Alþýðublaðið - 15.10.1985, Blaðsíða 4

■ Alþýðublaóið, Ármúla 38, 108 Reykjavik Sími: (91) 81866, 81976 Útgefandi: Blað hf. Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
1 alþýðu- Askriftarsíminn er 81866
Blaðamenn: Friðrik Þór Guðmundsson og Jón Daníelsson Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Þriöjudagur 15. október 1985 Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúla 38 Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Morð,
— tíðkast enn
fangelsanir og pyndingar
í öllum heimshlutum sam-
kvœmt skýrslu Amnesty International
.fyrir árið 1984
Amnesty International hafði á
árinu afskipti af pólitískum fang-
elsunum á Haiti, Paraguy, Mexíkó
og Peru.
í Chile var þúsundum manna
haldið föngnum í skemmri tíma og
Meiri eða minni brot gegn sjálfsögðustu mannréttindum eru framin í
a.m.k. 123 þjóðlöndum heimsins á þessari gullöld siðmenningar, sem við
flest teljum okkur lifa. Fólk er ennþá fangelsað án dóms og laga, pyntað
til sagna, eða í hefndarskyni og líflátið vegna skoðana sinna eða trúar, eða
jafnvel mestanpart vegna kynþáttar síns. Slíkar aftökur fara í sumum lönd-
um fram að undangengnum réttarhöldum sem ekki standa undir nafni
nema til að sýnast.
Svona óhugnanlegar staðreyndir er að finna meðal annars efnis í nýút-
kominni skýrslu frá samtökunum Amnesty International, þar sem fjallað
er um mannréttindabrot í heiminum á árinu 1984 og baráttu samtakanna
gegn þeim. Greint var frá útkomu skýrslunnar í stuttri frétt hér í blaðinu
fyrir fáum dögum, en full ástæða er til að skýra efni hennar nokkru nánar
fyrir lesendum.
Að sögn samtakanna sjálfra sýnir
skýrsla þessi svo ekki verður um
villst að brot gegn mannréttindum
einangrast síður en svo við einhver
ákveðin þjóðféiagskerfi. Þannig
I Kína var dauðarefs-
ingu m.a. beitt gegn
fjöldamörgum afbrot-
um í samrœmi við her-
ferð þá gegn glœpum er
hófst þar í landi árið
1983.
eru framin brot gegn sjálfsögðum
mannréttindum bæði í Bandaríkj-
unum og Sovétríkjunum og ná-
grannar okkar Bretar og jafnvel
Finnar komust á skrá auk ríkja í
fjarlægari heimshlutum, en það
kemur okkur reyndar síður á óvart.
Afríka
Fangelsun án undangenginna
réttarhalda er útbreidd í þessari
heimsálfu. Af 41 ríki sem getið er
um í skýrslunni, var vitað um slíkar
fangelsanir í 38 ríkjum. Þúsundir
pólitískra fanga eru í haldi í ríkjum
álfunnar. Til dæmis má nefna að
fangelsi, rétt hjá Kampala, höfuð-
borg Uganda var vitað um a.m.k.
1100 slíka fanga. Fjölmargir póli-
tísku fanganna eru svokallaðir sam-
viskufangar, þ.e. þeir sitja í fanga-
vist einvörðungu vegna skoðana
sinna, en ekki vegna afbrota af
neinu tagi.
Olögleg dráp á vegum stjórnar-
hersveita áttu sér einnig stað í
fjöldamörgum ríkjum Afríku á síð-
asta ári. í Suður-Chad voru hundr-
uð manna handtekin, grunuð um
að vera hliðholl skæruliðum, og
tekin af lífi án nokkurra réttar-
halda. Frá Kenya bárust fregnir af
fjöldahandtökum, pyndingum og
drápum á fólki af kynþætti
Sómala.
Samtökin vita þannig
um a.m.k. 560 sam-
viskufanga í Sovétríkj-
unum, en talið er að þeir
geti verið mun fleiri.
Vitað er um hátt í 700
aftökur í Iran á árinu
1984 en sú tala gœti sem
best verið mun hœrri.
bara á Addis Ababa er talið að um
1500 pólitískir fangar séu í haldi í
aðalfangelsi borgarinnar. í Luzira-
I Uganda er talið að hundruð
fólks hafi verið drepin og frá
Zimbabwe bárust fregnir um að
stjórnarhersveitir hafi farið um
með barsmíðum og drápum. Við-
líka fregnir bárust einnig frá Eþíó-
píu, Zaíre, Kamerún, Ghana,
Namibíu og Sómalíu.
