Lesbók Morgunblaðsins - 27.08.1983, Blaðsíða 5

gera sér grein fyrir hæfni hans.
Fólk virtist spyrja, hvort þessi
geimferðahetja, sem talaði svo
fagurlega um fornar dyggðir,
væri nógu skörp, nógu slyng til
að stjórna landinu. Skyldi þessi
maður, sem hefur næstum því
orðið þjóðardýrlingur, síðan
reynast vera leiðindaskarfur,
þegar allt kemur til alls?
Að sjálfsögðu er John Glenn
ekki neinn Eisenhower, maður,
sem hefur stjórnað herjum, og
framboð hans er ekki jafn
sjálfsagt og fyrirsjáanlegt í aug-
um almennings og framboð Eis-
enhowers þótti á sínum tíma.
Kostir Glenns hafa verið van-
metnir — en einnig gallar hans.
John Glenn hefur verið öld-
ungadeildarþingmaður fyrir
Ohio í tvö kjörtímabil, og
sjálfstæð og einarðleg afstaða
hans hefur einkennt feril hans á
þingi. Hann er hlynntur kjarn-
orku og segir það upp í opið geð-
ið á hinum hörðustu andstæð-
ingum hennar. Hann krefst þess
opinberlega, að ísraelsmenn
hætti landnámi sínu á vestur-
bakkanum. Hann hefur storkað
verkalýðsleiðtogum með því að
greiða atkvæði gegn löggjöf um
verkfallsverði, sem þeim var
mjög annt um, og þeir hafa í
rauninni aldrei fyrirgefið hon-
um það. Glenn hefur áynt
óvenjulegt hugrekki í stjórn-
málum. Hagsmunahópar hafa
komizt að raum um það, hverjir
svo sem þeir eru, að sé reynt að
beita Glenn þrýstingi, hefur það
öfug áhrif. Það er ekki hægt að
hræða hann.
Gætinn, greindur og
leggur hart að sér
við heimavinnuna
Hann er skarpgreindur maður
og aflar sér allra hugsanlegra
upplýsinga, áður en hann tekur
ákvörðun og greiðir atkvæði.
Aðstoðarmenn fá nóg að gera,
þegar hann tekur til við að
kynna sér vandamál. Hann hef-
ur gott minni og getur kaffært
hlustendur í upplýsingaflóði.
Hann hefur lagt áherzlu á að
kynna sér utanríkis-, varnar- og
orkumál, en þó alveg sérstak-
lega hin flóknu vandamál varð-
andi eftirlit með vopnabúnaði.
Starfsbræður hans fara oft að
dæmi hans í varnarmálum, því
að þeir vita, að Glenn hafi unnið
sína heimavinnu. Hann hefur
lagt hart að sér og tekið afstöðu
til mála án þess að skeyta um
hægri eða vinstri. Það hafa
kjósendur í Ohio sannarlega
kunnað að meta. Þegar Ronald
Reagan vann auðveldan sigur í
forsetakosningunum 1980, vann
Glenn mesta yfirburðasigur,
sem unninn hefur verið í kosn-
ingum til öldungadeildarinnar
og hafði 1,6 milljón atkvæða
meirihluta.
Þrátt fyrir þetta allt er Glenn
hálfgerður einstæðingur í
stjórnmálum. Maðurinn, sem
fór í 149 bardagaferðir, prófaði
þotur og fór fyrstu manna í
geimfari umhverfis jörðina,
lærði það greinilega snemma að
treysta á sjálfan sig. Hann á
vart neina nána vini í öldunga-
deildinni.
John Glenn sneri sér að stjórnmálum eftir að hafa verið geimfari og
orrustuflugmaður með 149 bardagaferðir að baki. Hann hefur verið
öldungadeildarþingmaður fyrir Ohio í tvö kjörtímabil, en nú hefur
hann sett stefnuna á Hvíta húsið og keppir að útnefningu.
Stjórnar sjálfum sér vel
— en ekki öðrum
Eitt af því, sem háir Glenn
mjög, er hversu ósýnt honum er
um að koma sér upp nýtum hópi
samstarfsmanna. Hann er af-
leitur stjórnandi. Reynsla hans
af því að vera flugmaður í 23 ár
kenndi honum að bera ábyrgð á
sjálfum sér til fullnustu og
kanna því alla hluti sjálfur til
öryggis, en fyrir bragðið lærðist
honum aldrei að fela öðrum
ábyrgð. Glenn varð sú manngerð
sem verður að taka allar
ákvarðanir upp á sitt eindæmi.
