Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1988, Blaðsíða 4

T J O R N I N
Fyrirrúmum hundrað árum náði Tjörnin þvísem næst upp að alþingishúsinu en þó voru menn byrjaðir að fylla upp til
að stækka tún sín. Jakob Sveinsson snikkari, sem átti heima fyrir sunnan Dómkirkjuna (Kirkjutorg 6) hefur til dæmis
hlaðið varnargarð út í Tjörnina, eins og sést á myndinni, og myndað einskonar lón sem hann fyllti svo með mold og
sorpi. Ljósm.: Sigfús Eymundsson.
Margir vildu þurrka
upp Tjörnina
Deilur um Tjörnina og Tjarnarsvæðið í
Reykjavík eru hreint ekki nýjar af nálinni og
af og til hafa risið upp hatramar deilur um
þetta litla vatn sem kallað hefur verið perla
Reykjavíkur. Öðru hverju hefur verið gengið
'Um 1920 varbúiðaðgangasnyrtilega frá Tjamarbökkum oggeragöturá
uppfyllingum áþrjá vegu umhverfis Tjörnina. Ljósmyndasafnið. Ljósm.: Magnús
Ólafsson.
Fyrir aldamótin var
ótrúlegt ástand við
Tjömina. Frárennsli frá
húsum lá beint út í hana
sorpi var fleygt í hana
svo ýldufýlan úr henni
barst langar leiðir, en
bæði einstakir menn og
bærinn stóðu að því að
fylla upp norðurendann
með grjóti og jarðvegi.
Eftir GUÐJÓN
FRIÐRIKSSON
á Tjömina og segja sérfræðingar að hún
hafí minnkað um þriðjung af manna völd-
um, úr 12 hekturum að flatarmáli í 8 hekt-
ara. Þegar á 18. öld komu upp hugmyndir
um að gera Tjömina að skipakví og láta
þá grafa Lækinn út og gera hann að eins
konar skipaskurði. Þær hugmyndir voru
einnig á sveimi fyrir röskum hundrað árum
og ekki ómerkari maður en fagurkerinn og
rómantíkerinn Sigurður Guðmundsson mál-
ari gerði þær að sínum. Eitt sinn barst
bæjarstjóm tilboð um að þurrka Tjömina
upp og var það tekið til rækilegrar íhugun-
ar. Af þessu má sjá að á ýmsu hefur gengið
í hugmyndum manna um Tjömina. Ekki
verður hér fjallað um ráðhúsdeilur en þess
í stað rifjað upp eitt og annað frá fyrri tímum
úr blöðum og bæjarstjómarbókum um
stöðuvatnið litla í hjarta Reykjavíkur.
Þegar alþingishúsið var reist á árunum
1880—1881 stóð það nánast á Tjarnarbakk-
anum, svo langt náði Ijömin þá til norð-
urs. Til að stjóma smíðinni voru fengnir
steinsmiðir Danaveldis. Tveir þeirra ílentust
hér á landi og gerðust allmiklir athafna-
menn. Annar hét Luders og 6. nóvember
1884 var tekið fyrir á bæjarstjómarfundi
tilboð frá honum. Þannig er skýrt frá því í
gjörðabók:
„Formaður lagði þvínæst fram bréf frá
múrmeistara Luders ásamt uppdrætti, þar
sem hann býðst til, að þurrka upp tjömina
fyrir sunnan bæinn fyrir 7112 kr. 50 aura.
Eftir tillögu formannsins var kosin 3 manna
nefnd til að íhuga málið. Fyrir kosningu
urðu:
Magnús Stephensen hlaut 7 atkvæði
Eiríkur Briem hlaut 7 atkvæði
Lárus Sveinbjömsson hlaut 6 atkvæði."
Ekki er vitað í hvaða átt íhuganir hinna
merku nefndarmanna gengu því að málið
er ekki nefnt aftur í gögnum bæjarstjómar.
Um þessar mundir var óspart kastað sorpi
og saur í Tjörnina og hún því afskaplega
sóðaleg. Líklegt er að Lúders og þeir sem
vildu þurrka upp Tjömina hafi viljað slá
tvær flugur í einu höggi, annars vegar losa
bæjarbúa við þá óhollustu, sem af henni
stafaði, og hins vegar að skapa nýjar bygg-
ingalóðir eða jafnvel túnstæði á hinum frjó-
sama botni Tjarnarinnar. Bæjarland
Reykjavíkur var fremur hijóstrugt og grýtt
og erfítt til ræktunar og mikil þörf fyrir
aukinn búskap í ört vaxandi bæ.
Oféleg Bleytufor
OgLeðja
Sama ár og Luders lagði fram tilboð sitt
til bæjarstjómar birtist grein um Ijörnina
í Þjóðólfi og hnígur hún að því að réttast
væri að þurrka Ijömina upp. Greinin byijar
svona:
„Það er kunnugra en frá þurfi að segja,
hver bæjar-óhollusta og enda óþverri er að
tjöminni hér sunnan við bæinn; einkum er
óféleg sú bleytufor og leðja, sem liggr að
norðrenda tjamarinnar. Það hefir því marg-
ur óskað þess, að tjömin væri orðin þurr;
að minsta kosti að það prýkkuðu bakkamír
að henni, sér í lagi sá, sem að bænum veit.“
Það er tekið fram í greininni að Jakob
4