Tíminn - 31.03.1967, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 31. marz 1967
TÍMINN
MINNING
Úskar Einarsson
læknir
Hinn 20. þ.m. andaðist í Lands-1
spítalanum Guðmundur Óskar Ein
arsson, læknir, eftir langvarandi
vanheilsu. Hann var fæddur 13.
maí 3893, og var því tæpra 74;
ára er hann lézt. Og í dag fer
fram útför hans hér í Reykjavík.
Ekki verður af minni hálfu nú
rituð eftirmegli um Óskar Einars-
son, svo sem veerðugt væri, aðeins
rifjaðai upp nokkrar minningar.
Ég minnist þess nú er ég í fyrsta
sinn sá Óskar Einarsson. Það
var 1918. Spánska veikin svo-
nefnda fór um víða og vann her-
virki. Víða var læknaskortur og
voru þá sendir læknanemar út um
land til aðstoðar. Einn af þeim
var Ó.E. Hann kom að minni sæng
vestur á Flateyri. Og ég hefi jafn
an minnzt þess hve gott var að
fá þennan unga og hressilega
mann til sín, fáorðan, alvarlegan
og ákveðinn. Hann gat sér þá þeg-
ar hins bezta orðs meðal Önfirð-
inga, og áttu þeir þó eftir að
kynnast honum hetur.
Óskar Einarsson var Rangæing-
ur að ætt og uppruna, afspreng-
ur gilara garpa austur þar, ríkra
og ráðsnjallra héraðshöfðingja, og
sór sig Ííka í ætt þeirra. Sá ég
, nýlega í blaði frásögn manns, sem
leitaði á náðir Einars í Bjólu, föð-
ur Óskars læknis, í nauðum sín-
um. Og þar var vissulega hollan
höld að finna. Hann var ekki marg
orður, en gerði tafarlaust það sem
þurfti til hjálpar. Og þannig var
líka þessi sonur hans. Hann leysti
vissulega vanda margra sem til
hans leituðu og ekki með hang-
andi hendi.
Óskar Einarsson varð síúdent
1914 og kandídat í læknisfræði
1920. Var síðan við nám og læknis
störf næstu ár, en gerðist þá
héraðslæknir i Flateyrarhéraði
1924 og hélt því embætti um 12
ára skeið, en varð þá að láta af
störfum vegna heilsubrests. Sinnti
hann þá um skeið læknisstörfuin
við Vífilsstaðahælið og berkla-
hæli f Reykjum í Ölfusi, en var'5
þá að láta undan síga vegna van-
heilsu, og sinnti ekki læknisstörf
um eftir það, en stjórnaði með
konu sinni Lyfjabúðinni Iðunni
meðan hann gat.
í sex ár vorum við Óskar Sinars
son stman á Flateyri, nánir kunri-
ingjar og samstarfsmenn. Ég undr
aðist oft kjark og karlmennsku
læknisins, þegar ég vissi hve van-
heill hann var oft að starfi. En
áhugi hans á starfinu og margs
konar verkefnum Hðandi stundar,
og sterkur vilji hans og löngun til
að verða að liði og koma miklu til
leiðar, lét hann aldrei í friði. Það
var í rauninni furðulegt hversu
margt hann lét til sín taka og
hve mörgu hann gat sinnt þrá’t
fyrir stöðuga vanheOsu.
Störf Óskars Einarssonar á Flat-
eyri voru margþætt. Hann reynd-
ist ágætur læknir, einlægur og
traustur, falsaði aldrei staðreynd-
ir, fyrirleit hræsni og hálfvelgju
í öllu starfi og framkomu. Og
hjálpfýsi hans brást ekki, það
mátti margur ’sanna. En þótt hann
reyndist vel hinum sjúku, þá beind
ist áhugi hans ekki sízt að því
sem mest er um vert í þeim efn-
um, er það er heilsugæzlan. Hann
var óþréytandi fyrirsvarsmaður
óbrotir.na og einfaldra lifnaðar-
hátta og heilsusamlegs h'fernis,
en hafði óbeit á óhófi og hvcrs
konar óreglu og ómennsku. Og
fátt af slíku tagi mun hafa gengið
Kolbeinn Cuðmundsson
frá Úlfljótsvatni
F. 19. marz 1873 —
D. 25. marz 1967.
nær honum en það, að kynnast.
ungum og hraustum mönnum, sem
ekki nenntu að bjarga sér.
