Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 7
viö aö prjóna peysu á Halldór litla,
dótturson minn, sem átti heima austur á
landi og átti tveggja ára afmæli eftir
nokkrar vikur. Ég læddist að dyrunum og
opnaöi þær hljóðlega. Eitthvað hlaut ég
aö geta gert til hjálpar þessari stúlku. Því
þótt aldurinn væri hár og hendurnar
hnýttar haföi Halla Fía svo oft sagt aö
þaö heföi enr'rn mýkri eöa betri hendur
en hún amma. Eg stóö þarna viö
rúmstokkinn, en stúlkan lét sem hún vissi
ekki af mér. Ég vissi ekki hvort ég ætti aö
vera aö styggja yndið mitt, en eitthvað
varð ég aö gera, svo ég settist og
klappaöi á kollinn.
í fyrstunni lét hún sem ég væri ekki til,
kannske var ég ekki til fyrir henni lengur,
en svo reis hún upp. „Amma, ég vissi aö
þú mundir koma, þú ert alltaf svona, þú
ert alltaf eins, og þú skilur mig.“ Svo
byrjuöu tárin að streyma niöur fölar
kinnarnar og stúlkan skalf og nötraöi. Ég
tók hana í fangið, eins og hægt var fyrir
mig, gamalmenniö meö fullvaxna stúlk-
una. „Amma, þú hleypir engum inn til þín
í dag, ég þoli engan, ekki sjálfa mig. Ég
vil ekkert, bara týnast.“ Gráturinn smaug
inn að hjartarótum mínum og ég átti
engin ráö. „Ég má þó tala viö hann pabba
þinn hjartaö mitt, hann getur alltaf
hjálpað okkur." „Nei, ekki pabba, eng-
ann, engann" æpti stúlkan, „skiluröu
amma, þú sem veist svo margt og hefur
reynt margt, þú skilur; ég lét eyöa fóstri í
morgun. Ég lagðist inná spítalann
snemma og þetta var ekkert mál. Þetta
tók engann tíma. Ég mátti fara heim
þegar ég hafði jafnaö mig. Þetta var
ekkert mál áöur, en nú er allt ómögulegt,
ég þoli þetta ekki. Ég þoli ekki sjálfa mig,
ég brjálast". Og gráturinn tók völdin.
„Halla Fía, barnið mitt, ég skil þig ekki
elsku barn,“ gat ég stuniö upp. „Skiluröu
mig ekki? Amma, víst, þú skilur mig, ég
vil ekki dragnast með krakka og vera föst
heima alla daga meö bleyjur og akandi
barnavagni hvert sem ég fer. Viö Diddi
ætlum aö eignast börn seinna, þaö eru
svo margar stelpur, sem láta gera svona
aögerö á sér og finnst þaö allt í lagi, en
ég skil mig ekki. Auövitaö er þetta líka
allt í lagi meö mig, en ég bara er svo
ómöguleg núna, ég sé eftir öllu og ég sé
ekkert nema hrylling. Ef ég loka augunum
heyri ég barnsgrát alls staöar. Og ef ég
festi blund kemur bara draumarugl um
sundurskorin smábörn og fleira Ijótt og
blóöiö alls staöar fljótandi. Amma, segöu
eitthvað, gerðu eitthvaö". Blæöiröu? var
það eina sem ég gat sagt. „Nei, þaö er
ekkert svoleiðis aö mér, bara sálin, sálin
sem kvelur mig. Hvernig get ég breyzt
svona á nokkrum klukkustundum.
„Ég var sem máttfarin af geöshrær-
ingu. Víst haföi ég heyrt talaö um aö
þvílíkt og annaö eins léti kvenfólk gera
við ófædd börn sín, en mér fannst að
ástæöur yröu aö vera fyrir aögeröinni og
ég haföi ekki viljaö hugsa um þetta eöa
tala, þó einhver nærri mér ræddi málin.
Þetta var nokkuö sem var fjarlægt og ég
haföi ekki áhuga fyrir. „Þú hefur ekki
breyzt Halla Fía“, sagöi ég, „þú ert ennþá
sama góöa stúlkan, sem þú varst, en þú
hefur gert nokkuö án nægilegrar um-
hugsunar, nokkuö sem þú fyrirgefur ekki
sjálfri þér, því þú hefur lifandi sál,
heilbrigöa, lifandi sál og þú varst verö-
andi móöir.“ Ég bjóst ekki viö aö hún
þyldi neinar prédikanir frá mér að sinni,
en hún krafðist þess þó að ég segöi
eitthvað. „Og þetta, aö dragnast meö
krakka, hvaöa oröatiltæki er þetta sem
þú tileinkar þér. Börn eru yndisleg, þú átt
góöan mann, heimili, foreldra, nóg eru
efnin og þú átt framtíöina fyrir þér, svo
ung sem þú ert. Þú iörast núna, þú hefur
í rauninni viljaö eiga þetta barn“.
„Viljaö, mér fannst alveg sjálfsagt aö
fara í fóstureyöingu, Diddi vildi þaö líka,
en hann skal ekki sjá mig svona og vita
hver aumingi ég er, enginn skal fá aö sjá
mig svona. Diddi er ágætur, en ég þoli
hann ekki núna. Amma, þú áttir sjálf
fimm krakka, hvernig gastu þetta allt og
afi dó frá þér og öllum krökkunum og þú
varst ein meö hópinn þinn og kostaðir
svo pabba í skóla og allt var svo gott hjá
ykkur, segir pabbi. Vildiröu eiga alla
þessa krakka og vera svona fátæk eins
og þiö voruö“?
