Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1988, Blaðsíða 12

Úr Námum íslenzku
Hljómsmtarinnar
desemberbyrjun voru haldnir fyrstu tónleikar ís-
lenzku Hljómsveitarinnar úr röð 12 tónleika, sem
heita einu nafni Námur. Þar tóku nokkrir listamenn
höndum saman um að vinna út frá hugmyndinni
um landnám á íslandi. Sigurður Pálsson las ljóð sitt
Aðrir tónleikar íslenzku
Hljómsveitarinnar, Úr
Námum, verða haldnir í
Bústaðakirkju í dag, 23.
aprríl kl. 14. Auk
íslenzku
Hljómsveitarinnar koma
þar fram Karlakórinn
Fóstbræður, Kristinn
Sigmundsson,
einsöngvari, Matthías
Johannessen, skáld,
Anna Guðný
Guðmundsdóttir,
píanóleikari og Sigurður
I. Snorrason,
klarinettuleikari.
Frumflutt verður
tónverkið STURLA eftir
Atla Heimi Sveinsson
við frumort og samnefnt
ljóð eftir Matthías
Johannessen og auk þess
afhjúpað myndverk eftir
Hallstein Sigurðsson
myndhöggvara.
Listaverkið Qallar um
Sturlungaöld. Að auki
eru þessir tónleikar
haldnir til heiðurs
þremur íslenzkum
tónskáldum, sem eiga
merkisafmæli á árinu.
Þeir eru Atli Heimir
Sveinsson og Þorkell
Sigurbjörnsson, sem
verða báðir fímmtugir
og Páll P. Pálsson, sem
verður sextugur. Munu
Anna Guðný
Guðmundsdóttir og
Sigurður I. Snorrason
flytja kammerverk eftir
þá.
um landnám, Kristján Jóhannsson söng það
við tónverk Þorkels Sigurbjömssonar og
Gunnar Óm afhjúpaði málverk sitt um land-
námið. Þetta tókst í alla staði glæsilega; þó>
varð hljómburður í Hallgrimskirkju þess vald-
andi, að flutningur ljóðsins heyrðist ekki.
nægilega vel og þessvegna verða tónleikamir
nú í Bústaðakirkju.
Hugmyndina að Námum á Guðmundur'
Emilsson, stjómandi og framkvæmdéistjóri
íslenzku Hljómsveitarinnar og sýnir þar með,
að listrænt frumkvæði kemur ekki alltaf það-
an, sem fjárhagurinn er beztur. Hér er staðið
að verki með svo miklum stórhug og listræn-
um metnaði, að Lesbókin vill fyrir sitt leyti
leggja lítið lóð á vogarskálina með kynningu.
Hafin er gerð myndbandsþáttar um Námur
og aðdraganda þeirra. Jafnframt er hafinn
undirbúningur að útgáfu myndskreyttrar bók-
ar um verkin og listamennina, sem koma við
sögu. Ráðgert er að efna til sýninga á mynd-
verkunum í Reykjavík og á landsbyggðinni
og einnig að gefa út hljóðritanir af tónverkun-
um. Fyrirhugað er að endurflytja og sýna
listaverkin öll aldamótaárið 2000, þegar tíu
aldir eru liðnar frá kristnitöku á Þingvöllum.
Hugmyndin að Námum íslenzku Hljómsveit-
arinnar kviknaði af vangaveltum um þau
merku tímamót.
Á öðrum Námutónleikum íslenzku Hljóm-
sveitarinnar verður í grundvallaratriðum farið
eins að. nema nú verður fjallað um annað
tímabil Islandssögunnar, nefnilega Sturlunga-
öld. Þetta tímabil simdurlyndis og stórátaka
innanlands er ekki síður bitastætt yrkisefni
en landnámið.
Grasið Er Hvergi Grænna
Matthías Johannessen nefnir ljóð sitt Sturlu
og vísar þar til Sturlu Þórðarsonar, þessa
merkilega höfðingja og listamanns, sem
kannski hefur unnið meiri afrek í bókmennt-
um en hingað til hefur almennt verið talið.
Matthías telur hann eftirminnilegasta ljóð-
skáld 13. aldar.í vaxandi mæli hafa menn
velt fyrir sér þeirri hugsun, að hann kunni
að vera höfúndur Njáls sögu og Matthías
varpaði fram þeirri hugmynd og leiddi rök
að henni. Hann Qallar þó ekki um þá spum-
ingu í ljóðinu um Sturlu. í samtali við Guð-
mund Emilsson, stjómanda íslensku Hljóm-
sveitarinnar, sagði hann svo um ljóðið:
„Það er horft af Staðarhóli, miklum og
grasi grónum, þar sem bær Sturlu stóð;
kraftmikið gras, en kirkjugarðurinn gamli
nálæg áminning. Af þessu hlaði, þar sem
mætast líf og dauði, er skyggnst fram og
aftur. Það eimir eftir af hinu gamla, en nútí-
maljóðið á næstu grösum. Nýr timi kallar á
sína reynslu og sitt form.
