Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.2000, Blaðsíða 9
'SWSiT
Morgunblaðið/Golli
Félagar í Lúórasveitinni Svaninum á æfingu fyrir afmælistónleikana í dag. Ungir og áhugasamir menn. Lúðrasveitin Svanur á 10 ára afmæli sínu 16. nóvember 1940.
Stjórnandinn Kari 0. Runólfsson er fyrir miðri mynd í fremri röð.
METNAÐARFULL-
UR OG SIUNG-
URSVANUR
1 dag klukkan 13.30 fagnar Lúðrasveitin Svanur sjötíu
ára i afmæli sínu með tónleikum í Háskólabíói. Ungt
fólk hefur löngum sett svip á hljómsveitina enda var
hún stofnuð árið 1930 af ungu og metnaðarfullu fólki,
að því er ÞORVARÐUR HJÁLMARSSON komst að í
samtali við Jón Ingvar Bragason og Vilborgu Jóns-
d óttur, talsmenn og liðsmenn sveitarinnar.
✓
ARIÐ 1930 var Lúðrasveitin
Svanur stofnuð að frum-
kvæði Hallgríms Por-
steinssonar og Ágústs Ól-
afssonar. Fyrstu tónleikar
sveitarinnar voru haldnir á
sumardaginn fyrsta vorið
. 1931, í níu stiga hita og
blíðviðri í portinu við Miðbæjarskólann í
Reykjavík. Síðan þá hefur margt á dagana drif-
ið og jafnvel heilu heimsveldin horfið sjónum en
Svanurinn flýgur enn vængjum þöndum. I dag
verða tónleikar í Háskólabíói í tilefni sjötíu ára
afmælisins en undirbúningur fyrir tónleikana
hefur staðið yfir í á annað ár í samvinnu við
Reykjavík - menningarborg árið 2000.
„Þetta er merkisdagur og merkisár fyrir
Lúðrasveitina Svan,“ segir Vilborg Jónsdóttir,
formaður sveitarinnar. „I dag fögnum við því að
Svanurinn hefur starfað óslitið í sjötíu ár. Það
er gleðiefni að geta fagnað slíkum tímamótum í
stórum tónleikasal með góðum hljóðfæraleikur-
um. Frá upphafi miðaðist allt að því að gera
þessa tónleika sem glæsilegasta og framkvæma
hluti sem að jafnaði er erfitt á venjulegu ári eins
og að spila í stóru húsi og frumflytja nýtt ís-
lenskt tónverk sem skrifað er sérstaklega fycir
hljómsveitina. Þá koma margir eldri og fyrrver-
andi félagar sveitarinnar fram og dusta rykið af
hljóðfærum sínum og spila fyrir okkur. Það
sýnir hvað lúðrasveitarstarf er gefandi og hvað
margir hafa ánægju af því að taka þátt í slíku
starfi."
Leikið fyrir Jóhannes Pól páfa
Eins og áður segir var Lúðrasveitin Svanur
stofnuð árið 1930 að frumkvæði Hallgríms Þor-
steinssonar og Ágústs Ólafssonar. Hallgrímur
varð fyrsti stjómandi sveitarinnar og var þetta
níunda lúðrasveitin sem hann kom á fót. Árið
1936 tók Gunnar Sigurgeirsson við stjóminni í
tæp tvö ár en þá tók Karl 0. Runólfsson við tón-
sprotanum úr höndum hans og stjómaði sveit-
inni allt fram til ársins 1961, en með hléum þó. Á
þeim ámm stóð Svanurinn í miklum flutningum
sem enduðu á háalofti gamla skólans svokallaða
með viðkomu í baðhúsi, bragga og ýmsum sög-
ufrægum húsum svo sem Gagnfræðaskóla aust-
urbæjar og Franska spítalanum við Lindar-
götu. En liðsmenn Svansins dóu ekki ráðalausir
og létu ekki deigan síga, 1953 komu þeir sér upp
einkennisklæðum og skörtuðu gráum húfum og
buxum og skrýddust bláum jökkum þess albún-
ir að bjóða veðri og vindum birginn. Tónlistar-
frömuðurinn Karl 0. Runólfsson stofnaði áiið
1954 Samband íslenskra lúðrasveita, skamm-
stafað SÍL, og hefur Svanurinn alla tíð síðan
tekið virkan þátt í starfi þess og leikið á öllum
landsmótum sambandsins utan einu sinni. Kaii
0. lét af störíum árið 1960 og tók Jón G. Þórar-
insson orgelleikari við starfi hans.