Halla Fía horföi grátbólgnum spurnar-
augum á mig. Ég sat og hélt í grönnu,
hvítu hendurnar hennar, ég gat ekki
svaraö, bara kreist þessar hendur. Ég lét
hugann reika, hvort ég vildi eiga öll þessi
börn, það var ekki spurt um þaö í þá
daga hvaö maður vildi og allra sízt
kvenfólkið. Hverju gat ég svaraö? Átti ég
í fyrsta skipti á ævinni aö segja sannleik-
ann um sjálfa mig, vonir og drauma, ástir
og vonbrigði, örvæntingu, basliö allt,
meöan ég var að koma börnunum upp?
Var það einhver huggun fyrir Höllu Fíu í
hennar andlegu erfiöleikum. Nei, ætli ég
eigi þetta ekki ein og hverfi meö þaö í
gröfina þegar minn tími kemur. Hún
mundi varla skilja hvernig lífið gekk fyrir
sig á mínum búskaparárum. Og nafna
mín helt áfram aö tala. „Amma, hvaö
hefðir þú gert, ef þú heföir orðið ólétt og
verið ógift og strákurinn kannske ekkert
viljaö meö þig hafa og þig sem langaöi til
að fara í skóla þegar þú varst ung, þaö
heföu þú þó sagt mér. Hvaö heföirðu
gert, ef svona nokkuð heföi komið fyrir
Þig?
„Hvaö ég heföi gert barnið mitt. í þá
daga þekkti ég ekki orðiö fóstureyðing;
börn uröu til þá á sama hátt og nú í dag.
Oftast voru þau velkomin í heiminn, en
stundum óvelkomin, en þau fæddust
samt. En hvaö ég heföi gert, ég hefði
ekkert gert yndið mitt,“ svaraöi ég
seinlega. Halia Fía er skýr stúlka, hún
sagöi af bragöi: „Amma, þú hefur áreiö-
aniega lent í einhverju, þú veist svona
meö stráka, þú varst svo sæt og og
dugleg segir fólk.“
„Elsku barn, ég lent í einhverju,
hvernig dettur þér þetta í hug. Það voru
aðrir tímar þá. „Ég sá aö stúlkan var að
róast, hún var hætt aö snökta og lagöist
út af. Ég lagfæröi rúmfötin og strauk
kollinn hennar meðan hún lygndi augum
og smám saman sofnaði hún værum
svefni. Ég sat hjá henni allan daginn,
skrapp aðeins fram í eldhúsiö mitt og
fékk mér kaffisopa. Ég hugsaöi margt
þennan dag, nógur var tíminn, ég rifjaöi
upp ævi mína, eins og minniö leyföi. Mér
fannst ég hafa sloppiö vel frá lífinu, svo
hart og miskunnarlaust sem þaö getur
veriö, en þó unaöslegt ef manneskjan
hefur vit til aö foröast hætturnar og
hætta aldrei aö berjast móti erfiöleikun-
um. Ég átti Geira minn, mestu þamingju
lífs míns, þrátt fyrir allt, ást fööur hans
haföi ég átt stuttan tíma. Afkomendum
mínum er ég stolt af, hjónaband mitt var
stutt en gæfuríkt þau fáu ár, sem viö
lifðum saman. Þaö er dyggö aö tala ekki
of mikið. Já, ég slapp vel. Nú á ég Höllu
Fíu eftir hérna hjá mér og á þaö verk
óunniö aö hjálpa henni að komast í
jafnvægi aftur. Því hún á aö verða frísk,
falleg, góö og hamingjusöm, eins og hún
var. Telpan hans Geira míns.
Ég veit aö þegar hún vaknar aftur líöur
henni betur, hún þurfti að létta af sér
farginu og segja einhverjum frá erfiöleik-
unum, sem hún haföi ratað í og hugar-
kvölinni. Og ég gat þó verið glöö yfir aö
eiga trúnaö hennar ein. Tíminn læknar
sárin, þó gæti verið aö örlítið ör leyndist í
sálinni hennar ævilangt. Hvað veit maður
um þaö?
Spurningar hennar, sem hún haföi
varpað aö mér í dag komu upp í huga
minn. „Þú hlýtur aö hafa lent í einhverju
amma, meö strákum, þegar þú varst ung
og hvaö heföirðu þá gert ef þú heföir
oröiö ófrísk og veriö ógift?“ haföi hún
spurt í sakleysi sínu.
Viö þessum spurningum fengi hún
aldrei rétt svör, þó í rauninni ætti hún rétt
á aö vita uppruna sinn, en faöir hennar
haföi heldur ekki heyrt hiö sanna og til
hvers þá aö ýfa upp sár sem voru gróin?
Og þarna sem ég sat, gamla, ellimóða
konan, langþreytt, svo að segja við
grafarbakkann og horföi á nöfnu mína,
Hallfríöi Ásgeirsdóttur 19 ára, sem var
falleg, gædd góöum gáfum, vel efnum
búin og átti lífið framundan, en haföi
þrátt fyrir allt ratað í þungar raunir og
rekiö sig harkalega á, spuröi ég sjálfa
mig: Hallfríði Ásgeirsdóttur, sem er aö
enda ævina eftir langan, stormsaman
dag. Ég spuröi sjálfa mig, rétt eins og hún
nafna mín haföi spurt fyrr um daginn:
„Amma, hvaö hefðir þú gert, ef þú hefðir
lent í einhverju svona meö strákum, þú
veist?" Já, ég spyr: „Hvað hefðir þú
gert?"
©