Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1998, Blaðsíða 16

félaga sem innflytjendur stofnuðu; einkum
breskir og franskir.
Forvitnilegar risaeyjar
Norður af Victoria-eyju, sem hálf tilheyrir
Nunavut, er lítil eyja með nafni Vilhjálms
Stefánssonar (Stefansson Island). Svipaðar
• eyjar eru margar í Nunavut, en það eru riseyj-
arnar sem vekja mesta athygli. Langstærst er
Baffin-eyja, nærri fimm sinnum stærri en Is-
land. Auk bæjarins Iqaluit, sem er litlu norðar
en Reykjavík, eru þar 7 þorp en samtals búa
ríflega 8.000 manns á þessu flærni. Þama eru
risastórir jöklar, ótal firðir, vötn og víðáttur
sem fáir hafa séð eða farið um.
Norðar eru tvær óbyggðar eyjar sem báðar
slaga hátt í ísland: Devon-eyja og Axel
Heiberg-eyja, báðar með allstórum jöklum, en
vestur af Baffins-eyju eru tvær nokkru minni
eyjar: Somerset-eyja og Prince of Wales-eyja.
Skammt norðan Somerset-eyju er lítil eyja
sem heitir Cornwallis-eyja og þar er
næstnyrsta þorp Kanada: Resolute Bay
(Qausuittuq). Þorpið er samgöngumiðstöð fyrir
norðurhluta Nunavut.
Lengst í norður nær eyja sem er smækkuð
mynd af Baffins-eyju og er hún um tvölfalt
stærri en Islandi. Þetta er Ellesmere-eyja sem
liggur samhliða Grænlandi en nær þó ekki al-
veg eins langt út í Pólhafið og Grænland. Eyj-
an er mjög vogskorin og hálend. Þar er eitt
þorp, Grise Fiord (Aujuittuuq), með 180 íbú-
um, allra syðst á eyjunni. Þorpið er nyrsti bær
Kanada. Á vesturströndinni er veður- og vís-
indastöðin Evreka og allra nyrst og austast er
veður- og herstöðin Alert, nálægt 84. gr. n. br.
Norðvestur-Grænland
Örstutt, 25 km, er frá Ellesmere-eyju til
norðvesturstrandar Grænlands. Þar er ein af-
skekktasta byggð þess mikla lands. Nærri
90% allra Grænlendinga (sem eru alls 55.000)
búa á svæði frá suðurodda Grænlands
(Nanortalik) norður með vesturströndinni til
Diskó-flóans eða þar um bil (til Ummanaq).
Þar fyrir norðan er einn umtalsverður bær,
Upernavik, uns komið er að svæði í kringum
Thule-herstöðina (Pitufik). Þar er Qaanaq og
nágrenni, eða Thule, nyrsta byggða hérað
Grænlands. Inúítarnir í Thule voru lengi ein-
angraðir, líkt og Austur-Grænlendingar og
tala því grænlensku (inughuit-málið) nokkuð
frábrugðna venjulegri tungu vesturstrandar-
innar.
* Thule-héraðið (Avanersuup kommunea á
grænlensku) nær yfir 245.500 ferkílómetra eða
næiri tvisvar og hálfum sinnum stærra svæði
en ísland. Einungis 20.500 ferkm eru íslausir.
Þarna búa 857 manns, þar af ríflega 500 í Qa-
anaq, en auk bæjarins eru 5 lítil þorp í
héraðinu. Qaanaq er rúmum 100 km norðan
við herstöðina en bærinn var byggður 1953 er
fólk var flutt burt úr nágrenni hennar. Allra
nyrst er Siorapaluk sem er nyrsta byggð
heims ásamt með rússnesku og norsku bæjun-
um á Svalbarða. í Thule lifir fólk fyrst og
fremst af veiðum. Þar er gnótt sela, rostunga
og náhvala, mikið um hvítabirni, ref og
snæhéra en helsti nytjafuglinn er haftyrðill.
Eins og í Nunavut eru hundasleðar ómissandi
í vetrarveiðiferðum en litlir vélbátar eru
notaðir á hinum stuttu sumrum.
