Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1987, Blaðsíða 3

TTgMr
USSSHHHESHSlGDIi]®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Sími 691100.
Hjálmar
Jónsson, kenndur við Bólu, er á dagskrá núna vegna
þess að senn kemur út hjá Menningarsjóði ný bók
dr. Eysteins Sigurðssonar um Bólu-Hjálmar, þar sem
gerð er gagnger úttekt á ævi og skáldskap Hjálmars.
Hér er birtur kafli úr bókinni.
Forsíðan
er af nýju málverki eftir Bjöm Bimi listmálara og
myndlistarkennara og sjálfur situr listamaðurinn
framan við verkið. Myndin er birt í tilefni sýningar
Bjöms Bimis á Kjarvalsstöðum, sem verður opnuð í
dag. Ennfremur vísast til samtals við Bjöm á bls 8.
Ljósm.:Lesbók/Sverrir
Goðin
skal eigi egna - það vita menn á Yucatan-skaga í
Mexíkó. Þar eru margar og merkar minjar úr fortí-
ðinni og á þessum fjötru slóðum var Andrés Pétursson
á ferðinni og segir frá reynslu sinni.
KRISTJÁN FRÁ DJÚPALÆK
Kvæði um frið
Öll þráum við frið,
sköpum helsprengju.
Þráum frið,
leikum að eldflaugum.
Blinda olli dauða Baldurs
hins hvíta áss.
Hugsjón friðarboðenda
sýnist ekki vinmörg.
O, að orustugnýrinn
mætti breytast í friðarsöng.
Sérhver hátíð verða friðarhátíð.
Höður fá sjón.
Maðurinn
/ fyrstu var jörðin
friðsæll staður.
Þá hljóp fjandinn í spilið!
Það fæddist maður.
Og allt sem hann gerði
og allt sem hann sagði
til óhappa varð
á augabragði.
Afskipti manns
verða engu að Iiði.
Lífið bjargar sér
sé það látið í friði.
Ég verð
Mér var kennt að fyrir ofurefli
ég ætti að beygja mig og það án hiks.
Ég hlýddi því og hverja stundu síðan
ég horfi í skelfing til þess augnabliks.
Því eðli mitt er uppreisn, stríð gegn valdi,
en einnig geigur við hin bitru sverð.
En rödd þó stöðugt hljómar mér í huga
á hiksins stund: Ég verð. Ég verð.
ega- og gatnagerð em
meðal þess sem menn
geta rifist um endalaust;
ekki er það sízt ómetan-
legt að hafa slíkan
efnivið í deilumál þegar
þyngist brúnin á skamm-
deginu með hveijum
drottins degi. Oft kveða menn sér hljóðs
vegna þess að vegi eða götur vantar og
vænlegast er víst að hnippa í þingmenn, sem
eiga að keppa hver við annan í skæklatogi
og kjördæmapoti. Hitt er þó einnig til, að
menn fýllist heilagri vandlætingu og mót-
mæli vegum eða götum. Þess er skemmst
að minnast að mikill hugsjónamaður og Ijós-
myndari á láði og úr lofti, Bjöm Rúriksson,
kvartaði sárlega yflr nýtilkomnum skorti á
samgönguleysi norður á heiðum. Mátti af
máli hans skilja, að þarna hafi háléndið
verið skorið í tvennt eins og þegar dúkur
er ristur með hníf og pjötlumar sín hvomm
megin fjúka þá ugglaust út í veður og vind.
Þetta mál hefur vissulega tvær hliðar.
Ég ber virðingu fyrir einlægri aðdáun Bjöms
á fegurð hálendisins og get verið honum
sammála um, að vegur yfir ósnortið land
er ekki nein staðarprýði út af fyrir sig. En
þá vaknar sú spuming, hvort landið eigi að
vera svo ósnortið, að mannvirki sjáist yfir-
höfuð ekki þar sem byggð þrýtur. Mér
þætti sú stefna nokkuð öfgafengin og hún
samræmist illa lífsvenjum fólks á vélaöld.
Þá yrði að fjarlægja öll sæluhús, eða grafa
þau í jörð til þess að þau skæra sig ekki
úr. Ég skal játa, að mér flnnst háspennu-
möstrin frá Sigöldu og allar götur vestur í
Hvalfjörð til lýta, þótt mestanpart sé á eyði-
mörk; það ber miklu meira á þeim en
veginum, sem kenndur er við línuna. En ef
við eigum að geta nýtt gögn og gæði lands-
ins með þeirri tækni, sem stendur til boða,
er víst ekki um annað að gera en kyngja
þessu. Það er þó alveg víst, að þegar við
Björn tökum myndir af Skjaldbreið, Hlöðu-
Skortur
á samgönguleysi
felli og Jarlhettum, reynum við að láta
ólukkans möstrin hvergi sjást.