Á Flateyri lét Óskar Einarsson
málefni samfélagsins sér ekki óvið
komandi. Hann sat í hreppsnefnd
flest ár sín þar og var um skeið
oddviti hennar. Hann var fulttrúi
hreppsins í sýslunefnd hin síð-
ustu ár sín þar, og í stjórn Spari-
sjóðs Önfirðinga flest árin. Og
víðar kom hann við. En ekki sat
hann í nefndum eða tók að sé'
stjórn fyrir siðasakir, til að sýn-
ast aðeins, heldur eingöngu vegna
þess að hann vildi vinna, vinna
mikið og gera gagn. Hann varð
því líf og sál í nefndarstörfum
og stjórnum, sem hann kom nærri
á þessum árum, enda vantaði
ihann hvorki greindina né hygg-
indin. Og þess vegna fékk hann
miklu áorkað. Og sannast sagna
er bað, að Óskar Einarsson var
bæði ráðsnjall og ráðhollur og
hafði yndi af að ráða, og sjá
þau ráð heppnast vel. Og óhætt er
er segja það, að fátt væri til
lykta leitt af málefnum, er héraðið
varðaði á embættisárum Óskars
Einarssonar í Önundarfirði, að
hann væri þar ekki til kvaddur, áð
meira eða minna leyti, þvi að
menn fundu að vel og hyggi'ega
;var rrðið, og að óhætt væri að
treysta honum.
Það þótti mikill sjónarsviptir er
Óskar Einarsson og fjölsikylda
hans flutti að vestan. Hann hafði
reynst læknisihéraði sínu vel, bæði
Önundarfirði og Súgandafirði, og
heimili hans verið dáð fyrir gest-
risni og myndarbrag. Það sökn-
uðu allir þess og hans. Og að vest-
an mun nú streyma þakkarhugur
að líkbörum hins látna læknis og
l vinar.
Óskar Einarsson var að vísu
góður læknir, svo sem kunnugt
er. Fii þó hygg ég að hann hefði
notið sín enn betur á öðrum vett-
Ivangi. Mér er sem ég sjái hann,
heilan og hraustan, stýra stór-
búi og umsvifamiklu á einhverju
j stórbýii forfeðra sinna í Rangár-
þingi. Þar hefði sópað að þessum
harðduglega og skapfasta manni.
Þar hefði hann orðið sjálfkjörinn
„landshöfðingi", líkt og Eyjólfur
frændi hans á Landi, sem lengi
bar það nafn með rentu. Og það
hefði munað um hann með slík
héraðsvöld að baki á Alþingi og
í ríkisstjórn. Þar hefði hann ekki
orðið atkvæðið eitt, en ráðsnjall
Það er eðli mannlegs lítfs, sem
og alls annars lífs á þessari jörð,
að hrörna að enduðu blómaskeiði
— stundum fyrir aldur fram, að
því er oss virðist, en einnig líika
oft að loknum eðlilegum, löngum
æviferli — slokkna eins og ljós,
sem hverfur, og vér fáum ekki
framar augum litið.
í dag er til moldar borinn einn
göfugasti ihöfðingi, er ég hefi
kynnzt á leið minni, Kolbeinn Guð
mundsson, fyrrum bóndi og hrepp-
stjóri að Úlifljótsivatni í Grafningi,
rúmlega 94 ára að aldri. í þeirri
unaðslégu, yJihlýju sveit, var hann
fæddur, og þar ól hann aldur sinn
og starfaði öll sín beztu manndóms
ár.
Ég var ungur maður, er ég
kynntist Kolbeini fyrst á heimili
foreldra minna að Skálabrekku.
Ég minnist þeirra daga meðan ég
li'fi, enda fór svo, að þau kynni
slitnuðu aldrei.
Kolbeinn var frábær drengskap-
armaður. Gáfur hans voru bæði
traustar og mar.gslungnar og
minni hans virtist nær óbilandi,
jafnvel fram á síðustu ár. Þó dáð-
ist ég ætíð mest að dómgreind
hans. Hann gat rætt næstum því
hvaða máilefni sem bar á góma,
krufið það til mengjar og þannig
auðveldlega komizt að kjarna þess.
