Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1985, Blaðsíða 10

ræður þrír reru
á stórum bát út
í hafsauga. Þá
sást Dyrfjalls-
tindur gnæfa úti
í fjarlægðinni.
Þetta var hugs-
að frá Geitavík í
Borgarfirði eystra er ég var á
tólfta ári — að mig minnir —, en
skrifað niður í fyrra, 1955-56.
Bakki er næsti bær við Geitavík,
innar í firði, horft í vestur — en
þar mun ég hafa hugsað mér að
Bakkabræður, sem miklar sögur
fóru af, hafi einhverntíma búið
— en sagan hefur verið að semj-
ast til þessa — og segi ég nú
söguna hérna áfram.
Þá er þrír bærðurnir reru á
stóra bátnum, og þóttust vera
komnir á mið, sem var út og suð-
ur af Hafþórsgrunni, renndu
þeir færum í sjó — en þar voru
þrír færisstrengir sextugir,
hnýttir saman; stóð það heima,
að kenndi botns, er eftir var
faðmsspotti til að vefja um
hendina — þeim er undir færinu
sat —. Þarna var einn í andófi —
það er árar í sjó — en þriðji sat
hjá — og var nú hiustað í mikl-
um spenningi eftir einum stór-
drætti. Og éftir fjarskalega mik-
inn langvarandi tíma kippist
snögglega báturinn við------en
sá, er undir færinu sat, hrýtur
útbyrðis! Þá laut hjásetumaður
yfir öldustokk og náði löpp bróð-
urins, og var það snöggur rykkur
að kippa honum upp í bátinn —
— en framsýni bjargaði færinu
-----því að um úlnlið var vafið
auk handarinnar færisendanum.
— — Þá var þarna áður stafa-
logn á hafinu, utan skinnaköst
nokuru sunnar — en öll fjöll í sjó
nema Dyrfjallstindur reigði sig
við loft í fjarlægðinni. — Er nú
byrjað að draga inn færið------
en það er svo erfitt að segja frá
því hvernig það gerðist, því að
þarna var um einhvern stórdrátt
að ræða, með svo miklum rykk-
ingum og ólátum, að svitinn
rann og bogaði af dráttarmann-
inum — — og var auðséð að
hann mundi vera æfður rímna-
kveðari, svo snarlega brá hann
hætti í drættinum eftir
duttlungum skepnunnar, er tók á
rás og strikaði hálft og inndregið
það, sem hafði náðst.----En nú
var byrjað að hvessa á sunnan —
— og enn strikaði og gnast og
urraði í hástokknum upp í sextíu
faðma roku, líkt og errrrrrrrit —
þegar sigað er hundum á hesta í
offorsi, sem hafa staðið í túni af
hinum bæjunum — en það er
heldur að glæða kaldann------og
færið er nú á ská út frá bátnum,
því glæjar af honum og grillir í
grámötu á líklega þrjátíu föðm-
um. Svíður nú í augun undan
svitanum dráttarmanni, sem nú
er mikill í herðunum-----og sjá
þeir að þetta muni vera lúða
svona afskaplega stór----. Eru
nú allir dasaðir, því að andófið
er orðið tveggja manna og það er
að koma rok.
ífærurnar, sem mikið er látið
af í svona skip, koma nú í góðar
þarfir — — en þessi afskaplega
flyðra flýtur nú í sjónum við
bátshliðina-----nú er úr vöndu
að ráða — — því að innbyrða
svona skepnu er ofraun — —
fólk í landi mundi sjá slíkan grip
óstykkjaðan rétt á litinn —
— sem sannan velvilja — og bezt.
var þá að hafa hana attaní----.
Nú var kettingin í kjalsöginu
siglingafesta nógu löng, hnýtt
upp í lúðuna og attanífest bátinn
----og svo mastrað-------í guf-
una og fleygiferð sett á bátinn —
—. En mikil og mörg og góð segl
vantaði ekki-----. En helzt leit
út fyrir stólparok.
Sigla þeir nú liðugan á Dyr-
fjallstind.
EFTIR
JÓHANNES S.
KJARVAL
En lúðan plumar sig á kett-
ingnum ofarlega í sjónum.
Er nú siglt mikinn og rísa fjöll
úr sæ hvaðanæfa —. Glettingur
suður um Snæfugl — — og er
það langt — líparítur í Húsavík-
urskörðum rísa sem skínandi
gull — —. Brúnavíkurógöngur
suður um Norðfjarðargnípii
kvika skiptandi litmyndum og
tvíbrá, eins og yfirnáttúrulegur
harmóníkubelgur.
Það er ennþá að hvessa.