Árið 1963 verða merk tímamót í starfsemi
sveitarinnar því þá er fyrsta konan tekin inn í
hópinn, Guðrún Óskarsdóttir þverflautuleikari.
Fleiri breytingar fylgdu í kjölfarið því 17. júní
sama ár skipti Svanurinn um ham og mætti gal-
vaskur á Skólavörðuholtið í glænýjum bláum
búningum. 1964 tók Jón Sigurðsson trompet-
leikari við stjóminni og var í forystu sveitarinn-
ar í áratug við mikinn orðstír. Þremur árum síð-
ar flytur sveitin í húsnæði í Síðumúla 11 og
tekur þar upp sína fyrstu plötu, fimm laga plötu
í stereo sem þá var nýjung hér á landi. Margir
muna vafalaust eftir leik Lúðrasveitarinnar við
svo hátíðleg tækifæri sem landsleikir í knatt-
spymu óneitanlega em, en þá skemmtilegu iðju
hófu liðsmenn Svansins að stunda árið 1969
þegar fram fór leikur milli enska félagsins Ar-
senal og landsliðsins. Göngusýningar Svansins
urðu ómissandi Uður í stórviðburðum knatt-
spymunnar næstu árin og settu skemmtilegan
svip á Laugardalsleikvanginn. En fótalipurðin
kom í góðar þarfir, enn á ný þurfti Svanhrinn að
bregða undú- sig betri fætinum og flytja sig um
set frá Síðumúlanum að Grensásvegi 7 þar sem
stífar gönguæfingar fóm fram á þaki æfinga-
húsnæðisins. Þremur áram síðar fékk sveitin
samanstað í kjallara Tónabæjar við Skaftahlíð.
1974 tók Sæbjörn Jónsson við stjóm eftir að
Láras Sveinsson trompetleikari hafði stjómað
sveitinni um skeið.
Á fimmtíu ára afmælinu árið 1980 fór Svanur-
inn í heimsókn til Noregs og lék þar í boði
hljómsveitar fi’á Oppegaard við Óslófjörð. Þá
tók hljómsveitin upp hljómplötu á afrnælisárinu
með tónsmíðum Ama Björnssonar tónskálds.
1982 lætur Snæbjöm Jónsson af stjóm og við
tekur Kjartan Óskarsson klarinettuleikari. Með
Kjartani kom sá siður að halda tvenna tónleika
á ári vor- og aðventutónleika. Árið 1986 fékk
sveitin loksins fastan samanstað að Lindargötu
48 þar sem hún er enn til húsa. Meðal stórvið-
burða undanfarinna ára er leikur Svansins á
Þingvöllum árið 1989 þegai’ Jóhannes Páll páfi
kom í heimsókn til landsins, en árið eftir hélt
sveitin í hringferð um Island og lék víða á tón-
leikum við góðar undirtektir. 1991 er Öm Ósk-
arsson ráðinn stjórnandi en tveimur áram síðar
kom núverandi stjórnandi Haraldur Ámi Har-
aldsson til starfa. Undir hans stjóm tók Lúðra-
sveitin Svanur þátt í hátíðarhöldunum í tilefni
lýðveldisafmælisins á Þingvöllum árið 1994.