í Suður-Afríku var dauðadóm-
um beitt vægðarlaust og af fyllstu
hörku á sl. ári. Vitað er um a.m.k.
114 manns sem voru hengdir í
Pretóríu og fjöldi manns var tekinn
af lífi í hinum svokölluðu heima-
löndum.
Aðrar ómannúðlegar og niður-
lægjandi refsingaraðferðir voru
skrásettar af Amnestv Interna-
tional í Afríkuríkjum. Þar má
nefna að í Súdan var fólk hand-
höggvið og fótstýft svo seint sem á
árinu 1984.
Ameríka
Meðal mannréttindabrota sem
samtökin skráðu í ríkjum Vestur-
álfu á sl. ári voru mannrán og pynd-
ingar, pólitísk dráp og fangelsun án
dóms og laga. Fólk sem grunað var
um andstöðu við stjórnvöld var
stundum látið hverfa í þessum ríkj-
um.
Skyldum við þar með
geta sofnað á kvöldin í
öruggri fullvissu þess að
hér séu ekki framin brot
gegn mannréttindum.
fjölda fólks skipað að flytja búferl-
um án nokkurs möguleika til áfrýj-
unar. Þar hafa pyndingar einnig
haldið áfram og á sl. ári var vitað
um a.m.k. tvö dauðsföll af völdum
pyndinga.
Fregnir bárust af pyndingum í
fjöldamörgum öðrum Ameríku-
löndum m.a. Guyana, Mexikó,
Paraguay og Surinam.
í Guatemala hélt fólk áfram að
„hverfa“ á árinu 1984. Til dæmis
segir frá því í skýrslunni að á tíma-
bilinu frá mars til maí hafi flestir
forvígismenn stúdentasamtakanna
„horfið“.
í Nicaragua hafa hersveitir sem
berjast gegn stjórn Sandínista iðu-
lega tekið fanga af lífi, annað hvort
á staðnum, eða eftir að fangarnir
hafa verið fluttir til grannríkisins
Hondúras. Stjórnvöld í Nicaragua
hafa hins vegar m.a. fangelsað for-
ystumenn löglegra stjórnarand-
stöðuflokka.
Framh. á bls. 2
Ævisaga
Kjarvals
er nú
komin út
Ævisaga Jóhannesar S. Kjarvals
er nú komin út hjá Almenna bóka-
félaginu. Bókin er eftir Indriða G.
Þorsteinsson, mikið verk í tveimur
bindum. Þar er rakin ævi Kjarvals
frá fæðingu í Efriey í Meðallandi
15. október 1885 og til dauðadags
13. apríl 1972.
í ævisögunni eru margar myndir,
litprentanir af málverkum og ljós-
myndir frá ævi listamannsins og af
samferðafólki hans.
Hússtjórn Kjarvalsstaða réði
Indriða árið 1976 til að rita ævisög-
una. Hann hefur starfað að því
verki síðan, fyrst við gagnasöfnun
og úrvinnslu gagna, en ritun sög-
unnar hófst ekki fyrr en um áramót
1983—84 . . . Davíð Oddsson,
borgarstjóri, ritar formálsorð.
Hafsteinn Guðmundsson i Þjóð-
sögu hefur ráðið allri uppsetningu
og útliti bókarinnar. Frank Ponzi sá
um val málverka til myndatöku og
hafði umsjón með prentun þeirra.
Björn Friðfinnsson, framkvæmda-
stjóri lögfræði- og stjórnsýslu borg-
arinnar, hefur fylgst með fram-
vindu verksins fyrir hönd Reykja-
víkurborgar.
Fyrra bindi ævisögu Kjarvals er
288 blaðsíður og hið síðara 326. Þá
eru myndasíður ekki taldar með.
Prentsmiðjan Oddi sá um filmu-
vinnu og prentun bókarinnar.
Molar
. . . Og svo allir hinir
flokkarnir
Þótt kosningaúrslitin í Svíþjóð
séu löngu lýðum Ijós, gildir það
reyndar aðeins um helstu niður-
stöður. Það er nefnilega þannig í
þessu ágæta landi að þegar end-
anlegar niðurstöður liggja fyrir í
smáatriðum, kemur í ljós að heilir
800 „stjórnmálaflokkar" eða þar
um bil hafa fengið atkvæði. Fæst-
ir þessara flokka eru til í raun og
veru, heldur eru atkvæði þeirra
þannig til komin að einhver húm-
oristískur kjósandi hefur skrifað
uppdiktað flokksnafn á kjörseðil-
inn sinn. Þetta er þó nægjanlegt
til þess að „flokkurinn" er ná-
kvæmiega skrásettur, því eins og
allir vita eru Svíar nákvæmt fólk
og kerfi þeirra er eitt hið allra full-
komnasta sem til er í þessum
heimi.
