Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.1995, Blaðsíða 1

O R G U N
L A Ð S
Stofnuð 1 92 5
30. tbl. 2. september 1995 — 70. árg.
VERNDARGUÐ skorinn í tré utan við vinnustofu pólí-
nesískra handverksmanna á eynni Moorea. Til vinstri: Pólí-
nesísk fegurð hefur verið viðfangsefni margra listamanna,
en þekktastur þeirra er Paul Gauguin. Að neðan: í Pólínes-
íu er iöng hefð fyrir tattóveringu.
Æ&ihjífy r * < - p^ **
Harmleikurinn í Pólínesíu
KVÖRÐUN nýkjörins forseta Frakklands,
Jacques Chiracs, um að hefja aftur kjarnorkut-
ilraunir við kóralrifið Muroroa í pólínesíska
eyjaklasanum í september næstkomandi hefur
verið mótmælt víða um heiminn. Flestir eru
í Pólínesíu reka Frakkar
nýlendustefnu í andstöðu
við sáttmála Sameinuðu
Þjóðanna. Þeir fleyta þar
rjómann, en sjálfir lifa
Pólínesar víða í sárri
neyð.
Eftir EINAR MÁ
GUÐVARÐSSON
sammmála um að hér sé um pólitíska ákvörð-
un að ræða sem hefur ekkert annað gildi en
að sýna valdastyrk Frakklands í hernaðar-
legri stórveldapólitík og þar með minna á
sterk ítök þeirra í Kyrrahafinu. Forsætisráð-
herra Nýja-Sjálands, Jim Bolger, sagði á
þinginu í Wellington um þessa ákvörðun
Chiracs „Ef Frökkum er þetta slíkt kapps-
mál geta þeir gert þær heima hjá sér.“ En
þar sem Pólínesía er enn frönsk nýlenda,
þrátt fyrir síendurteknar kröfur Pólínesa um
sjálfstæði á liðnum árum og áratugum, telja
Frakkar sig vera á heimavelli. En hvernig
stendur á því að Frakkland, ein meginstoð
Evrópusambandsins, kemst upp með árið
1995 að reka á þessum 35 eyjum og 85 kóral-
rifum, sem eru 3. 543 ferkílómetrar að stærð
og dreifð yfir 5.030.000 ferkílómetra haf-
svæði í Suður-Kyrrahafi, löngu úrelta ný-
lendustefnu sem er í algjörri andstöðu við
stjórnarhætti samtímans og 13. kaflann í
sáttmála Sameinuðu Þjóðanna? Á eyjunum
búa um tvö hundruð þúsund manns, þar af
eru um 60% Pólínesar, 22% evrópskir, aðal-
lega Frakkar, 10% pólínesískir/evrópskir, 5%
Kínveijar og 3% kínverskir/pólínesískir. Um
70% íbúana búa á Tahítí sem er stærst eyj-
anna. Allir íbúarnir eru franskir ríkisborgar-
ar.
Svarið við áðurnefndri spurningu felst að
hluta til í fámenninu og fjarlægð eyjanna frá
nálægum löndum en bæði Auckland og Hon-
olulu eru í um 4.000 km fjarlægð frá Tahítí.
Paradísarímyndin
Síðastliðið vor gafst mér og Susanne
Christensen eiginkonu minni tækifæri til að
ferðast til Tahítí og nálægra eyja. Það var á
eynni Moorea, 19 km vestur af Tahítí , sem
við giftum okkur. Fyrst vorum við gefin sam-
an af bæjarstjóranunm í ráðhúsi lítils bæjar-
félags, síðan að siði innfæddra á ströndinni
í litlu þorpi með tilheyrandi serimóníum. Allt
frá því í barnæsku hafði okkur dreymt um
að koma til Tahítí, „kærleiks- eyjarinnar",
eins og hún hefur löngum verið nefnd og
þegar Susanne vann ferðina í fyrstu verðlaun
fyrir smásögu sem hún skrifaði fyrir danskt
tímarit varð sá draumur að veruleika. Reynd-
ar mjög blendnum veruleika eins og frásögn
mín mun vonandi gefa til kynna.
Franski listmálarinn Paul Gauguin sem
flúði vestræna menningu og kom til höfuð-
borgarinnar Papeete 1891 eftir 63 daga sigl-
ingu frá Frakklandi átti hvað stærstan þátt
í að vekja löngun okkar og næra drauminn.
Hin myndskreytta sjálfsævisaga hans Noa
Noa höfðaði snemma til okkar eins og margra
annarra. Ástleitinn framandleikinn í „va-
hine“- eða konumyndum hans og litagróskan
snertu djúpt margt sveins- og meyjarhjartað
eins og myndir hans gera enn í dag. Barm-
fagrar snótir í forsælu pálmalundarins. Eilif
móðirin undir víðáttu himinblámans sem
spinnur, vefur og fléttar. Þandir vöðvar ungra
veiðimanna, einbeitnin og áræðið og saklaus
bráðin allt í kring. Svo falleg og framandi
nærðu þau drauminn í hjarta okkar. Og svo
þessi seiðandi birta og sefjandi öldugjálfrið.
Eftir notalegt flug frá San Francisco lent-
um við stuttu eftir miðnætti á Faaa-flugvell-
innum rétta utan við Papeete. Hópur hljóð-
færaleikara og dansara tók á móti okkur
með dillandi suðurhafseyjatónlist og ilm-
andi blómakrönsum þegar við komum inn í
flugtöðvarbygginguna. Þessar móttökur áttu
án efa sinn þátt í því að við lögðumst æðru-
laus til svefns á ströndinni þegar ljóst varð
að bókanir á hótelinu höfðu eitthvað misfar-
ist og við fengjum ekki herbergi fyrr en
næsta dag. En þannig hófst þriggja vikna
dvöl okkar í Pólínesíu.
Frönsk Nýlenda
Tahítí- Pólínesía varð fullgild frönsk ný-
lenda árið 1880 eftir að hafa verið undir
„vernd“ Frakka frá um 1840. Það fylgir sög-
unni að þetta fyrrverandi konungsríki hafi
verið selt Frökkum af Pomare V, síðasta