Kolbeinn Guðmundsson var
óskólagenginn maður. Þó er mér
nær að halda, að enginn hafi vit-
að til fulls, hve fádœma fróður
hann var.
En hvaðan hafði hann þá feng-
ið menntun sína? í fyrsta lagi frá
meðfœddri greind og óvenju skýrri
huigsun. í öðru lagi frá hinu mikla
og góða bókasafni sínu og í
þriðja lagi með því að tileinka sér
lærdóm og vísdóm hinna beztu
manna, sem hann kynntist á lífs-
leiðinni.
En hvað á ég sjálfur þessum
mæta manni að þakka? Það er
meira en éig fæ sagt í fáum orð-
um. Eitt get ég þó fulliyrt: Eng-
inn maður, mér óskyldur, hefur
átt rí’kari iþátt í að móta manngerð
mína og huganfar en hann. Ég var
svo hamingjusamur að kynnast
honum á þeim árum, sem ég var
móttækilegastur fyrir hin mennt-
andi og göfgandi áhrif, er hann
og ráðhollur landsbyggðinni allri.
Óskar var sveitahöfðingi að
allri gerð, og vildi vera það. Hann
unni sveitum og menningu þeirra
af heilum hug. Hann taldi alla
íslenzka framtíð velta á því hvern
ig að þeim yrði búið og hvernig
þeim mundi vegna. Og engan
mann hefi ég heyrt tala með
dýpri innileik um ættargarða og
óðöl en Ó.E., fáa samgrónari ís-
: lenzkum anda og erfðum né ein-
I lægari áhugamann um það, að
| hið bezta í íslenzkum hug. og flátt
um haldi velli og sæki fram.
Óskar læknir sýndi það í verki
að hann tók tryggð við Önundai-
fjörð. Hann sámdi rit „Um ár-
ferði og örnefni" sveitarinnar. Er
rit þetta hið prýðilegasta og vitn-
ar glöggt um ást hans á ísl. sögu
jog ísl. fræðum og skilning hans
j á gildi varðveizlu örnefnanna. Rit
iþetta er honum til sóma.
i Óskai Einarsson var tvíkvænt
, ur og reyndust báðar konurnar hon
um vel. Hin fyrri var Guðrún Snæ
björnsdóttir. Þeim varð ekki barna
auðið, en ólu upp fósturbörn.
Slitu þau hjóh samvistum. Seinni
kona hans var Jóhanna Magnús-
dóttir og lifir hún mann sinn.
Eignuðust þau eina dóttur, Þóru
að nafni, sem gift er Ara Ólafs-
syni, verkfræðingi.
Lát Óskars Einarssonar muti
engum hafa komið á óvart er
til þekkja. Og raunar meira furðu
efni hve háum aldri hann náði.
En í dag kveð ég þennan gamla
vin minn með þakkarhug og bless
unaróskum.
Snorri Sigfússon.
bar með sér, hvar sem hann fór,
þótt mér hafi ef til vill orðið minna
úr en efni stóðu til.
Fyrir þetta er ég og verð þakk
látur Kolbeini Guðmundssyni alla
ævi. Og aðeins til þess eru hér
fáar línur ritaðar að þakka hon-
um oig kveðja hann hinztu kveðju.
Guðm. M. Þorláksson
frá Skálabrekku.
Kolbeinn Guðmundsson, fyrrum
hreppstjóri í Grafningshreppi í
Árnessýslu, lézt að heimili slnu,
Þingholtsstræti 26 í Reykjavík,
þann 25. þ. m„ 94 ára að aldri.
Kolbeinn var fæddur í Hlíð í
Grafningi 19. marz 1873. Bjuggu
íoreldrar hans þar, Guðmundur
Jónsson frá Sogni í Ölfusi og
kona 'hans, Katnín Grímsdóttir frá
Nesjavöllum í Grafningi. Kolbeinn
ólst upp hjá foreldrum sinum í
Iílíð og giftist þar 30. maí 1896
og tóik þá við búinu hjá þeim.
Kolbeinn kvæntist frænku sinni,
Geirlaugu Jóhannsdóttur, Gríms-
ronar frá Nesjavöllu.n.
