Alþýðublaðið - 07.10.1986, Blaðsíða 4

alþýðu-
■ n rr.rr.a
Þriðjudagur 7. október 1986
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson,
Framkvæmoastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Áskriftarsíminn
er 681866
43. flokksþing Alþýðuflokksins
70 ára afmælisþing
ÍSLAND FYRIR ALLA
Forseti Alþýðusambands íslands
virtu og dáðu heiðursgestir
fulltrúar Alþjóðasambands
jafnaðarmanna
og erlendra bræðraflokka
íslenskir jafnaðarmenn
kæru vinir og samherjar.
Ég býð ykkur öll hjartanlega vel-
komin til 43. flokksþings Alþýðu-
flokksins — til 70 ára afnuclis-
þings.
Sérstakar þakkir flyt ég ölluni
þeim félögum okkar sem á undan-
förnum vikum hafa lagt nótt við
nýtan dag við að undirbúa þing-
haldið. Ég er þess fullviss að þcssi
Fyrri hluti
samverustund hér að Hótel Ork
verður okkur öllum til gagns og
gamans. Þetta er reyndar í fyrsta
sinn á 70 árum sem flokksþing Al-
þýðuflokksins er haldið — úti á
landi. Það er því ekki eitt, heldur
allt, sem ætlar að verða sögulegt við
þetta þing okkar.
Ég ávarpaði hér áðan fyrstan
manna forseta Alþýðusambands ís-
lands. Það var engin tilviljun. Sanit
bið ég fréttaþyrsta fjölmiðlamenn
að hrapa í engu að ályktunum sín-
um — fyrirfram. En sú var tíðin, að
forseti Alþýðusambandsins var
hvort tveggja í senn: formaður Al-
þýðuflokksins og Alþýðusam--
bandsins. Sú skipan hélst fyrsta ald-
arfjórðunginn í sögu þessara syst-
urhreyfinga.
Brautryðjendurnir, sem við
minnumst í dag, litu svo á, að
kröfugerðin við samningaborðið
um kaup og kjör og baráttan á Al-
þingi og í sveitarstjórnum fyrir fé-
lagslegum réttindum vinnandi
fólks, væru tvær hliðar á saina
máli. Mannréttindabaráttu alþýðu.
Við þurfum ekki nema að bregða
upp samtíðarspegli okkar þjóðle-
lags í dag til að sjá, hversu skarp-
skyggnir á eðli máls og framsýnir
brautryðjendur Alþýðusambands-
ins og Alþýðuflokksins voru. En í
dag er einmitt þetta kjarni málsins:
Ef við ætlum okkur ekki aðeins að
verja — heldur að endurreisa vel-
ferðarkerfi hins vinnandi fólks —
verða þessar tvær svsturhreyfingar
Molar
Og hvað œtli það sé nú sem iðnað-
arráðherrann okkar notar ofan á
brauðið sitt um þessar mundir?
Auðvitað ál — egg.
að stilla sarnan strengi; að sam-
rænra vinnubrögð sín og einbeita
kröftum sínum að sameiginlegu
markmiði. Til þess að rétta hlut
vinnandi fólks frammi fyrir valdi
fjármagns og forréttinda í þessu
þjóðfélagi.
Það var draumur brautryðjend-
anna. Okkur, sem nú erum uppi,
ber skylda til að bregðast ekki þeim
vonum; það er á okkar valdi að láta
þá drauma rætast, aðeins ef við ber-
um gæfu til að láta mistök sögunn-
ar okkur að kenningu verða.
Áður fyrr var forntanni Alþýðu-
flokksins og forseta Alþýðusam-
bandsins ætlaður einn stóll. Verk-
hyggnir menn vita, að því aðeins
helst stóll uppi, að undir honum séu
fjórir fætur. Það er óráð að saga
stólinn i sundur og klambra undir
hann spelkur. Það verður seint kall-
að völundarsmíð. Sú kentur tíð, á
tímum vaxandi virðingar í'yrir forn-
unt hagleik og handverki, að stóll-
inn verður færður til sins uppruna-
lega horfs.
Á meðan það verður ekki þurf-
um við Ásmundur, eða aðrir sem
stólinn sitja, að minnast þess: að
þröngt mega sáttir sitja.
Ég þakka forseta Alþýðusam-
bandsins fyrir árnaðaróskir í tilefni
70 ára afmælisins. Og fyrir hönd
ykkar allra sem hér eru saman kom-
in, og fyrir hönd allra íslenskra
jafnaðarmanna, endurgeld ég árn-
aðaróskirnar. Við óskum Alþýðu-
sambandinu og verkalýðshreyfing-
unni allra heilla á þessum tímamót-
um og látum í Ijós þá einlægu von,
að samstarf þessara tveggja systur-
hreyfinga megi reynast heilsteypt og
árangursrík á komandi árum.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum, að aðdragandi þessa
flokksþings hefur verið nokkuð
sögulegur. Það þurfti reyndar
óvænta heimsfrétt um leiðtogafund
risavelda í Reykjavík til þess að
þoka fréttum af þessu flokksþingi
úr fókus fjölmiðla og af forsíðum
dagblaða.