Sumarið 1996 hélt sveitin í tónleikaför til Aust-
urnTtís og árið 1998 vora vortónleikar hljóm-
sveitarinnar teknir upp á geisladisk. Þetta er í
stuttu máli saga Lúðrasveitarinnar Svans að
sögn tveggja núverandi félaga hjjómsveitarinn-
ar, þeirra Vilborgar Jónsdóttur og Jóns Ing-
vars Bragasonar.
Fjölskyiduvæn skemmtun
„Tónleikamir í dag era sennilega stærsta
verkefni sem við höfum glímt við hingað til,“
segir Vilborg. „Það er mikið lagt í dagskrána og
meðal annars framflytjum við nýtt íslenskt verk
eftir Tryggva M. Baldvinsson sem nefnist Tvö
hugtök og á sama tíma og íslensku veridn verða
flutt verða sýndar skyggnur á tjaldinu að baki
hljómsveitarinnar, myndii’ af landslagi á Islandi
og það er nýbreytni á tónleikum hjá okkur. Svo
köllum við saman fimmtíu manna hóp fyrri fé-
laga og þar er komið band sem kemur fram al-
veg aukreitis. Sumir þessara gömlu félaga hafa
verið með næstum því alveg frá stofnum hljóm-
sveitarinnar og era orðnir nokkuð við aldur. Þar
ber að nefna öðram fremur einn heiðursfélaga
okkar Gísla Ferdinandsson skósmið sem starf-
að hefiir óslitið í hljómsveitinni í fjöratíu og þrjú
ár. Eins og nærri má geta hafa skipst á skin og
skúrir hjá okkur allan þennan tíma en Gísli hef-
ur staðið af sér alla brotsjói sem bulið hafa á
okkur og ætlar að heiðra hljómsveitina með leik
sínum í dag. Lúðrasveitina Svan sjálfa skipa svo
fjöratíu og sjö félagar. Við völdum efnisskrá
tónleikanna með það í huga að hún höfðaði til
sem flestra, þarna eiga allir að fá eitthvað fyrir
sinn snúð. Verkin era líka mörg hver erfið fyrir
hljóðfæraleikarana og gera kröfur til þeirra.
Þannig að allir ættu að fá eitthvað við sitt hæfi,
maðurinn á götunni sem sækir kannski ekki
daglega viðburði af þessu tagi og líka þeir sem
lengra era komnir í tónlistinni. I hópi eldri fé-
laganna era margir kunnir hljóðfæraleikai-ai’
sem dæmi má nefna Sigurð Flosason saxófón-
leikara, Jón Sigurðsson og Sæbjöm Jónsson."
En hvað einkennir Lúðrasveitina Svan ? Hver
var tilgangurinn með stofnun hennar árið 1930?
„Upphaflega var hljómsveitin stofnuð í
tengslum við yngra fólk,“ svarar Jón Ingvar
Bragason. „Það var hópur manna sem vildi ekki
vera í Lúðrasveit Reykjavíkur, þótti hún heldur
þunnur þrettándi. Þessi hópur manna hafði
mikinn metnað og sá metnaður hefur haldist
innan vébanda hljómsveitarinnar alla tíð. Enn
þann dag í dag er unga fólkið kjarni sveitarinn-
ar. Vilborg er elsti liðsmaður Svansins núna og
hún er aðeins þrjátíu og fimm ára gömul en hef-
ur samt starfað í hljómsveitinni í tuttugu ár.
Þannig að við eram ungt fólk með mikinn metn-
að. Endumýjunin er mjög hröð, fólk stendur
kannski við í hljómsveitínni í fimm ár áður en
það heldur áfram tíl frekara náms eða í atvinnu-
mennsku. Við reynum líka að róa á ný mið,
kanna eitthvað nýtt. Þannig reynum við að
losna út úr þessu hefðbundna munstri sem hef-
ur loðað dálítíð við lúðrasveitir hér á landi. Að
standa einhvers staðar úti í homi í roki og rign-
ingu og spila falska tónlist. Við verðum þó að
sníða okkur stakk eftir vexti og spila við allar
aðstæður en metnaður okkar felst í því að halda
góða tónleika."