Nú sést Hafnarbergið, en
Ósafjöll í glaða sólskini —. Það
er enn djúpt af Tindaröst — —
en hvert í syngjandi þó — og
þetta skilur ekki neinn---. Er
þeir augum líta Múlann — norð-
an við Héraðsflóann — — einn
glórulaus brimskafl — — á að
líta — — með rokum, sem
standa beint upp sem geysirar
eða spangólur um Vopnafjörð og
Langanes-------sem norðaustan
átt eða hánorðan — — svo
skammt á milli æðisgengnu
sunnanroki — —. Þetta hlýtur
að vera hvalavaða á leið suður-
um. Nú er ráð að hugsa í snar-
heitum, því að hér er hraði á
gerðum------hvort mun hvala-
vaðan loka innsiglingu á fjörð-
inn svo lengi----ef ekki hefst
fyrir oddann vöðunnar — áður
en? Annars sigla norður um
hafsmegin en til hvers —
— heldur þá liggja dýpra af og
hana af sér meðan framhjá fer
— — þó of hvasst tii hvíldar-
dorgunar-------en í því enginn
spenningur-----.
Aukum nú seglasíuna telja
þeir frambærilegt og strekkja
nýjan pikkfal. En setja aukakíló
til sýnis — reisa mersanstautul
með breiðfokkurá, hala tott á
stórskaut nokkrar mínútur-----
áður en hvalavaðan kemur upp á
Njarðvík og Skálanes — er nú
pressað á útreikning hvort hægt
sé að hleypa. Miðfjarðargrunn
við opið ginið á vöðunni — —.
Lúðan flýtur nú þurr ofan á
sjónum-------. Nálgast nú óðum
hvalir og menn — . Er nú brim-
skaflinn kvanta Njarðvíkur-
skriður, sjást nú en mestu furðu-
skepnur, er getið er um í
heimsbókmenntum, sléttbakur
eða reyðurinn fremstur, en rauð-
kembingur á sitthvora hlið — —
annars flestar eða allar hvala-
tegundir norðurum, sem sást —
var nú útreikningurinn í há-
spennu um augnablik með rísikó
hraðar gert, en hreyfing á vog
undan grammalóði — snarlið-
ugra, sjóðbullandi fullum öllum
seglum um elið og fyrirrennar-
inn tók djúpkafið-----. Eins og
öndun — náttúrleg og eðlilega.
Það var fögur sjón þegar lúðan
kom rennandi eins og ég veit
ekki hvað yfir hrygginn á hvaln-
um — niður um-hliðina steypi-
reyðurinnar, er hún kom úr
djúpkafinu. En það sögðu þeir
seinna, þegar þeir fóru að rifja
þetta upp----að heppnin hefði
verið með — — því að hefðu
hrosshvelin hlumsað sér upp á
lúðuna á hryggnum á sléttbakn-
um — þá heföi stefnið slitnað úr
bátnum, eða jafnvel skuturinn
allur. Er nú ekki við neitt ráðið
nema sigla og taka Geitavík, en
þar er Geitavíkurtangi er víkina
gerir, en sker eru mörg fyrir
mynni víkurinnar og sund á
milli-----er víkin ein merkileg
náttúrusmíði — og all-stór —.
Þarna má að vetrarlagi sjá æsi-
leg brim. Nú sigla þeir öllum
hraðanum víkina inn og setja
skip I fjöru, en draga í land lúð-
una — náði hausinn grasbakk-
anausti, þegar sporður var í
flæðarmáli------auðvitað hefur
verið flóð. En er allstór samt —
lúðan.
En það hefur saga þessi um að
tjá, að mikil hafi sú sjón verið
hjá fólki í þessum sveitum, að
horfa út á hafið þennan sól-
bjarta dag á fyrirganginn, og
dæmalaust heldur maður að fólk
hafi orðið hissa.
Jæja — áfram með söguna —
—. Ofan í fjöru, þar sem þrír
menn-------eru að vitkast------
eru að rétta úr bökum sínum —
— eftir háska og gáska — —
karlmennsku ofraun-------menn,
sem léku sér með höfuðskepnun-
um á tækninnar þeirra tíma
beztu getu-----úrvinda þreyttir
menn-------rétta sig úr stálvilja-
hnútnum — baklotunni — —.