Allmargir ferðamenn koma árlega til Qa-
anaq um Pitufik, en Bandaríkjamenn eru lítt
hrifnir af umferðinni. Nú er unnið að gerð nýs
flugvallar við Qaanaq en hingað til hefur
aðeins verið unnt að lenda þar á þyrlu eða
skíðaflugvél vetrarlangt úti á ísnum.
Norðurferðir
Fáir Islendingar hafa verið í Qaanaq fram til
þessa. Þangað er aðeins flogið frá Syðri-
Straumfirði og er þá meðtalinn þyrluleggur frá
Pitufik til Qaanaq. Norður-Grænland er sér-
stætt veiðimannasamfélag og þar er margt að
skoða, bæði vetur og sumar. Ef til vill sjá ein-
hverjir almennir ferðamenn tilgang í að kynn-
ast þessu hánorræna samfélagi og óviðjafnan-
legri náttúru þessa svæðis. íslenskir aðilar
munu vinna að flugvallargerðinni nyrðra og
kannski verður það til þess að treysta böndin
♦milli íslands og Thule.
Enn færri Islendingar hafa ferðast eitthvað
að ráði um Nunavut. Þangað eru tvennar dyr
helstar: Iqaluit og Resolute Bay, en báðir
bæimir era í þotuflugleið frá stóru borgum
Kanada, t.d. Montreal. Nokkur smærri flug-
félög (t.d. First Air) sjá um að þjóna flest öllum
bæjum, en til sumra þorpanna verður aðeins
komist á sleða eða báti. Tugir aðila í ferðaþjón-
ustu bjóða upp á margvíslega afþreyingu og
alls staðar er unnt að kaupa gistingu og mat.
Þarna bíða nærri tvær milljónir ferkílómetra
eftir forvitnum Islendingum að feta í fótspor
Vilhjálms Stefánssonar eða Roalds Aamund-
sens eða Bjarna Herjólfssonar.
Bæði í Grænlandi og Nunavut er unnt að
nálgast kjaraa norðurhjarans: Víðátturnar,
hvíta frerann, stjálbýlið, ríkulegt veiðimanna-
og menningarsamfélagið og sérstæða birtuna.
Þar komast menn, líkt og sums staðar á Is-
landi, alveg inn að ljóssins hjarta.
KÍNVERSKA ljóðskáldið Dong
Jiping hefur undanfarin tæp
þrjú ár unnið að þýðingum á
íslenskum nútímaljóðum, sem
gefin eru út í sýnisbók þessar
vikurnar. Bókin nefnist Tím-
inn og vatnið: íslensk
nútímaljóðlist og kemur út í
stórborginni Tsjungking, sem er heimaborg
þýðandans og eitt helsta menningarsetur í
Kína. Útgefandinn er Dun Hung listaverka-
og bókaútgáfa.
Tildrög framtaksins voru þau, að árið
1993 tók Dong Jiping þátt í „International
Writing Program“ við Iowa-háskóla í Band-
aríkjunum, sem nokkrir íslenskir höfundar
hafa átt aðild að, meðal þeirra Guðmundur
Steinsson, Guðbergur Bergsson, Birgir Sig-
urðsson, Steinunn Sigurðardóttir og undir-
ritaður.
Hreifst af
íslenslcri Ijóðlist
í Iowa komst Dong Jiping fyrsta sinni í
tæri við íslenska ljóðlist, þegar hann fékk í
hendur sýnisbókina The Postwar Poetry of
Iceland, sem hafði að geyma 350 ljóð eftir 28
skáld. Hafði hún komið út hjá Háskólaútgáf-
unni í Iowa árið 1982. Til marks um viðtök-
urnar sem bókin fékk vestanhafs má vitna í
ritdóm eftir Peter Firchow, rithöfund og
bókmenntaprófessor við Minnesota-háskóla,
sern birtist í vorhefti Scandinavian Studies
1984:
„Það er gott að hafa fengið þetta ágæta
safn samtímaljóðlistar á íslandi: gott í sjálfu
sér vegna þess að stór hluti ljóðanna er góð-
ur. En líka gott vegna þess að það er raun-
verulega í ljóðlist, sem eðli þjóðar og tíma-
bils kemur skýrast og best í ljós. Vilji menn
komast að raun um hvernig sál íslands í
samtíðinni er, þá ættu þeir ekki að leita uppi
rit um sagnfræði eða félagsfræði. Þeir ættu
að snúa sér að þessari bók.“
Dong Jiping varð svo hrifinn af ljóðunum í
The Postwar Poetry of Iceland, að hann ein-
setti sér að snúa einhverjum þeirra á kín-
versku.
