Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1981, Blaðsíða 2

febr<J*r
t,BlDJ'JD^GUR
inon 1 ***■■
Jiliu*"”-

ntókarJ
i Un«°K
X*U*»gu
Gunnar l>
^Tveimit
11
. nýSger****01’
a6 iro^niei1»n>
‘n“ 4 þem. RM
n4a to*\eg» tt*
L»n- ros*'**
r* w-í
ÍL* SV.úU»°Q le
££ 'nW»"*“
ona ____
u " m ^e(5U mi'Ur
r\ ”'nn' *^twíW1
ohn L«nn- ^\\ur á«6öi Qeðverw
* UO““í rennur t« «*»*“' £ir *rr
rb*>?^ín «'•«'““• Z etandaget’ v
flankan011' tó„ieiVunum ^ »t
“wirra,«m u.
»»tJ' v» eru noWVrir ( (r«
„btafldnn („rin al . ‘wLl'ietar maniia
«mir «*? r«fl n'Wfl^.^íírsmenn
u. »15- l^'«*JSki»»;
!«»•»■» tíSiÍuWnfl 8*^12-
Skikinn hans Halberstams
í landflæmi Lennons
Það er nú liöinn mannsaldurinn,
síöan Stephan G. Stephansson orti
kvæöi sitt „Kveld“, en þar er aö finna
þessi erindi:
Og villunótt mannkyns um
veglausa jörð
svo voöalöng orðin mér finnst,
sem framfara skíman sé
skröksaga ein
og skuggarnir enn hafi ei þynnzt.
Því jafnvel í fornöld sveif hugur
eini hátt-
og hvar er þá nokkuð, sem vinnst?
Stephan svarar sér sjálfur á þenn-
an veg:
Jú, þannig, aö menningin út á viö
eykst,
hver öld þó aö beri hana skammt -
hún dýpkar ei, hækkar ei, lengir
þó leiö
sem langdegis sólskinið jafnt.
En augnabliks vísirinn, ævin
manns stutt
veit ekkert um muninn þann samt.
Þeir voru skotnir á dögunum
vestur í Bandaríkjunum, dr. Halb-
erstam, þekktur hjartasérfræöingur,
og bítillinn John Lennon, heimsfræg-
ur náungi fyrir lagasmíö sína og
framferöi.
Ég haföi dálitla nasasjón af dr.
Halberstam vegna heilbrigðisþátta,
sem ég þýddi eftir hann í Lesbók.
Mér hefur veriö sagt, aö hann hafi
veriö hinn færasti maður á sínu sviöi,
og honum hafði lánazt þaö, sem of
mörgum vísindamönnum lánast illa,
en þaö er að skrifa skiljanlega fyrir
alþýöu manna um fræöi sín.
Þetta var því hinn þarfasti maöur
fyrir þennan vandræðaheim. Þaö
getur Lennon karlinn svo sem hafa
veriö líka, en þessir menn fóru hvor í
sinn endann á manninum. Halber-
stam í höfuöiö, Lennon í fæturna.
Halberstam náöi ekki til hjartans í
nokkrum manni, nema meö skurð-
hníf. Lögin hans Lennons afturámóti
liöu uppeftir fótunum, upp lærin,
kviöarholið ög uppí hjartað.
Engum lesanda Halberstam vökn-
aöi um augu, þegar hann var drep-
inn, en allur hinn vestræni heimur
flóöi í tárum, þegar Lennon var
skotinn í sama mund. Jafnvel fólk
hér úti á hjara veraldar, kjökrandi í
fjölmiölum: — Ég trúi þessu ekki, ég
trúi þessu ekki, það getur ekki veriö
hann Lennon sé dáinn —
En Lennon er nú steindauöur og
til eru þeir, sem halda að fariö hafi fé
betra, aö minnsta kosti þeir herrar,
sem skiluöu öllum sínum oröum,
þegar Elísabet Englandsdrottning
heiöraöi Bítlana um áriö.
Það held ég ekki, aö Lennon hafi
verið j fulltrúi þeirrar menningar, sem
Stephan G. vonast eftir í kvæöi sínu.
Þar komi Halberstam heldur til
greina.
Menning er vissulega umdeilan-
legt hugtak, enda togaö og teygt á
ýmsa vegu. Sumir vilja mæla menn-
inguna viö fjölda bókasafna, lista-
safna, hljómleikahalla, leikhúsa ell-
egar einhvers menningarstúss, svo
sem árlegra listahátíða. Þessir halda
þaö gott ráð aö senda „menningar-
fólk“ í þyrlum innyfir borgir og
þjóölönd aö sprauta menningu á
íbúana, svo að þeir taki á sig
menningarlit og menningarpostular
ganga um og selja menningu í
bókum, málverkum, hljómum, leik-
sýningum.
Þeim kemur tíöum illa saman
þessum mönnum — þú átt ekki aö
kaupa þessa menningu, heldur mína.
