Lesbók Morgunblaðsins - 18.01.1992, Blaðsíða 4

„Laglega Hallgrím-
ur kappanum bráu
H
Eftir KJARTAN
BERGMANN
GUÐJÓNSSON
allgrímur Benediktsson var fæddur 20. júlí
1885 á Vatnsdalseyri við Seyðisfjörð, sonur
Benedikts smiðs og bónda á Refsstað og
Rjúpnafelli í Vopnafirði, sem var sonur hins
kunna glímumanns séra Jóns Þorsteinssonar
í Reykjahlíð, en móðir hans var seinni kona
Benedikts Guðrún Bjömsdóttir bónda á Stuðl-
um í Norðfirði Þorleifssonar.
Hallgrímur ólst upp á Dvergasteini hjá
séra Bimi Þorlákssyni, en þeir voru bræðra-
synir.
Á þeim tíma var mikið glímt á Austurlandi
svo að Hallgrímur fór snemma af æfa ís-
lensku glímuna.
Gert mun hafa verið ráð fyrir að Hallgrím-
ur Benediktsson yrði bóndi. Fór hann átján
ára gamall suður að Rauðará við Reykjavík
og stundaði garðyrkju hjá Einari Helgasyni
í Gróðrarstöðinni. Einnig fór hann að læra
smíðar.
Um tvítugt sneri hann sér að versiunar-
námi og stundaði nám í Verslunarskólanum
í Reykjavík 1905-1906. Póstmaður í Reykja-
vík 1906-1907.
Að skólanáminu loknu lagði Hallgrímur
stund á verslunarstörf og stofnaði eigið
verslunarfyrirtæki 1911, umboðs- og heild-
verslunina H. Benediktsson hf.
Samtímis því sem Hallgrímur Benediktsson
hóf skólanámið, eða upp úr 1906, mun hann
hafa gengið í Glímufélagið Ármann, og mun
þá hafa verið búinn að stunda glímuæfingar
um nokkur ár hjá Guðmundi Þorbjömssyni
Borgfirðingi, sem var ágætur glímumaður og
kennari og var að hugsa um stofnun glímufé-
lags, en gekk í Ármann 1906 ásamt nemend-
um sínum. Varð Hallgrímur síðan einn af
bestu glímumönnum landsins um langt árabil.
Hallgrímur Benediktsson var kjörinn for-
maður Glímufélagsins Ármanns í ársbyrjun
1907 og var það til 1914. Hann fékk sam-
þykkt á fundi 1907 að félagsmenn í Ármanni
skuli hafa fastan glímubúning á opinbemm
glímusýningum. Hallgrímur lagði fram tillögu
að glímubúningi.
Það var í beinu framhaldi af tillögu Hall-
gríms og ákvörðunum, að gengist var fyrir
gagngerðri fegrun á glímubúnaði og að geng-
ið var frá sérstöku glímubelti sem passaði
við glímubúninginn og giímutökin, en glímu-
belti hafði ekki áður tíðkast í glímu.
Þeir glímumenn sem sérstaklega gengu til
liðs við Hallgrím í sambandi við glímubúning-
inn vom þeir Guðmundur Þorbjamarson,
fæddur 14. september 1878 á Akranesi. Hann
var glímukennari í Ármanni frá 1906-1908
og ágætur glímumaður, og stóð að gerð
giímubúningsins ásamt Jónatan Þorsteins-
syni, sem var glímumaður ágætur, fæddur á
Amarhóli í Gaulveijabæjarhreppi 14. maí
1880, sem m.a. úthugsaði frágang á glímu-
beltinu. Hann var lærður söðlasmiður.
Konungsglíman fór í hönd og hátíð á Þing-
völlum; þar var ráðin glíma fyrir konunginn
sjálfan, Friðrik áttunda. Konungsglíman á
Þingvöllum 2. ágúst 1907 er fyrsta meiri
háttar glíman, þar sem glímt var í hinum
nýja glímubúningi. Konungsglímumenn
glimdu fyrstir í pijónuðum samfestingi, lista-
brókum og svartri mittisskýlu með strigaskó
á fótum, girtir glimubelti.