Og hann tekur þær hægt. Minn-
isblöð með skilaboðum og síma-
númerum, sem ekki hefur verið
sinnt, hafa hlaðizt upp á skrif-
borði hans, eftir því sem árin
hafa liðið. Hann er lítill mann-
þekkjari. Hann skipuleggur
tíma sinn illa og þarfnast að-
SVIPMYNID
stoðar annarra í þeim efnum.
En aðstoðarmenn hans finna
það fljótt, að þeir fá ekki miklu
breytt. Hann er alls ekki kröfu-
harður húsbóndi, heldur sýnir
hann þess í stað fráleitt um-
burðarlyndi, þegar hlutir hafa
tekizt miður. Sumir starfs-
manna hans vildu, að hann væri
berorðari. En Glenn foraðst
árekstra. Það er hans aðferð til
að sýna vanþóknun sína að
þegja langtímum saman.
Frá upphafi hefur Glenn í ein-
semd sinni haft vissa ánægju af
því að fara snar eigin leiðir.
Þegar Robert Kennedy hvatti
hann eindregið til að hefja
þátttöku í stjórnmálum árið
1964, bauð hann sig fram í for-
kosningum í Ohio án þess að
hafa neitt samband við flokks-
forustuna í fyllkinu. Hann varð
þó fyrir óhappi í það sinn og dró
sig í hlé. 1974 var hann á ferð-
inni aftur og mætti mikilli mót-
spyrnu, er hann hóf að keppa við
þáverandi öldungardeild-
arþingmann fylkisins, H. Metz-
enbaum, sem naut stuðnings
flokksforustunnar. Fimmtán
leiðtogar flokksins og verkalýðs-
félaga boðuðu Glenn til fundar
vig sig til að gera út um málið.
Þeir hótuðu að berjast gegn
honum að þessu sinni. En Glenn
sagði, að ekkert myndi breyta
ákvörðun sinni. Hann sigraði
eftir harða viðureign. Og það
hefur ekki gróið um heilt milli
sumra síðan. Ethel Kennedy
neitaði til dæmis að vinna fyrir
Glenn, sem vann þó fyrir Robert
F. Kennedy og var með honum
þegar hann var myrtur í Los
Angeles. Hann fylgdi börnum
hans heim eftir tilræðið. En
skýring Glenns er sú, að Ted
Kennedy hafi óttast að fá Metz-
enbaum upp á móti sér og hon-
um sé að kenna, að Ethel Kenne-
dy hafi neitað að styðja sig.
Carter reiddist
honum sárlega
Glenn er oft legið á hálsi fyrir
að einblína á sérstakt atriði, en
hafa ekki heildarsýn. „Hann sér
ýmsa fleti á kubbunum, en getur
ekki raðað þeim saman í mynd,“
segir þingmaður, sem er með
honum í utanríkismálanefnd.
Glöggt dæmi um einsýni hans
og einþykkni er afstaða hans til
SALT II samningsins 1979.
Carter forseti áleit samninginn
bráðnauðsynlegan til að stuðla
að frekari viðræðum við Sov-
ét.menn og sagði Glenn það. En
Glenn einblíndi á eftirlitið með
framkvæmd samningsins og
taldi, að Bandaríkin gætu ekki
innt það tilhlýðilega af hendi,
eins og sakir stæðu og af ástæð-
um, sem hann tilgreindi. En
jafnskjótt og eftirlitið væri
tryggt, myndi hann greiða
samningnum atkvæði.
Talið var, að meira en tugur
þingmanna myndi greiða at-
kvæði eins og Glenn og þess
vegna var hann beittur þrýst-
ingi til hins ítrasta þegar reynt
var að fá hann til að skipta um
skoðun. En ekkert dugði. Carter
sendi hvern áhrifamanninn eftir
annan á fund Glenns, en hann
haggaðist ekki. Síðan hringdi
hann heim til hans snemma
morguns óg lýsti sárum von-
brigðum sínum. Carter sagði
samstarfsmönnum sínum á eft-
ir, að hann hefði aldrei á æyi
sinni orðið jafnreiður út í nokk-
urn mann. Glenn sagði, að hann
hefði ekki haldið, að hann ætti
eftir að heyra forseta tala
svona. Menn höfðu að sjálfsögðu
mjög mismunandi skoðanir á
þessari afstöðu Glenns, en að-
dáendur hans litu á þrjózku sem
sönnum þess, að hann léti ekki
vinsældir ráða afstöðu sinni til
mála, er þjóðina varði miklu.
