Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.1990, Blaðsíða 5

ÁGÚSTÍNA JONSDOTTIR
Flótti
Frá því
þú
komst inn í líf mitt
hefur það verið
flótti
um völundarhús.
Frá því
ég
kom auga
á útgöngudyr
hef ég hikað
að ganga samhliða þér
og óttast
að læsast utan dyra.
í dag
hef ég spurt
liggur leið út eða inn
frá þér eða til þín?
Hvert fer ég
snúir þú
baki við mér
eða ég þér?
Þankar
Einn dag
ferðu án þess
að kveðja
það segir mér hugur
eitt kvöld
virði ég þig fyrir mér
festi mynd þína
í minni — spyr
breytast myndir
eða ég?
eina nótt munt þú
vitja mín
biðja fyrir óskir
og ég
sendi þær með
morgunblænum.
Hugnumin
Það voru
mistök mín
að sjá ekki hvert
hugur þinn stefndi
áður en
hann hertók mig
mistök þín
að fylla fang þitt
þrá
sem þú
ræður ekki við
— án mín!
Höfundur er háskólanemi.
til náms í Danmörku. Hann hlaut klassíska
menntun, sem hann kunni að nýta sér og
umbreyta alla sína tíð. Hann var opinn og
einlægur gagnvart ólíkum myndmálum;
einfaldar hefðbundin gildi í sína frum-
drætti; snýr út úr evrópskri myndlistarhefð
í primitífum verkum sínum og neitar sér
ekki um að vitna til kúbismans. Þó svo að
hann hafi ekki í raun tileinkað sér óhlut-
læga myndgerði fyrr en á 6. áratugnum
Ásmundur Sveinsson: Tröll, 1948. Höfundur verksins stendur við hliðina á því.
þá hafði Sigurjón nútímalegri afstöðu til
höggmyndalistarinnar en samtímamenn
hans á íslandi. Þrátt fyrir að myndefnið
sé fígúratíft og jafnvel táknrænt þá virðist
efnið og myndræn lögmál höggmyndarinn-
ar fyrst og siðast stýra gjörðum hans. Má
því með sanni segja að Sigurjón sé, ásamt
Ásmundi Sveinssyni, upphafsmaður mod-
ernismans í íslenskri höggmyndagerð.
íkurapóteki frá 1917-1919, Ólympíueldinn
(1950) sem prýddi forsal Ólympíusýningar-
innar í Helsinki 1952 og líkneski af Skúla
Magnússyni landfógeta (1953) við Aðal-
stræti i Reykjavík.
Nína Sæmundson er fyrsta íslenska kon-
an sem leggur fyrir sig höggmyndalist.
Hún þótti einkar efnileg sem nemandi og
tileinkaði hún sér snemma klassísk viðhorf
og sótti lítt hvorki myndefni né form í íslen-
skar aðstæður. Árið 1926 var henni boðið
að sýna í Art Center í New York, þetta
leiddi til þess að Nína flutti vestur um haf
og settist að í New York og síðar Holly-
wood og var búsett vestra til 1955 er hún
sneri heim til íslands. Þekktustu verk henn-
ar frá þessu tímabili er Afrekshugur frá
1931 er hún gerði fyrir hótel Waldorf-
Astoria í New York og Á hverfanda hveli
frá 1936. Nína Sæmundson er fulltrúi fyr-
ir hina klassísku hefð í íslenskri högg-
myndagerð. Þö merkja megi nokkrar ólíkar
formgerðir á ferli Nínu þá eru myndverk
hennar akademísk í allri útfærslu þar sem
afgerandi línuáhersla, virðing fyrir
klassískum hlutföllum og fágað yfirborð
skilgreina myndefnið. Hún vann einnig að
gerð bijóstmynda af þekktu fólki þar
vestra, mótaði m.a. Hedy Lamarr og Peter
Preuchen.
Á fjórða áratugnum eru greinilega
komnir fram tveir pólar í íslenska högg-
myndalist. Annars vegar Einar Jónsson,
Ríkarður Jónsson, Guðmundur frá Miðdal
og Magnús Á. Árnason með sínar tákn-
rænu og dulúðlegu myndir og síðar Gunnf-
ríður Jónsdóttir. Og hins vegar Ásmundur
Sveinsson og Siguijón Ólafsson, sem vísuðu
veginn í átt til modernismans. Ásmundur
•tileinkar sér í fyrstu fornklassiskan stil að
hætti Milles; vinnur um tima út frá forsend-
um kúbismans jafnframt þvi sem hann
mótar mannamyndir í anda Despiau. Um
miðjan fjórða áratuginn leggur Ásmundur
sig fram við að bijóta niður og snúa út
úr þeim akademísku gildum sem fram að
þessu höfðu vísað honum veginn og verið
hans grunnsannindi. Hann teygir og um-
myndar formin og samsamar þau myndefn-
inu líkt og kemur fram í verkunum Vatns-
berinn og Járnsmiðurinn. Þessar formrann-
sóknir listamannsins áttu síðan eftir að
opna honum nýjar víddir í listinni. Og á
5. áratugnum fjarlægist Ásmundur hvers-
dagsleikann í verkum sínum og leggur sig
eftir myndefni úr íslendingasögunum. List-
ræn gildi mannslíkamans verða aðeins fjar-
lægur grunnur. Ásmundur virðist í þessum
verkum sækja í formheim náttúrunnar og
áhorfandinn skynjar fullkomlega samsöm-
un sögunnar við landið. Tröllið er fjall. Og
Sonartorrek er líkt og samsett úr klettum
og dröngum. Það er sem vaxi fram í þess-
um verkum uppruni listamannsins, minni
hans og hugar-myndun bernskúnnar.
Siguijón hafði notið handleiðslu Einars
Jónssonar hér á landi áður en hann hvarf
Marteinn Guðmundsson:
Bjarnadóttir, 1943.
Kristín
Ríkarður Jónsson: Óiafur liijurós, 1949.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 2. JÚNi 1990 5