Kosturinn við hálendisvegi — og meðal
annarra þennan nýja veg úr Húnaþingi suð-
ur á Amarvatnsheiði — er sá, að nútímafólk
mun fyrir vikið kynnast þessum kynngi-
mögnuðu slóðum, sem Björn lýsti á
myndrænan og rómantískan hátt í grein
sinni. Það er svo annað mál, að vegalagning
sem þessi getur orðið hreint náttúruslys,
ef leiðarvalið er skrifborðsvinna og reglu-
stikan ræður. Öræfaveg þarf að leggja í
landið með nánast myndrænni tilfinningu;
þótt aðstæður leyfi vegalagningu, sem liti
út tilsýndar eins og beint strik, ber að forð-
ast slík vinnubrögð. Þar með er vegurinn
orðinn meiri aðskotahlutur en hann þarf að
vera og alveg í ósátt við umhverfið. Yfir-
leitt gerðist það ekki á meðan vegir vora
lagðir með handverkfæram; þá var sveigt
fyrir lautir og hóla og landið varð ekki eins
og það hefði verið skorið í tvennt. Það er
trúlega þesskonar náttúraslys, sem orðið
hefur norður á heiðum og það ber að harma.
En ég vil ekki taka undir fordæmingu á
því, að þama sé lagður vegur, ellegar ein-
hverjir vegaspottar út frá honum.
í þéttbýlinu, þar sem helmingur þjóðar-
innar hefur kosið sér búsetu, er einatt verið
að mótmæla vegum. Frægasta dæmið þar
um er löngu fýrirhuguð aðalbraut inn í
Reykjavík um Fossvogsdal. Líklega verður
hún aldrei að veraleika vegna andstöðu
Kópavogsbúa og fleiri. Einnig mótmælti
fólk í Breiðholti fyrirhuguðum vegi úr Am-
amesi í Garðabæ og uppá Suðurlandsbraut.
Gæti virzt þó nokkur tvískinnungur í því
að vilja búa í borg, en fjarri vegum og göt-
um.
Hitt er að sjálfsögðu margfalt algengara
í þessu þéttbýli, að hrópað sé á götur vegna
þess að þær vantar sárlega. í meira en ára-
tug voram við búin að hrópa á Reykjanes-
brautina, sem flytur nú daglega meiri
umferð en Hafnarfjarðarvegurinn og er ljóst
að ekki nægir að hafa eina akrein í hvora
átt. Þetta er fárra kílómetra spotti og hefði
ekki verið nokkurt mál að fá jafn langan
veg með nokkram brúm einhversstaðar á
útkjálkum landsins til að friða — og halda
kyrram á sínum stað einu eða tveimur at-
kvæðum. Þannig era tryppin rekin og
allir eiga að gera sér það að góðu sam-
kvæmt lögmáii skæklatogsins. Þingmenn
Reykjavíkur virðast aftur á móti ekki þurfa
að beita sér, þótt samgöngur í þeirra kjör-
dæmi séu í ólestri. Þeir vita að atkvæðin
flytja ekki í burtu.
Samgönguvandræðin innan Reykjavíkur
eru m.a. fólgin í því, að menn hafa kosið
að stinga hausnum í sandinn og leiða hjá
þá staðreynd, að fólk þarf einhversstaðar
að geta lagt bflum. í stað þess að sjá fyrir
þeirri þörf era lögregluþjónar hafðir í vinnu
við að hundelta bíleigendur með sektum. Á
Laugaveginn vantaði engar hellulagningar,
heldur bílastæði og sama er að segja um
miðbæinn. Það ástand á eftir að versna með
nýja ráðhúsinu. Jafnvel á nýjum stað eins
og í Kringlu, klikka menn á þessu grundvall-
aratriði í nútíma borgarskipulagi. Sam-
gönguæðin sunnan að og yfír Öskjuhlíð er
skólabókardæmi um yfirgengilegt klúður,
eða líklega það sem nú er nefnt sérfræðinga-
fúsk. Á annatímum strandar allt heila
klabbið þama, enda gert í að láta það
stranda, m.a. með umferðarljósum við
gatnamót Suðurhlíða í stað þess að byggja
undirgöng, sem er eina nothæfa lausnin.
Öll Skógarhlíðin er samfellt klúður og dæmi-
gert, að þar var bætt við hálfri akrein í
sumar, sem var vitaskuld ekki til neins. Það
er þó fagnaðarefni, að þetta er allt til bráða-
birgða; fyrir skömmu var kynnt ný lausn
gatnamálastjóra og sýnist hún svipuð hlið-
stæðum samgöngumannvirkjum í erlendum
borgum.
Vegagerðarmenn i þéttbýlinu era ákaf-
lega elskir að kantsteinum; jafnvel svo að
þeir reyna að koma þeim fyrir á miðjum
vegum og búa til eyjar, sem þjóna engum
tilgangi, en safna aftur á móti snjó og klaka
á veginn og era í alla staði til óþurftar.
Mér finnst augljóst, að umferðarkerfi í
borg þurfi að vera hliðstæða við vel smurða
vél, sem greiðir fyrir umferð og stuðlar að
lágmarks orkunotkun. En sérfræðingarnir
era á annarri skoðun. Sem stendur eru þeir
með ljósadellu og ljósin era samstillt á þann
veg, að allir verða að stöðva á sem flestum
ljósum til þess að umferðin gangi hægt og
með hámarks bensíneyðslu.
Sé þessu kerfí líkt við vél, þá er hún
bæði afkastalítil og eyðslufrek, enda vilj-
andi vanstillt og stundum á mörkum þess
að bræða úr sér.
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7. NÓVEMBER 1987 3