Þeir standa nú stjarfir í hvíldar-
fríinu — —. Er þeir lyfta upp-
litdjörfunni fram víkina. Þar
slummaði þá fyrst í þeim —. Já,
þetta var þó nokkuð að hafa til
sýnis. — Viti menn — mundi
ekki hún náttúra ætla sér síð-
asta leikinn — eins og venjulega
— með skák og mát, góðir dreng-
ir — mundi hún ekki taka af
ykkur frægðina. Ef þið gætuð í
hvoruga löppina stigið fyrir
monti — var það þá ekki greiði
að losa ykkur við hana frægð —
skáldsins gull og græna skóga,
sem ekki er neins staðar til ef
maður fer í sjálfs síns barm —
það hefði slumað í hverjum sem
var skal,— undir svona kring-
umstæðum. En satt er það-------
ef það er nógu lygilegt: víkin var
full af hvölum------sléttbakur-
inn þverskorðaður innan við
skerin, enn alls konar aðrar teg-
undir — þekktar og óþekktar —
I vöðum og riðlandi dembum, í
rolukasti nöldrandi bauli — með
dynkjum og rausi, nema rauð-
kembingarnir stukku út yfir alit
saman og til hafs — svoleiðis
skepnur láta víst ekki að sér
hæða. Sannleikurinn í málinu
hlýtur að vera sá, að hið skyggna
bola-auga hvalavöðunnar hafi
uppgötvað alflyðruna á hafflet-
inum og pólíhæðað framvinduna
á níutíu gráðu horn.—
Já — fyrr má nú vera —. Er
þetta náttúrlegt, gæti maður
hugsað sér, að þessir menn hafi
sagt — svona til þess að reyna að
byrja að tala----. Já — það var
svo sem ekki allt búið enn-----
þarna mundu menn þá allt í einu
eftir snillingum eins og sögu-
hetjum Vellygna-Bjarna------og
öðrum aðdráttarfrömuðum, sem
ekki hugsuðu minna en í heilum
hreppum —. Var það því mál-
venja þeirra tíma, er happ bar
að landi, svo sem hvalreki----
að nóg væri fyrir þrjá hreppa í
þrjú ár-----en þetta var meira,
sáu þessir menn strax — fyrir
þrjár sýslur mundi það verða —
það var gefið. Hefði manni kom-
ið í hug, að þessir menn hefðu
verið þeir svokölluðu Bakka-
bræður — er ekki að tvíla hvort
þeir eru nær þ'ví almenna — —
eða óvanalega að svo komnu
máli-----. Og mættu menn því
hafa hvíld nokkra eftir vosbúð
og slark----og víkur svo sagan
að eða frá venjunni.---
★
Jú, þarna kom það. í skynd-
ingu fundur þeir þetta út,
Bakkabræðurnir — þessir ótrú-
legu menn allra þjóða — menn-
irnir með hina langvarandi
miklu reynslu — sem raunveru-
lega voru ekkert annað en var-
kárnin einber, sem gerðu svo
margar vitleysur þegar þeir fóru
að hugsa. Þeir eiga nú leikinn við
sögulokin. — — Og svo skal ég
segja ykkur söguna eins og hún
varð. Þegar þeir voru búnir að
hvíla sig eftir þessa óskapa
áreynslu.-------
Og mikið er blessað veðrið
gott-----og mikið blessað góð-
æri hefur nú verið og er í öllum
nálægum sveitum — og hefur
verið undanfarið.
Þarna kom það — eins og allt-
af — þeir þurftu nefnilega að
hugsa — alltaf að vera að hugsa
-------og þess vegna gerðu þeir
svo margar vitleysur. Eiginlega
vantar nú engan neitt — —
sögðu þeir — engan neitt — já —
hreint ekki neitt---Það er um
hásláttinn núna-----og ef allir
fara að skera hval-----fólk úr
þremur sýslum----------ha — ja
— og ef það skyldi nú verða
harður vetur í vetur — þá verður
heyleysi----. Já — það verður
áreiðanlega heyleysi. Það er bezt
að losa sig sem fyrst við alla
þessa hvali — alla hvali.
Og hvað haldið þið, að þessir
ágætismenn geri? — Þeir fara
og tala við beztu vini sína —
hreppstjórana í þremur sýslum
— og biðja þá um mannskap til
að hjálpa hvölunum á næsta
flóði út úr víkinni — og hvað
haldið þið að fólkið hafi ekki
alltaf verið mikið gáfað — jú,
það fannst þetta öllum vera rétt
— — ja, fyrr má nú vera hvað
þetta var svo augljóst mál----.
þetta var samt ekki létt verk að
koma hvölunum út, en þetta
tókst samt, af því að allir áttu
nóg af öllu. Hvalirnir hafa nátt-
úrlega verið glaðir yfir þessu —
sérstaklega steypireyðurinn —
og alltaf sennilega ákaflega
þakklátir og hjálplegir við smá-
báta á sjó, að verja þá fyrir ill-
fiskum. Það er samt hvergi talað
um það, að það hafi verið af
þessu — bara að það sé þeirra
skepnu náttúra, en kannski að
þein finnist líka þeir vera svo
fjarskalega miklar vitverur eins
og mennirnir eru — og finnst
þeir eiga eitthvað sameiginlegt
að passa í almættinu. — Haldið
þið að skepnurnar geri nokkuð
annað en það, sem þeim finnst
gaman að — —. Svona er þá
þessi saga — — og kannski er
svona afskaplega mikið til af
hvölum í heiminum — af því að
þeim var öllum saman sleppt
einu sinni, þegar allir höfðu nóg
af öllu-----og------af því hefði
oröið harður vetur hefði
mönnum þótt svo leiðinlegt að
vera í heyleysi — þess vegna
hlýtur að vera gaman aö eiga
hey og líka gaman að eiga nógan
hval — og þá er líka gaman að
eiga sögu um svona menn, sem
róa út í hafsauga — eru svona
heppnir að hugsa og heppnir að
draga svona stórar lúður og geta
siglt svona mikið og leikið sér
svona stórkostlega með öðrum
skepnum í náttúrunni.
1957