Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1985, Blaðsíða 4

í tilefni þess að ný ljóðabók eftir hann kemur út í vor
ekki upp runninn, að innlendir og útlendir
spekingar töluðu um þann sérstaka kraft,
sem á að vera í nánd við Snæfellsjökul. Ég
heyrði aldrei minnzt einu orði á neitt slíkt
þá. En áhrifin frá fjörunni voru augljós;
þau koma strax fyrir í fyrstu bók minni,
Öngull í tímann — þar kemur fjaran og
hafið víða fyrir."
„Hvaö þótti þér merkilegast við fjör-
una ?“
„Ætli mér hafi ekki þótt hún spegla
mannlífið. Bæði í fjörunni og mannlífinu
egar litið er út um stofugluggann hjá Jó-
hanni skáldi Hjálmarssyni, blasir við
óbyggð mýrin, sem verður suðvestur af
bænum — þessum bæ sem heitir ekki neitt
ennþá og er bara nefndur Mosfellssveit.
Ugglaust verður öll mýrin byggð innan
skamms, en nú er hún gulbrún og snjólaus
í marz og fjær blasa við Hulduhólar og sá
sérkennilegi garður, sem Sverrir Haralds-
son skapaði þar. Sverrir var raunar ná-
granni Jóhanns síðasta spölinn. — „Hann
kom stundum við hérna, þegar við vorum
eitthvað að gera úti við,“ sagði Jóhann.
„Hann var þá að ganga um sér til hress-
ingar og við ætluðum að hittast í betra
tómi og skrafa saman um iífið og listina.
Það var alltaf á dagskrá að labba yfir til
hans — en svo er hann skyndilega horfinn.
Svona er lífið."
Við ræddum um samband listamanna í
framhaldi af þessu; samband sem stundum
er æði lítið að því er virðist — og helzt á
meðan menn eru ungir. Ég þekki betur
hvernig þetta sambandsleysi er meðal
myndlistarmanna; sumir þeirra virðast
una ágætlega við einangrun og ekki þurfa
á sálufélagi að halda við bræður í listinni.
Ég spurði Jóhann, hvort þetta væri eitt-
hvað svipað meðal rithöfunda og skálda.
„Ég hitti alltaf kollega mína öðru
hverju," sagði Jóhann. „En það var meira
um samskipti áður fyrr, þegar við vorum
ungir. Þá voru listamannakaffihús í
Reykjavík, Laugavegur 11 til dæmis, og
þar hittust menn sem voru að fást við
skáldskap. Við stóðum að blaði, sem hét
Forspil og átti að vera málsvari yngri
skálda og listamanna. í þessum hópi vor-
um við Ari Jósefsson, Þorsteinn frá
Hamri, Dagur Sigurðarson, Atli Heimir,
Úlfur Hjörvar og Þóra Elfa Björnsson. Tvö
tölublöð komu út; þetta var árið 1958.“
„Var þetta klíka?“
„Já, einskonar klíka, en enginn kórsöng-
ur. Við vorum ekki alltaf sammála.
Stærstan hluta blaðsins unnum við Ari
Jósefsson saman; við vorum góðir vinir og
fórum saman til dvalar á Spáni 1959. Þá
lagðist blaðið niður. Og það varð brátt um
Ara; hann féll útbyrðis af Gullfossi 1964,
en hafði þá gefið út eina ljóðabók, sem
heitir Nei.“
„Á þessum tíma var Birtingur einnig
gefinn út. Komstu þar hvergi nærri?“
„Jú, reyndar var ég í ritstjórn Birtings á
árunum 1958—61 og sumum í hópi þeirra
yngri þótti ég færast full mikið í fang að
vera í ritstjórn tveggja tímarita. Forspil
var óhátíðlegra blað en Birtingur; það var
í því talsverð uppreisn gegn hugsjónum
feðranna, enda flestir aðstandendur blaðs-
ins vinstrisinnaðir. Þeim þótti ég snemma
varhugaverður — með of borgaralegar til-
hneigingar.
Þessi hópur hafði veruleg samskipti og
einnig við aðra, sem vöndu komur sínar á
Laugaveg 11. Þeir Birtingsmenn voru
talsvert eldri en ég og þessvegna átti ég
síður samleið með þeim. En í skoðunum á
bókmenntum og listum var ekki ma'-gt
sem aðgreindi okkur.“
„Stundum má í þaÖ ráða, að skáld telji
sér til gildis að vera ekki úr borginni,
en geta rakið uppruna sinn til sveita og
sumir undirstrika þetta með því að
kenna sig við ákveðinn bæ: Þorsteinn
frá Hamri, Jón frá Pálmholti til dæm-
is. Þú ert aftur á móti af mölinni í
Reykjavík. Ertu borgarskáld eins og
stundum er sagt?“
„Já, ég held að svo sé. Ég fæddist í
Reykjavík 1939 og fluttist að vísu korn-
ungur með foreldrum mínum vestur á
Hellissand. Móðir mín er þaðan, en faðir
minn var frá Seyðisfirði. Hann var sjó-
maður og sigldi öll stríðsárin. Eftir það fór
hann að gera út bát á Hellissandi og var í
útgerð til dauðadags. Við bjuggum fyrir
vestan þar til ég var 9 ára, en árin þar á
eftir var ég flest sumur vestra hjá ömmu
minni, svo segja má, að bernsku- og mót-
unarárin hafi ég verið fyrir vestan."
„Og hefur það orðið ávinningur fyrir
þigsem skáld?“
„Ekki veit ég það svo gerla, en svo mikið
er víst, að fjaran og hafið höfðu mikil
áhrif á mig. Jökullinn var þarna líka og við
vissum af honum í nálægð, en sá tími var
Við erum líklega ekki
annað en endunekning
Samtal við
Jóhann Hjálmarsson
Lesbók/Árni Sæberg.