Ég minnist Hallgríms Benediktssonar sem
einhvers mesta glæsimennis og prúðmennis,
sem ég hef komist í kynni við. Frá bemsku
er mér í fersku minni sá ljómi, sem lagði af
nafni hans, þessa íþróttakappa, sem margan
unglinginn langaði til að líkjast að atgervi
og drengskap.
Um Hallgrím hefur það verið sagt, að
snemma hafi borið á honum sem glímu-
manni, og fór orðstír hans vaxandi ár frá
ári. Vakti hann ekki síst eftirtekt vegna þess,
hve öll framkoma hans var prúðmannleg og
glæsileg, enda vann hann brátt hylli ekki síð-
ur viðfangsmanna sinna en áhorfenda eftir
að hann fór að koma opinberlega fram sem
glímumaður, en það gerði hann þar til 1912,
en þá stóð hann á tindi frægðar sinnar.
En frægastur mun Rallgrímur hafa orðið
eftir Þingvaliaglímuna 1907, þar sem hann
sigraði. Þessi fræga glíma fór fram í viður-
vist konungsins', Friðriks áttunda, ríkisþing-
manna og fjölmennis víðvegar að af landinu.
Vafalaust hefur engin glíma hér á iandi
verið sótt með jafnmiklum „spenningi" eins
og þessi glíma. Var það ekki síst vegna um-
mæla þáverandi glímukappa íslands, Jóhann-
Hallgrímur Benediktsson
varð þjóðkunnur
athafnamaður og stýrði
fyrirtæki, sem enn ber
nafn hans. Um tíma átti
hann sæti á Alþingi, í
bæjarstjórn Reykjavíkur
og hann var í stjórnum
ýmissa stórfyrirtækja og
þar að auki um tíma í
stjórn íþróttasambands
íslands. En hér er
Hallgríms minnst sem
afburða glímusnillings,
svo sem hann var á yngri
árum. Frægasti sigur
hans var yfir Jóhannesi
Jósefssyni í
konungsglímunni á
Þingvöllum 1907.
esar Jósefssonar, er hafði strengt þess heit
að halda þar velii, hverjum sem væri að
mæta, ella lítilmenni heita. Þótti sumum þau
ummæli nokkuð digurbarkaleg, en héldu þó,
að hann myndi geta staðið við þau, þar sem
hann hafði fáum mánuðum áður unnið fræg-
an sigur í Íslandsglímunni á Akureyri.
Á Þingvöllum var efnt til mikillar glímu-
keppni eins og ákveðið hafði verið, og voru
þátttakendur 8, hér taldir eftir stafrófsröð:
1. Ámi Helgason, skipasmiður og kunnur
glímumaður.
2. Guðbrandur Magnússon, prentari,
kunnur glímumaður og félagsmálamaður.
3. Guðmundur S. Hofdal, kunnur glímu-
kennari og ólympíufari 1908.
4. Guðmundur A. Stefánsson, glímukappi
íslands 1908.
5. Hallgrímur Benediktsson, glímukappi,
síðar stórkaupmaður og m.a. alþingismaður.
6. Jóhannes Jósefsson, glímukappi íslands
1907 og 1908.
7. Siguijón Pétursson, glímukappi íslands
1910-1913.
8. Snorri Einarsson, vann við trésmíði.
Bráðlipur glímumaður. Fór til Ameríku 1911.
Glíman hófst 2. ágúst kl. 4. Glímt var á
stórum palli er reistur var á völlunum skammt
frá Valhöli. Kringum pallinn voru fánastreng-
ur og lyngfléttur á milli, en í brekkunni fyrir
ofan var ágæt útsýn fyrir fjölda manns yfir
glímupallinn. Konungi, ráðherrum og mörg-
um öðrum gestum og aiþingismönnum voru
ætluð sæti inni á pailinum kringum glímuflöt-
inn, en hann var afmarkaður á miðjum palli
og þar klætt með dúk. Glímumar fóru ágæt-
lega fram og voru hin besta skemmtun. Sýni-
legt var, að bæði konungi og mörgum gest-
anna þótti mjög gaman að horfa á þær. Glímu-
stjóri var Axel Túlinius sýslumaður, sem síð-
ar varð fyrsti forseti íþróttasambands ís-
lands. Glímudómendur. voru þrír alþingis-
menn: séra Ámi Jónsson á Skútustöðum, Jón
Jónsson frá Múla og Hermann Jónasson frá
Þingeyrum. Var þrennum verðlaunum heitið:
100 kr., 50 kr. og 25 kr.