— Og viö kaupum og kaupum, það
vantar ekki, en heilinn þrútnar ekki
af speki og hjarta okkar bólgnar ekki
af mannkærleika, en stöku sinnum af
bjánaskap, svo sem nýleg dæmi
sanna. Við erum oröin sljó fyrir þeirri
menningu, sem veriö er að selja
okkur, lesum, horfum og hlustum
hugsunarlaust og utangátta í stað
þess, sem áöur var meöan minna
framboð var af „menningunni". Þá
drakk fólk í sig og melti vel þaö litla
sem bauöst.
Stephan G. taldi menninguna
breiðast út líkt og langdegis sólskin-
iö, en hann varaöi sig ekki á því, að
skuggarnir yxu ekki minna. Þegar
sólargeisli menningarinnar breiðist
yfir dagsláttu, þenur skuggi ómenn-
ingarinnar sig yfir hektara.
Þegar bítillinn deyr, grætur heim-
urinn og gfröf hans er þakin blómum,
dauöi vísindamanns vætir enga brá
og á hans gröf er einn blómvöndur,
blómvöndur ekkjunnar.
Ásgeir Jakobsson
Fyrsti dagur þorra nefndist áöur
bóndadagur og var tyllidagur.
Nokkrir siðir tengdust Þorrakomu og
Þorra, en flestir þeirra hafa lagst af.
Þorrablót tíðkast þó enn og eru
algengari en fyrir nokkrum áratug-
um. Árni Björnsson cand. mag. rekur
sögu þorrablóta í riti sínu Saga
daganna og í viðtali við Vikuna, sem
er prentað í tölublaði því, er kom út
22. janúar 1981. Þar er látið aö því
liggja, aö þorrablót hafi verið endur-
vakin á 19. öld, líklega af Hafnar-
stúdentum, enda hafi fyrsta kunna
þorrablót á síðari öldum verið haldið
í Höfn hinn 24. janúar 1873. Tekið er
fram, að Jón Ólafsson ritstjóri hafi
ort þorrablótsvísur 1870, og kunni
þessi siður því að vera nokkru eldri.
Árni getur þess, að þorrablót hafi
veriö haldin í Skaftafellssýsium og á
Héraði á árunum 1882—1883.
Hafnarstúdentar eru alls góðs
maklegir, en sterkar líkur benda til,
að hér sé hlutur þeirra gerður
fullstór. Hinn 26. janúar 1861 stofn-
uðu nokkrir menn, sem fært höfðu
upp gamanleik í Reykjavík þá um
áramótin, félag, sem þeir nefndu
Leikfélag andans. Nafni félagsins var
síðar breytt í Kvöldfélag, enda gátu
sumir félagsmenn ekki fellt sig við
hiö eldra nafn. Félagið var leynifélag,
og skuldbundu félagsmenn sig til aö
iáta ekkert uppskátt af því, sem
gerðist á fundum, en þeir voru
haldnir viku- til hálfsmánaðarlega
yfir vetrar- og vormánuðina. Á fund-
um voru ýmis efni tekin til umræðu,
t.d. bókmenntir, skólamál, stjórn-
mál, þjóöhættir, þjóöhátíð og fram-
faramál af ýmsu tagi. Umræður voru
með líku sniði og tíðkaðist í kapp-
ræðum við háskóla. Fenginn var
frummælandi og 1—2 andmælendur
til að reifa viðfangsefnið, en auk
þess var oft kosinn umræöustjóri
(decanus) og stundum svaramaður
(respondent). Eftir umfjöllun frum-
mælanda og andmælanda var
áheyrendum gefinn kostur á að
ræða viðfangsefnið, og notfærðu
margir sér það. Umræður voru oft
fjörugar, einkum er fjallað var um
gildi fornmála í skólum og stjórnmál,
t.d. er þeir Gísli Magnússon, kennari
viö lærða skólann, og Jón Ólafsson
ritstjóri deildu um stjórnmál. Jón
lýsti því yfir, að hann væri sósíalisti
en Gísli tók þá yfirlýsingu mjög
óstinnt upp. Jón mun vera með
fyrstu mönnum hérlendis, sem lýsir
því yfir opinberlega, að hann sé
sósíalisti. Hann 11. janúar 1861 var
samþykkt, að félagsmenn skyldu
bera önnur nöfn en þeirra réttu á
fundum. Tíökaöist þetta um skeiö.
Hinn 5. maí 1861 er þess getið í
fundargerð, að Danton hafi haft
framsögu um ákveðin efni á fundin-
um.
Félagið hlúði aö bókmenntum og
listum eftir getu. Hinn 6. apríl 1861
var samþykkt aö efna til verðlauna-
samkeppni um drápu, leikrit og
skáldsögu. Drápan skyldi vera um
Fjalla-Eyvind, leikritið um hið illa,
sem bakmálug tunga gæti komið til
leiðar í heimilislífinu, og skáldsagan
um eymdarkjör uppgjafaprests.
Samþykktin er ítrekuð hinn 12. apríl
næsta ár og tekið fram, að drápan
skuli vera a.m.k. 400 vísuorö, leikrit-
ið a.m.k. einn þáttur og skáldsagan
a.m.k. fimm skrifaöar arkir. Ekki er
þess getiö í gjöröabók félagsins, aö
einhvér hafi unnið til verðlauna. Víst
er á hinn bóginn, að félagið styrkti