„Við vonum að okkur takist með þessum tón-
leikum að sýna fram á það að það sé hægt að
halda glæsilega tónleika með áhugafólki,“ bætir
Vilborg við. „Þó við séum áhugafólk era mörg
okkar komin langt í námi, að Ijúka burtfaraprófi
eða að því komin að halda utan til frekara náms.
Tónlistin sem við flytjum í dag er fjölskylduvæn
og hún höfðar vel til bama. Þau þurfa yfirleitt
eins og við vitum aðeins að tala og láta heyra í
sér og það heyrist það mikið í okkur að þau geta
talað eins og þau vilja meðan við spilum. Það
rfltír engin dauðaþögn hjá okkur, hátíðleikinn
er ekki yfirþyrmandi. Tónlistarvalið spillir held-
ur ekki fyrir bamafólki. Þetta er því án nokkurs
vafa tilvalin skemmtun fyrir alla fjölskylduna."
Frá Jóni Leifs til Chick Corea
Á 70 ár afmælis- og menningarborgartónleik-
unum í dag kennir ýmissa grasa. Fyrir hlé flyt-
ur sveitin Hver á sér fegra föðurland eftir Emil
Thoroddsen, Rímnadanslög eftir Jón Leifs í út-
setningu Ellerts Karlssonai’ og frumsamið tón-
verk eftír Tryggva M. Baldvinsson. Þá flytur
Svanurinn Islenskt kvæðalag Vísur Vatnsenda-
Rósu eftir Jón Ásgeii’sson í útsetningu Einars
Jónssonar og Sögur af Sæbjúgum eftír Össur
Geirsson. Eldri félagar leika síðan undir stjóm
Sæbjöms Jónssonar Brennið þið vitar eftir Pál
Isólfsson í útsetningu Ellerts Karlssonar. Eftir
hlé breytir dagskráin eilítið um svip þegar leik-
in verður kvikmyndatónlist eftir John Williams,
Konsert Op. 26 fyrir klarínett og hljómsveit eft-
ir Carl Maria von Weber, þar sem Helga Björg
Amardóttir leikur einleik með hljómsveitinni,
tónlist eftir Gordon Jacob, C. Saint-Saens og
Mars, fyrsta þátt Plánetunnar eftir Gustav
Holst. Að lokum venda liðsmenn Svansins sínu
kvæði í kross og ljúka tónleikunum með gleði-
söng eftir djassistann kunna Chick Corea.
Stjórnandi hljómsveitarinnar á tónleikunum í
dag er Haraldur Ámi Haraldsson. Haraldur út-
skrifaðist árið 1980 frá blásaradeild Tónlistar-
skólans í Reykjavík, þar sem aðalkennarar hans
vora þeir Björn R. Einarsson, Halldór Haralds-
son píanóleikari og Páll Pampichler Pálsson. Þá
stundaði hann nám í tónsmíðum hjá Atla Heimi
Sveinssyni. Haraldur er skólastjóri Tónlistar-
skóla Reykjanesbæjar og hefur leikið í lúðra-
sveitum frá unglingsáram þegar hann hóf að
spila með Lúðrasveit Hafnarfjarðar. Hann hef-
ur leikið með ýmsum hljómsveitum þeirra á
meðal Sinfóníuhljómsveit Islands, Hljómsveit
Islensku óperannar og Islensku hljómsveitínni.
CARNEGIE
A RT
AWA R D
1999
N o r r æ n t
m á I v e r k
LISTASAFN
REYKJAVÍKUR
KJARVALSSTAÐIR
V/FLÓKAGÖTU,
REYKJAVÍK
AÐEINS 2 DAGAR EFTIR
SÝNINGIN VERÐUR
OP IN KL. IO —l8
LEIÐSÖGN UM
SÝNINGUNA SUNNUDAGA
AÐGANGUR ÓKEYPIS
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 1. APRÍL 2000 9