Lesbók Morgunblaðsins - 10.08.1975, Blaðsíða 16

Nauðþurftir
og
neyzluvenjur
Framhald af bls. 9.
árið 1925. Eigið húsnæði og bfll
eru kröfur, sem flestir gera, og
sumir telja tvo bíla til nauð-
þurfta. Matarvenjur eru aðrar,
við gerum aðrar kröfur til klæðn-
aðar, húsbúnaðar, skemmtana og.
reglulegar ferðir til sólarlanda er
fólk farið að flokka undir nauð-
synjar. Ekki fæst þetta endur-
gjaldslaust, og afleiðingin er
vinna, þrotlaus vinna, áhyggjur,
taugaspenna, svefnleysi...
Og hvernig var tfðarandinn á
árunum 1925—1930 borið saman
við okkar tíma? Var nauðþurftar-
þjóðfélagið harðari húsbóndi en
neyzluþjóðfélagið okkar? Svör
við þessum spurningum er ef til
vill að finna í viðtölunum, sem á
eftir fara.
Rösamunda
í Sköleyjum
Framhald af bls. 3
þúfnakollunum. En einhvernveg-
in varð að bjarga sér. Ekki var
gott að éta hrátt og hita þurfti
vatn í kaffiö.
Þá var það fjörugróðurinn sem
bjargaði, þangið og þarinn.
Hrannirnar, sem borizt höfðu á
land um haustiö og með ísum um
veturinn, voru nú sem óðast að
þiðna. Þær voru fyrst rifnar upp
og kastaö á kletta og garða. Þar
þornuðu þær fljótt í vorblænum
og sólskininu. Þeim mátti brenna
eftir 3—4 daga ef vel viðraði og
þeim var snúið. Enginn var dug-
legri né iðnari við að bera þær
upp en Rósa,
Næst var að heimsækja fjöruna
sjálfa, þangivöxnu skerin og flúr-
urnar. Á þeim var eldiviðartekjan
mikið seinlegri og erfiðari. Þar
varð að skera þangið og bera það
til lands.
Tvær þangtegundir voru alls-
ráðandi á þessum þanglendum:
blöðruþang og klóþang. Rósa var
sérfræðingur í þangi og þang-
skurði. Hún sagði að blöðru-
þangið væri miklu betri eldiviður
og valdi það úr. Það þornaði fyrr
og brynni með svo yndislegu
braki og brestum, að unun væri
að leggja hlustirnar við þeim
söng. Þetta mun hafa verið lauk-
rétt hjá henni. Ég man, að hljóm-
kviða barst um bæinn, þegar
verið var að brenna vel þurru
blöðruþangi í eldavélinni heima.
En sagt var, að betra væri að
eldakonan brygði sér ekki langt
frá meðan hún kynnti slíkum loft-
bólum.
Rósa var kattþrifin. Að þvi
víkur Gísli Teitsson í Barna-
gælum sínum. Hann var hús-
maður í Skáleyjum á æskuárum
Rósu, og mikill vinur hennar eins
og annarra barna. Um hana orti
l’tj'ffandi: II.f. Arvakur. Rt'.vkjavfk
Framki.slj.: Ilaraldur Sudnsson
Rilsljórar: IVIallhfas Johannrssen
Slyrmir (íunnarsson
Rilslj.fllr.: tifsli SÍKUrðsson
AuKlysinuar: Arni (iarðar Krislinsson
Rilsljórn: Aðalslræli tí. Sími 10100
v
1
hann marga böguna. Þessar komu
mér í hug þegar ég er að skrifa
þetta:
Rós sópar bæinn bezt,
bauga-fögur nanna.
Gefa skal henni gæðin flest,
gull og steinbítskjanna.
Rós með rjóða kinn,
rokkinn vel stundar sinn
árdags og síð.
Fjósið oft fegrar drós,
fær af því mikið hrós.
Lind fylgi loga sjós,
lán hverja tið.
Rósa giftist ekki, en einn dreng
eignaðist hún með Sigurbrandi
Jónssyni vinnumanni í Skál-
eyjum. Hann var skírður Agúst og
ólst upp með móður sinni.