Glímuúrslit
Glíman fór þannig að sigursælastur var
Hallgrímur Benediktsson; féll hann einu sinni
fyrir Guðmundi A. Stefánssyni. Guðmundur
féll fyrir Jóhannesi og í úrslitaglímu fyrir
Hallgrími. Jóhannes hlaut tvær byltur, féil
fyrir Hallgrími og Siguijóni Péturssyni. Sigur-
jón Pétursson hlaut einnig tvær byltur, féll
fyrir Hallgrími og Guðmundi A. Stefánssyni,
en í glímu um þriðju verðlaun féll Siguijón
fyrir Jóhannesi.
1. Hallgrímur Benediktsson 6+1 v.
2. Guðm. A. Stefánsson 6+0 v.
3. Jóhannes Jósefsson 5+1 v.
4. Siguijón Pétursson 5+0 v.
Um vinningsröð annarra keppenda er mér
ekki kunnugt, en þykir þó líklegast að
Guðmundur Siguijónsson Hofdal, Mývetning-
ur, hafi orðið í fímmta sætinu.
Allir þóttu glímumennirnir glíma vel og
vasklega, enda bráðliprir glímumenn og mikl-
ir glímukappar.
Eftir að glíman hófst tóku áhorfendur að
hrópa eggjunarorð til glímumannanna og láta
ánægju sína í ljós ef vel var varist eða fal-
lega sótt til sigurs.
Það dró heldur ekki úr spenningi glímunn-
ar að heyra hve mannsöfnuðurinn í kringum
pallinn var áhugasamur og áfjáður í að fá
að vita, hver sá og sá væri af glímumönnun-
um sem væru að glíma.
„Hver er sá sem þama glímir?“ „Þetta er
hann Jóhannes glímukappi. Þetta er hann
Hallgrímur .. . Siguijón ... Guðmundur. ..
og þessi bráðfimi þarna hann Snorri Einars-
son“ o.s.frv.
Og nú kallar Tulinius sýslumaður, sem
glimunni stýrði, þá Jóhannes og Siguijón fram
til glímu, þeir glíma létt og liðlega og skiptir
þó ekki mörgum togum áður en Jóhannes
laut að velli. Dundu þá við fagnaðaróp mikil
hjá áhorfendum.
Svo glímdu þeir Jóhannes og Guðmundur
Stefánsson og féll Guðmundur.
Síðan glímdu þeir Hallgrímur og Jóhannes
og var nú hljóð meðan stóð á þeirri glímu.
Féli Jóhannes fyrir Hallgrími og glumdu þá
við dynjandi fagnaðaróp. í annað sinn glímdu
þeir Siguijón og Jóhannes (um 3. verðlaun),
en þá féll_ Siguijón.
Blaðið ísafold segir m.a. um glímuna:
Hallgrímur Benediktsson með verðlaunagrip, sem hann fékk fyrir íslenzka glímu
á Ólympíuleikunum 1908.
Uppúr aldamótunum 1900 fluttist til Reykjavíkur Borgfirðingurinn Guðmund-
ur Þorbjörnsson, sem var ágætur glímumaður og glímukennari og áhugamaður
um framgang íslenzkrar glímu. Hann safnaði til sín ungum glímumönnum og
hóf glímukennslu og til hans mun Hallgrímur hafa leitað til glímuæfinga. Þegar
Guðmundur Þorbjörnsson gekk til Iiðs við Glímufélagið Armann 1906, þá munu
þeir sem hjá honum höfðu æft, einnig hafa gengið í Ármann, því Guðmundur
gerðist þar glímukennari. í þeim hópi mun Hallgrímur hafa verið.
!i