Kolbeinn og Geirlaug eignuðust
og komu upp sex mannvænlegum
börnum: Arinbirni lækni, Guð-
mundi, Jóhannesi trésmið, Kat-
rínu kennara, Vilborgu kennara
og Þorláki trésmið.
Kolibeinn og Geirlau-g bjuggu sjö
ár í Hlíð, en árið 1903 fluttust þau
búferlum að Úlfljótsvatni og
bjuggu þar 26 ár eða til ársins
1929 að þau fluttu til Reykjavíkur
og stundaði Kolbeinn þar smíðar.
Kolbeinn var góður búmaður.
Bætti hann bújarðir sínar mikið,
byggði upp 'hús, veitti vatni á
engjar, girti tún og sléttaði. Kom
þá í góðar þarfir að hann var tré-
miður og verkhygginn. Leituðu
margir til hans um ýmiss konar
smíði og hús'byggingar.
Snemma sáu sveitungar Kol-
beins, að hann var vel gefinn, gæt-
inn og áreiðanlegur. Fólu þeir hon
um forustu um langt skeið. Var
Kotbeinn hreppstjóri í Grafnings-
hreppi í 20 ár, oddviti í 18 ár og
sýslunefndarmaður í 21 ár. Au'k
þess var hann endurskoða.di
hreppsreiknimga í Árnessýslu í
mörg ár og ósjaldan kvaddur til
meta hús og jarðir í öðrum
hreppum, því það sem Kolbeinn
sagði og gerði, þótti jafnan traust
og ábygigilegt.
Kolbeinn vann mikið starf í
skólamálum Sunnlendinga, og var
einn af aðalhvatamönnum um
stofnun Laugarvatnsskóla.
Kolbeinn beitti sér fyrir ýmsum
framibvæmdum innan sveitar sinn
ar. Meðal annars gekkst 'hann fyrir
því, að gerður var akvegur um
Grafningshrepp, sem enginn var
áður, og stjórnaði því verki. Hann
fcom því til leiðar, að lögréttir
voru settar fyrir hreppinn, en áð-
ur réttuðu Grafningsmenn fé sitt
Hiveragerðisréttum. Framkvæmd
ir þessar og fleiri slíkar, er hann
beitti sér fyrir, mættu mótspyrnu
í fyrstu, eins og oft vili verða,
þegar um nýjungar er að ræða,
þó að allir væru á eitt sáttir um,
hve nauðsynlegar þær væru, þeg-
ar lokið var.
Þeir, sem unnu með Kolbeini
að opinberum málum, róma það
mjög, hve ötull starfsmaður hann
hafi verið, áreiðaiilegur og mikill
drengskaparmaður í öllum við-
skiptum.
Hvergi mun Kolbeinn hafa un-
að sér betur en á Úlfljótsvatni.
Reisti hann þar klaikhús og starf-
rækti silun'gaklak, hið fyrsta, sem
stofnað var í Árnessýslu. Hélt
Kolbeinn skýrslur um klakið og
tók Fiskideild Atvinnudeildar Há-
skólans þær upp í rit sín, enda
báru þær vott um reglusemi og
vandvirkni höfundar.
Kolbeinn unni sveit sinni og
sveitabúskapnum af heilum hug.
Hann var bókhneigður, víðlesinn
og vel fróður. Prúðmenni var
hann í allri umgengni, ráðhollur
ogyelviljaður.
Árneisingafélagið kaus hann
heiðursfélaga sinn í viðurkenning-
'arskyni fyrir vel unnin störf. Á
síðari æviárum vann Kolbeinn
nokkuð að ritstörfum, og hafa birzt
eftir hann nokkrar greinar um
þjóðleg fræði í blöðum og tíma-
ritum.
Konu sína missti Kolbeinn 26.
apríl 1952. Hún var vel greind og
myndarleg dugnaðarkon...
í dag er Kolbeinn Guðmundsson
borinn til hinztu hvíldar. Margir
munu hugsa til þes-sa 'heiðursmanns
með söknuði og þakklæti.
Geir Gígja.
Byggingarfélag verkamanna
Reykjavík
Framvegis verður skrifstofan í Stórholti 16 opin
til afgreiSslu mánudaga og fimmtudaga kl. 4—7
síðdegis.
STJÓRNIN.