Við Ágúst vorum á svipuðum
aldri, fermingarbræður, oglékum
okkur mikið saman. Hann var
góður félagi. —
Ágúst giftist myndarlegri
stúlku úr Gufudalssveit og
bjuggu þau þar. Hann missti
heilsuna langt um aldur fram og
er dáinn fyrir mörgum árum.
Börn þeirra munu búsett þar
vestra.
En Rósa fluttist úr eyjunum
með syni sínum.
Eitthvað á þá leið sem að
framan er lýst, kom Rósa mér
fyrir sjónir. Þannig minnist ég
hennar. En ég er ekki viss um, að
allir samferðamennirnir geymi
sams konar mynd af henni innra
með sér.
Rósa var sívinnandi á sjó eða
landi, úti eða inni. Allra kvenna
viljugust, ósérhlífin, dygg og
trygglynd. Henni þótti ákaflega
vænt um börn húsbænda sinna.
Hún hefði ekki dáð þau meir, þótt
hún hefði átt hvert bein í þeim.
Stundum var hún gamansöm og
oft glettin. Gat haft gaman af að
láta brosa að sér — og öðrum ef
svo bar undir. Því var misjafnlega
tekið. Átti það til að gera sér upp
flónsku til að villa mönnum sín.
Sumir héldu hana heimska.
Fjarri fór að svo væri. Ég hygg að
hún hafi verið greindari en í
meðallagi. Orðheppni hennar,
nær einstök sönghæfni og hæfi-
leiki til’að herma eftir náung-
anum, ef hún vildi það við hafa,
bentu í aðra átt. Ekki missti hún
heldur marks ef henni rann í
skap og sendi andstæðingnum
skeyti, sem stundum kom fyrir.
Þær græddu ekki á orðaskaki við
hana hinar vinnukonurnar.
Mér er tamast að lita á Rósu
sem fulltrúa þeirrar stéttar —
vinnukvennanna i sveitinni —
vinnukonunnar — sem nú er
horfin úr þjóðfélaginu, og verður
ekki vakin til lífsins aftur, hversu
margir sem upp kunna að rísa.
Sofi þær i óendanlegum friði,
með þökk í bak og fyrir frá þeim
sem nutu verka þeirra og trú-
mennsku.
Þeim sem kynni að vilja vita
eitthvað meira um Rósu en hægt
er af framansögðu skal bent á
bækur prestanna: kirkjubækur
og manntöl. Þar geta menn meðal
annars séð, að hún var engan
veginn svo ættlaus sem látið er í
veðrr vaka i upphafi þessarar
greinar, þótt mér væri ekki um
það kunnugt þegar ég hripaði
hana upp.
Fullu nafni hét hún Rósamunda
Sigmundsdóttir, fædd í Bjarn-
eyjum á Breiðafirði 30. septem-
ber 1868. Foreldrar hennar voru
Sigmundur Oddsson og Guðrún
Sigurðardóttir, hjón í búsetu í
Bjarneyjum. Upphaflega var hún
skírð skemmriskírn (máski hefur
hún fæðzt í yfirliði), en skírnin
staðfest 17. janúar 1869. Eru guð-
feður hennar Þórarinn Þorláks-
son og Jón Gunnarsson bændur i
Hvallátrum hjá Jóni og konu hans
Salome Finnsdóttur. En þau hjón
fara úr Látrum í Bjarneyjar vorið
1872. Sama ár flytur Gísli bóndi
Einarsson og Kristín kona hans
Jónsdóttir frá Auðshaugi í Hval-
látur. Rósa fer ekki með Jóni út í
Bjarneyjar, heldur á heimili Gísla
bónda í Hvallátrum og elst upp
hjá honum „sveitarbarn“ í Hval-
látrnm og Skáleyjum. Þaðan
fermist hún árið 1884.
Rósamunda Sigmundsdóttir dó
á Hofstöðum í Gufudalssveit 14.
septemher 1942.
Bergsveinn Skúlason.
Mildur?

Palmolive-uppþvottalögurinn
er mjög áhrifamikill og gerir
uppþvottinn Ijómandi hreinan og
skínandi - jafnvel þóttþér þurrkið
ekki af ílátunum.
Jafnframt er efnasamsetningin
í Palmolive þannig, að hann
er mjög mildur fyrir hendurnar.
Prófið sjálf...
Palmolive í uppþvottínn