Þannig verða af skyndingu til
nýir flokkar eins og til dæmis
Flokkur Gústafs kattar og Anti-
evrópski skinkuflokkurinn, svo
dæmi séu nefnd.
Fyrir nokkrum kosningum
fann einhver snillingur upp á því í
kjörklefanum að sennilega væri
Andrés önd alveg kjörinn í em-
bætti forsætisráðherra í staðinn
fyrir Pálma eða Falldyn og skrif-
aði nafn teiknimyndahetjunnar á
kjörseðilinn. Eitthvert blaðanna
sagði svo frá þessu eftir kosning-
arnar og uppátækið vakti þvílíka
hrifningu að Andres önd, sem
heitir reyndar Kalle Anka á
sænsku, hefur fengið æ fleiri at-
kvæði allt frá þessu.
Kannski endar þetta með því að
flokkur hans fái nægilega mörg
atkvæði til að tryggja þingsæti.
Og upp frá því kemur að sjálf-
sögðu allt til með að ganga mun
hraðar fyrir sig. Hveit veit
nema . . . ?
Halldór Blöndal og
Héðinn og fleiri góðir
menn
Halldór Blöndal alþingismaður
er sagður vonbiðill ráðherrastóls
(samkvæmt traustum heimildum
úr laugunum næstur á eftir Frið-
rik og Birgi ísleifi) er sem kunnugt
er hatrammur andstæðingur Bú-
seta og mun m. a. hafa haft hönd
í bagga með að koma í veg fyrir að
fjármálaráðuneytið gæfi Búseta
sparnaðarleyfið á dögunum.
Ekki má nafnið Búseti svo
heyrast né sjást að Halldór Blön-
dal sé ekki mættur til leiks og
„leiðrétti" þar ýmsan misskilning
eins og hann orðar það sjálfur.
Hér á dögunum var vakin at-
hygli á því í Alþýðubiaðinu að
krafan um íbúðarbyggingar á fé-
lagslegum grundvelli er ekki leng-
ur einungis byggð á þeim rökum
hérlendis að nauðsynlegt sé að
byggja yfir þá sem ekki hafa
möguleika á að eignast eigið hús-
næði, heldur vaxi nú þeirri skoð-
un ásmegin að fólk eigi rétt á því
að velja sjálft, hvort það vill fjár-
festa í steinsteypunni eða láta sér
nægja að greiða leigu fyrir hana.
Þetta fór greinilega mjög fyrir
brjóstið á þingmanninum og í
grein sem hann ritaði í Morgun-
blaðið nokkru siðar fékk hann
ekki lýst hneykslun sinni á þessari
skoðun. Þetta verður kannski
skiljanlegt þegar tekið er tillit til
þess að þingmaðurinn tilheyrir
þeirri kynslóð fólks sem eignaðist
steinsteypuna nokkurn veginn
gratís á kostnað foreldra sinna og
afkomenda. Margir meðlimir
þessarar kynslóðar una nú glað-
hlakkalegir við sitt.
Halldóri Blöndal varð það fyrst
fyrir í orðvana hneykslun sinni að
vitna til Héðins Valdimarssonar.
Telur Halldór mikinn mun finn-
anlegan á hugsjónum þeim sem
lágu að baki fyrstu skóflustungu
Héðins að verkamannabústöðum
og hugsjónum Alþýðuflokksins
nú og stuðningi hans við Búseta.
Ekki ætlum við okkur þá dul
hér á Molum að rífast við Halldór
Blöndal um skoðanir þær sem
Héðinn Valdimarsson hefði hugs-
anlega haft á fyrirbrigðinu Bú-
seta, ef Héðinn hefði lifað. Hins
vegar var því laumað að okkur um
daginn að á sinum tíma var stofn-
að húsnæðissamvinnufélag í
Reykjavík á svipuðum grundvelli
og Búseti. Þetta mun nánar til-
tekið hafa verið snemma á þriðja
áratugnum og það er kannski eng-
in von að Halldór muni eftir þvi
(líkaminn er nú einu sinni ekki
jafn gamall og hugsunarháttur-
inn) og einn af forvígismönnum
þessa félagsskapar hét Jón Bald-
vinsson. Kannast Halldór nokkuð
við það nafn?