Það er nálægt viðhorfum gamalla skálda
að tala í myndhvörfum, að tala um „hugans
skip“, sem reyndar er skírskotun til sjávarins
sem blasir við frá Staðarhóli, og er einnig
skírskotun til sex skipa konungs og Gamla
sáttmála á 13. öld.Við erum þjóð sjávar og
skipa í margvislegum skilningi.
Þessir menn geystust frá einni hugsun til
annarrar. Það var þeirra mikla sigling. Við
fylgjumst með þeim. Sturla skráir ferðalagið.
Tíminn er haf. Hugans skip hverfa í öldu
og aldir. Við horfum úr huga Sturlu í hug
sem er axarblað. Sjáum eigin mynd blika í því.
Þannig horfír nútíminn við okkur. Og þann-
ig hafa allar kynslóðir þurft að horfast í augu
við hættur og Iífsháska.
Við horfum enn af hólnum í víðáttuna.
Sömu sporin, sömu augu. Og hvað hefur
gerst?. Ekkert. Og þó. Við höfum eignast
áleitna minningu. Viðhorf Sturlu, vonameista
hans, sem hefur aukið okkur afl og þrek til
að Iifa af. Verk hans og annarra þeirra sem
fleyttu menningu okkar og tungu inn í nútí-
mann — og vonandi einnig framtíðina — eru
leiðsögustef í hafvillum.
Menn geta flækst um allan heiminn, en
Myndverk HaUsteins Sigurðssonar um Sturlungaöldina.
kristni og heiðni.
Ýmis tákn, bæði úr
Hallsteinn Sigurðsson myndhöggvari. -
Auga Óðins og/eða alsjáandi auga
guðs-
hóllinn er bara einn. Og við eigum enn þenn-
an staðarhóislega kögunarhól. Þar fengum
við sjón, tilfinningu, haldreipi, sjálft útsýnið.
Allt sem við eigum að varðveita. Við erum
farmenn þessa hugmyndaheims, og ef við
fléttum fley úr táknum hans mun það duga
okkur vel.
Fífan er falleg í golunni. Mjúk og sveigjan-
leg stendur hún svo margt af sér, líkt og fínar
hugmyndir mikilla skálda.
En fífan gegndi tvöföldu hlutverki. Hún
var snúin í kveik. Hún bar Ijósið inn í bæina.
Eins og sögumar og ævintýrin. Þannig hefur
hún einnig átt þátt í því að sagnir Sturlu
Þórðarsonar voru á bókfell festar, bæði á
Staðarhóli og í Fagurey, þar sem hún lýsti
upp ævikvöld hans og vísaði augum hans á
bókfellið eins og stefnuviti í myrkri.
Sturla er horfínn. Samtíð hans er horfín.
Samt lifír hún með okkur.Minningar varðveit-
ast í blóði sem er haf tímans. Og fífukveikur-
inn týrir í myrkrinu.
Gleym-mér-ei er ekki stærsta jurt á fs-
landi, en með fínlegum bláum blómum festist
hún táknræn og göldrótt í barm þér og
minnir á sig.
Og grasið er grænt. Það er hvergi grænna
en þama undir gróðurlausum hömrum og
gulbrúnum skriðum allt í kring. Og hugur
okkar fer um þetta gróna hlað og spyr hik-
andi hvort þetta árvissa og eilífa skrúð hljóti
ekki að veita okkur eina ósk líkt og smárinn.
En maður getur ekki óskað sér með venju-
legu grasi. Það er hversdagsleikinn sjálfur.
Hátíðleikinn er fjarri þessari hversdagslegu
veröld gamalla og nýrra drauma.
Við verðum að vinna fyrir óskinni."
Tákn Úr Kristni Og Heiðni
Myndverk Hallsteins um Sturlungaöldina
er abstrakt. Það er rauður skúlptúr, sem
gefur heilmikið í skyn, ekki sízt þegar áhorf-
andinn veit um nafnið. í fyrsta lagi gefUr
verkið hugmynd um mikil átök; jafnvel eitt-
hvað sem brotnar, sundrast. Jafnframt vísa
hin oddmjóu, hvössu form á vopn. Um þetta
verk mætti skrifa langar hugleiðingar, en
ugglaust munu áhorfendur upplifa það á mis-
munandi hátt og fá ýmsar og ólíkar hugmynd-
ir út frá skoðun þess; slíkt er eðli abstrakt
myndlistar. Sjálfur segir listamaðurinn svo:
„íslenzka Hljómsveitin óskaði eftir þátt-