Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.2000, Blaðsíða 16

Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.2000, Blaðsíða 16
YFIRLITSSÝNING Á VERKUM ÞÓRARINS B. ÞORLÁKSSONAR í LISTASAFNIÍSLANDS Sólaiiag við Tjörnina, 1905. HIN UPPHAFNA KYRRÐ í Listasafni (slands stendur nú yfir umfangsmikil yfirlitssýning á verkum Þórarins B. Þorlákssonar 1 istmálara. MARGRÉT SVEINBJÖRNSDÓTTIR gekk um sali safnsins með Ólafi Kvaran safnstjóra, sem hafói yfirumsjón með uppsetningu sýningarinnar ásamt Júlíönu Gottskálksdóttur. ✓ ASÝNINGUNNI sem er í þremur sölum Listasafns- ins gefur að líta alls 160 verk sem spanna allan list- feril Þórarins B. Þorláks- sonar, allt frá því hann byijar að mála um 1890 fram til andláts lista- mannsins árið 1924. Sýningin er haldin í tilefni af því að öld er liðin frá því að hann sýndi verk sín í fyrsta sinn. Sú sýning var í Glasgow við Vesturgötu í Reykjavík og var jafnframt fyrsta einkasýning íslensks listmálara hér á landi. „Markmiðið með yfírlitssýningu af þessu tagi er að gefa yfirsýn yfir lífsstarf Þórarins. A sýningunni eru bæði hans bestu verk og verk sem eru fyrst og fremst höfð með þar sem þau eru áhugaverð vegna þeirrar innri þróunar sem verður hjá honum. Það getur t.d. varðað myndir sem hafa mjög sérstakan myndskurð, myndir þar sem eitthvað nýtt kemur fram og eru mikilvægar sem slíkar. Við viljum gefa breitt og gott yfirlit en einnig skerpa á ákveðnum tímabilum og þemum sem má finna í listinni hjá honum. Fyrst og fremst er þó ætlun okkar að leggja áherslu á það mik- ilyæga brautryðjandahlutverk sem Þórarinn B. Þorláksson hefur í íslenskri myndlist," seg- ir Ólafúr Kvaran, forstöðumaður Listasafns íslands og annar tveggja sýningarstjóra að yf- irlitssýningunni. „Þórarinn kynnist fyrst myndlist þegar hann kemur, ungur prestsonur úr Vatnsdaln- um, til náms í Reykjavík. Þá kynnist hann verkum í eigu Listasafns Islands eftir þýska og danska málara sem þá eru sýnd í Alþingis- húsinu. Þetta er árið 1886 og síðan fer hann til Danmerkur í nokkra mánuði 1889 og hefur frekari kynni af söfnum þar,“ segir Ólafur. Ár- ið 1890 fer hann að sækja tíma í teiknun og málun hjá Þóru Pétursdóttur Thoroddsen. Fyrsti opinberi styrkurinn til handa íslenskum listmálara „Svo tekur hann þá ákvörðun 1895 að segja upp sínu góða starfi sem bókbindari hjá Isa- foldarprentsmiðju og fer til Kaupmannahafn- ar til náms, þá orðinn 28 ára gamall. Þá spinn- ast umræður í þinginu sem spegla samfélagsástandið því fyrir þinginu liggja tvær umsóknir um styrk til listnáms, frá þeim Þórami og Einari Jónssyni myndhöggvara. Þar eru annars vegar þeir sem tala mjög há- stemmt fyrir því að það þurfi að styrkja og vekja fagurfræðilega tilfinningu þjóðarinnar og hins vegar eru þingmenn sem benda á hina ýmsu annmarka, bæði fyrir myndhöggvara að starfa á íslandi og eins að Þórarinn sé orðinn of gamall til að fara út í svona nám. En hvað um það - styrkimir voru báðir samþykktir og styrkurinn til Þórarins er fyrsti opinberi styrkurinn sem veittur er íslenskum listmál- ara,“ segir Ólafur. Ólafur Kvaran stendur hér við eitt verka Þórarins B. Þorlákssonar á yfirlitssýningunni í Lista- safni íslands; Úr Hvalfirði, frá árinu 1908. Þórarinn heldur til náms í Kaupmannahöfn haustið 1895 með 500 króna styrk frá Alþingi upp á vasann. Næstu árin stundar hann nám við Det tekniske selskabs skole, Konunglegu listakademíuna og einkaskóla landslagsmála- rans Harald Foss. Ólafur segir að ákvörðun Þórarins um að ganga í smiðju Harald Foss gefi vísbendingu um að hann hafi hrifist mjög af þeim síðrómantíska natúralisma sem sá kennari stóð fyrir. Rómantiskt viðhorf til náttúrunnar „Þetta verður ákveðið höfundareinkenni á list Þórarins í byrjun aldarinnar. Það sem ber hæst í norrænni myndlist á áratugnum 1890- 1900 er symbólisminn, þar sem áherslan er á tjáningu hugmynda og tilfinninga, m.a. með táknum og allegóríum. Einar Jónsson er sá ís- lenskur listamaður sem svarar því kalli tímans en Þórarinn tengist eldri viðhorfum hvað varðar stílfræðilegt samhengi. En svo má maður ekki binda sig um of við þessar list- sögulegu forsendur, því þegar Þórarinn fer að mála á Islandi á fyrsta áratug aldarinnar þá sprengir hann á vissan hátt stflfræðilegar for- sendur hins rómantíska natúralisma þegar hann túlkar hughrif sín andspænis landinu. í túlkun hans er áherslan á dulmagn náttúrunn- ar og upphafningu eða idealiseringu. Segja má að þessi túlkun sem við getum kennt við upp- hafna kyrrð, sem er svo einkennandi fyrir þennan fyrsta áratug og við getum almennt kallað rómantískt viðhorf til náttúrunnar, sé í rauninni sterkasta höfundareinkenni Þórarins fyrsta áratuginn. Svo gerist það að Ásgrímur Jónsson kemur heim 1909 með aðra útgáfu af þessum natúralisma og er miklu meira að sækjast eftir Ijósbrigðum í náttúrunni, þessu hverfula augnabliki sem hann leitast við að 1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 4. NÓVEMBER 2000

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.