Næsta skref var að snúa sér til íslenska
utanríkisráðuneytisins og kanna með
hvaða hætti hrinda mætti hugmyndinni í
framkvæmd. Hjálmar W. Hannesson,
þáverandi sendiherra í Peking, sýndi mál-
inu mikinn áhuga og sömuleiðis Olafur Eg-
ilsson núverandi sendiherra þar eystra.
Var haft samband bæði við menntamál-
aráðuneytið og mig persónulega, meðþví
ég átti höfundarrétt að ljóðaþýðingunum í
The Postwar Poetry of Iceland. Niðurstað-
an varð sú að ég tókst á hendur að afla
heimilda allra skálda sem áttu ljóð í bók-
Dong Jiping hyggst ekki
láta staðar numið við út-
gáfuna á Ijóðasafninu,
heldur halda áfram að
pýða og kynna íslensk
samtímaskáldverk. Hefég
sent honum ein átta verk
eftir samtímahöfunda,
sem þýdd hafa verið og
gefin út í Englandi.
inni og útvega þýðingar á ljóðum einhverra
yngri skálda.
Svo vildi til að árið 1994 hafði komið út
hjá Shad Thames Books í Lundúnum sýnis-
bókin Brushstrokes of Blue með þýðingum á
50 ljóðum eftir 8 yngri skáld. Þar áttu þrír
þýðendur hlut að máli. Ég hafði þýtt ljóð
Lindu Vilhjálmsdóttur; Bernard Scudder
hafði þýtt ljóðin eftir Gyrði Elíasson, Einar
Má Guðmundsson, Braga Olafsson og
Kristínu Ómarsdóttur; David McDuff hafði
þýtt ljóðin eftir Sigfús Bjartmarsson, Elísa-
beti Jökulsdóttur og Sjón. Að auki sendi
Jónas Þorbjarnarson mér enskar þýðingar á
eigin ljóðum.
37 íslensk skáld þýdd
Hér voru þá komnar þýðingar á ríflega
400 ljóðum eftir 37 skáld sem máttu teljast
spegla íslenska ljóðagerð eftir seinni heims-
styrjöld, þó því færi vitanlega víðsfjarri að
öll kurl væru til grafar komin. Ljóð eftir
fjölmörg frambærileg skáld voru ekki tiltæk
í enskum þýðingum, og við það varð að sitja.
Dong Jiping valdi 226 ljóð til þýðinga í
sýnisbók sína, sem er fyrsta meiriháttar
kynning á íslenskri ljóðlist í Kína og raunar
Asíu allri.
Þegar öll leyfi voru fengin og verkið kom-
ið á rekspöl, afréð Bókmenntakynningar-
sjóður að veita þýðandanum 150.000 króna
styrk og sömu upphæð veitti menntamál-
aráðuneytið úr sérstökum sjóði.
Þess má geta að Dong Jiping ritstýrir
bókmenntatímariti sem nefnist Mánaðarrit
ljóðlistar. Þar er fastur þáttur undir fyrir-
sögninni „Öndvegisskáld tuttugustu aldar“.
í þeim þætti birtist í öðru hefti liðins árs
þýðing Dongs Jipings á ljóðabálkinum
„Tímanum og vatninu" eftir Stein Steinarr.
Farast þýðandanum svo orð, að mörg önd-
vegisskáld aldarinnar hafi verið vanrækt í
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. MAÍ 1998
4