sigla fuHum seglum til suð-
austurs. „Nú ætlar Guðmund-
ur bróðir að sýna ykkur Eng-
land,“ saigði Jón Ólafsson, sem
var bitamaður á Pétursey. En
ekki var ljóst hvort hann ætti
við land engla eða Englend-
inga. í dimrnu komu þeir að
Dyrhóladröngum og reru i
skjól við Máfadrang. Sagði for-
maður þá ætlan sína að freista
lendingar á Eiðinu. Tókst það
svo giftusamlega að Guðmund-
ur lenti Pétursey lieilu og
höldnu. Á Eiðinu var
mjótt sandrif miiíi flæðarmáls-
ids og óssins, sem nú stóð uppi.
Báru þeir allan vaming af
skipinu, settu það yfir rifið og
hlóðu það síðan á ný. Reru
þeir síðan í rólegheitum
yfir ósinn og upp lækinn hjá
Norðurgarði, sem var skip-
gengur vegna þess hve mikið
var I ósnum.
Heima í Eyjarhólum beið
fólkið milli vonar og ótta. Sést
hafði til Péturseyjar úti fyrir
Jökulsá unz hún hvarf I sort-
ann af einu élinu. Þegar
Guðrún kona Guðmundar hafði
fest blund, hrökk hún upp við
að kallað var á gluggann:
„Hvað hræðist þú lítiltrúuð?“
Þetta fannst henni boðskapur,
sendur sér til hugarléttis. Hún
tendraði ljós, tók Nýja Testa-
mentið sitt og las um stund. Þá
hvarf henni aUur ótti og sofn-
aði rótlt. Stundarkorni síð-
ar var guðað á baðstofuglugg-
an. Þar var kominn sendi-
boði frá Pétursey, sem sagöi
frá lendingu skipsins í lækn-
um hjá Norðurgarði.
Svo segdr Sigurður í Litla-
Hvammi, að fyrr á öldum hafi
DjThólaós haft afrennsli
gegnum Bolabás, sem er hellis-
gjögur á suðausturhorni Dyr-
hólaeyjar. Þar — í Bolabás —
voru heimkynni Urðarbola,
sem gekk í Urðinni sunnan
undir Eynni að þvi er hermir
í þjóðsögum.
Þessa sögn um útfall
Dyrhólaóss styðja gamlar sagn
ir um reiðingsskurð við Hild-
ardrang. En hann stendur
norðvestan við Eyna. Það
svæði er nú allt löngu sandi
orpið. Stundum er þar vatns-
boitn.
Dyrhólaey er 120 m há, þar
sem hún er hæst, hömrum girt
nema að norðan þar sem veg-
urinn liggur upp á hana. Þó
er manngengt á hana á einum
stað að vestan — þar heitir
Skollastígur.
Vestan við Dyrhólaós er
Kirkjufjaran, sem Helgi
biskup minnist á í vísitaziu
sinni. Vestan við Kirkjufjöru
tekur við grjóthrap úr Eynni,
svonefnd Þjófaurð. Það er
Ijóttt nafn og að baki því býr
sjálfsagt saga einhvers misind-
is- eða ógæfumanns, sem nú er
mistri hulin.
Urðin nær alla leið að Tónni,
bergrananum með hinu sér-
kennilega Gati eða Dyrum, sem
Eyjan dregur nafn sitt af bæði
á íslenzku og dönsku og gert
hefur hana að einum sérkenrii-
legasta stað landsins. Á tveim
stöðum nærlendis eru einnig
göt í gegnum Tóna. Þau
eru ekki opin nema þegar sand
urinn er lágur. Svo segir Sig-
urður í Litla-Hvammi, að
a.m.k. einu sinni á þessari öld
hafi maður farið undir bergið,
og gengið alla leið sunnan
undir Eynni. Einstaka sinnum
var róið gegnum Dyrhólagaitið,
en það var mjög sjaldan. Vest-
an við Tóna tekur við Bað-
stofuurð. Hún er sunnan und-
ir háeynni. Innan við hana
véstan undir sjálfri Eynni er
komið í Dyrhólahöfn. Þar var
löngum útræði mikið. Var það
mikill lifsbjargarvegur Mýr-
dælinga og þangað sóttu marg-
ir til róðra á útmánuðum aust-
an yfir Mýrdalssand.
Fullvíst má teija, að ein
elzta versitöð hér um slóðir hafi
verið við Dyrhólaej' og þá ým-
ist að austan eða vestan eða
sunnan — á Kirkjufjöru —
eftir því hvernig ósinn lá og
landslagið lagaði sig eftir
áhrifum náttúruaflanna. Til
þess benda ýms örnefni — Há-
karlsbrekka og Hákarlsból of-
an við Hildardrang, sem er
vestan við Eyna, Garðar
(Fiskigarðar), Sundmagasker
o. fl. E. t v. hefur verið þama
viðiega í verbúðum þegar
menn komu langt að til að
Framli. á bls. 13
17. Október 1971 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7