Litlaus ræÖumaður —
en stendur við orð sín
Glenn hefur óbeit á þeim
stjórnmálamönnum, sem hann
heldur að gangi á bak orða sinna
eða séu tækifærissinar. Hinum
alvarlega þenkjandi þingmanni
leiðist meira að segja hið
hversdagslega pólitíska málæði
og orðaglamur. Hann segir, að
of miklu sé lofað. Sjálfur er
Glenn sviplítill og litlaus ræðu-
maður. En hann hefur þó fært
ræður sínar í æ betri búning á
síðasta misseri og bætti fram-
komu sína á sviði.
Þegar við flugum til baka yfir
Ohio, benti hann okkur á lítið
þorp, New Concord, þar sem
hann ólst upp. Þar voru um
1.800 íbúar, og faðir hans vann
við pípulagnir. Glenn segist
hafa lært það að treysta á sjálf-
an sig í New Concord og í flotan-
um. Hann ekur sjálfur bíl sínum
um allt í Washington og slær
blettinn sjálfur. Þegar Annie,
kona hans, þarf að koma til
höfðuðborgarinnar, ekur hann
einn langan veg til að ná í hana.
Stundum verzlar hann fyrir
fjölskylduna, og sjálfur annast
hann viðgerðir á heimilinu, þótt
hann sé bezt efnum búinn fram-
bjóðenda demókrata. Eignir
hans eru metnar á 6 millj. doll-
ara, en hann fjárfesti aðallega í
Holiday Inn, þegar hann var
geimfari.
Glenn er 61 árs. Þrátt fyrir
fræðinga og tíða framkomu á
opinberum vettvangi er hann
feiminn og fremur gamaldags.
Hann fer aldrei úr jakkanum á
skrifstofunni eða losar um bind-
ið. Hann virðist strangur, en er
alls ekki skömmóttur og vandar
ekki um við neinn. Og hann
snýst öndverður gegn öllum til-
raunum annarra til að breyta
sér. Þegar aðstoðarmenn hans
stungu einu sinni upp á því, að
hann réði til sín þjálfara í ræðu-
mennsku, vísaði hann því óðara
á bug. Annie Glenn var nær-
stödd og sagði snöggt: „Nei, það
breytir enginn John!“
Nú er að sá hvað
„herra Ameríka“ getur
Skortur á stjórnsemi og stöð-
ugar frestanir hafa sett mark
sitt á kosningabaráttu Glenns.
Þar sem hann hefur ekki skeytt
um að afla sér bandamanna á
sviði stjórnmála, átti hann ekki
annars úrkosti en að ráða Willi-
am White sem kosningastjóra,
en hann hefur lengi verið að-
stoðarmaður Glenns á þingi.
White er 42 ára og kann að
skipuleggja vinnudag húsbónda
síns, en þetta verkefni er honum
að öllum líkindum ofvaxið. Hve
hikandi Glenn er, má glöggt sjá
af því, að jafngullið tækifæri og
niðurstöður skoðanakannana
gáfu fyrir nokkru var látið ónot-
að í sambandi við eflingu kosn-
ingasjóðs. Þar skorti raunsæi í
baráttunni, en það hefur Mon-
dale aftur á móti.
Glenn hefur misst af mörgum
tækifærum vegna hiks. Ýmsir
þekktir og áhrifamiklir menn
hafa boðið honum aðstoð sína og
atfylgi, en hann hefur hikað við
að hafa samband við þá aftur,
þangað til þá brast þolinmæðin
og þeir snerust til fylgis við
Mondale.
John Glenn, stríðshetja, geim-
ferðahetja, methafi í atkvæða-
öflun og sannur „herra Amer-
íka“ í 40 ár á enn eftir að sýna
hvort hann getur raðað bútun-
um rétt í því púsluspili, sem
hann er að glíma við núna.
— Svá — byggt á „Time“.
5