Við skulum reyndar vona að
Reykjavíkurfundar þeirra Reagans
Bandaríkjaforseta og Gorbatsjefs
aðalritara verði minnst síðar nteir
sem fundi „söguiegra sátta“; að
þeir nái samkomulagi um að binda
Afmælisgjöf
í tilefni 75 ára afmælis Háskóla
íslands afhenti Haraldur Ágústs-
son viðarfræðingur Líffræði-
stofnun Háskólans að gjöf smá-
sjársneiðartæki (microtome) af
vönduðustu gerð ásamt fylgihlut-
um. Tæki þetta kostar samkvæmt
núverandi verðgildi um 220.000
krónur. Það er notað til að gera
þunnsneiðar af plöntu- og dýra-
vefjum fyrir smásjárskoðun.
Kristján Jóhannsson, óperusöng-
vari, lœtur ekki eiga neitt inni hjá
sér þegar á hann er yrt. Hreiðar
Jónsson, íþróttavallarvörður á
Akureyri, mœtti Kristjáni einu
sinni á götu og verður þá að orði,
„Hvað helvíti ertu orðinn feitur
maður.“ Kristján barði sér á
bumbu, skellihló og svaraði,
„Veistu ekki að þetta er hljóðfœri
maður.“
SETNINGARRÆÐA
Jóns Baldvins Hannibalssonar
formanns Alþýðuflokksins
endi á það brjálaða vígbúnaðar-
kapphlaup, sem nú hótar okkur öll-
um með heimsendi og ragnarökum.
Við íslenskir jafnaðarmenn erum
hluti af alþjóðahreyfingu lýðræðis-
jafnaðarmanna. Sem slíkir eigum
við erindi við þessa tvo æðstu menn
risaveldanna: Fulltrúa auðhyggj-
unnar annars vegar og sovétkomm-
únismans hins vegar. Þó ekki væri
nema vegna þess, að alþjóðahreyf-
ing lýðræðisjafnaðarmanna er
mesta friðarhreyfing okkar tírna.
Þess eru engin dæmi að lýðræðis-
jafnaðarmenn hafi hrifsað völd i
neinu riki með ofbeldi. Lýðræðið
sjálft er okkar pólitíska aðferð. Og
lýðræðið er aðferð til að leysa
ágreiningsmál manna — án ofbeld-
is. Vöxtur og viðgangur alþjóða-
hreyfingar lýðræðisjafnaðarmanna
Einnig hefur Haraldur ánafnað
Háskóla íslands viðarsafn sitt
sem í dag telur um 1700 sýni.
er þess vegna þýðingarmesta fram-
lag til friðar í heimi, sem er að
drukkna í vopnum og ofbeldi.
Vandamál mannkynsins á okkar
tímum virðast við fyrstu sýn vera
risavaxin og illviðráðanleg. Þau
birtast okkur daglega á sjónvarps-
skjánum sem ímynd stríðs eða frið-
ar, lífs eða dauða, hungurs eða hag-
sældar, örbirgðar eða allsnægta,
harðstjórnar eða lýðræðis. Öll eru
þessi vandamál okkar vandamál.
Þau eru sameiginlegt úrlausnarefni
alls mannkyns. Því að við byggjum
eina jörð. Og örlög hennar og fram-
tíð eru í okkar höndum.
Stjórnmálahreyf'ing sem skír-
skotar til alls mannkyns á því að-
eins brýnt erindi, að hún geti í verki
fært mannkyni frið, frelsi og hag-
sæld.
Margir skoða þessi vandamál í
ljósi tvískiptingar heimsins: milli
austurs og vesturs, milli komntún-
isma eða kapítalisma. Þetta er mik-
ill misskilningur.
Sovétkommúnisminn byggði á
hugmyndum um ríkiseinokun efna-
hagsstarfseminnar og þar nteð alls
efnahagslegs og pólitísks valds.
Reynslan kennir okkur að þjóðfé-
lög af þessu tagi eru ósamrýmanleg
lýðræði og frelsi. Þeim er haldið
saman með valdbeitingunni einni
saman. Þessi þjóðfélög eru hættu-
leg heiinsfriönum, vegna þess að
þau byggja á ofbeldi og fótumtroða
mannréttindi.
Sagan er stundum harður skóli.
Hér á meðal okkar er að finna kær-
kominn gest frá Eistlandi. Jóhann-
es Mikhelsson, formann jafnaðar-
mannaflokks Eistlendinga — í út-
legð. Eistar brutust undan erlend-
um yfirráðum og endurheimtu
sjálfstæði sitt sama árið og við ís-
lendingar, í lok fyrri heimsstyrjald-
ar, árið 1918. Örlög þessara þjóða
eru ólík. Örlög Eista segja meira en
mörg orð um lífsháska smáþjóðar,
sem átti sjálfstæði sitt undir því
komið, að stórveldið handan landa-
mæranna virti hlutleysi þess.
Hvað getum við lært af þeirri
sögu? M.a. það að lýðræðisjafnað-
armenn þurfa að heyja pólitíska
baráttu gegn alræðis- og ofbeldis-
öflum, sem ýmist kenna sig við
hægri eða vinstri. Friðarpólitík
okkar jafnaðarmanna hlýtur því að
byggjast á forsendunni um sam-
stöðu og samstarf lýðræðisríkj-
anna. Lýðræði hefur ekki leyfi til að
vera veikt. Lýðræðið á að verja sig.
Lýðræðisöflin eiga því að auka
samstöðu sína og efla sameiginlegt
öryggiskerfi sitt.
Sjón er sögu ríkari. Á sl. sumri
sótti ég fyrir ykkar hönd 17. þing
i Alþjóðasambands jafnaðarmanna,
'sem í fyrsta sinn var haldið utan
Evrópu, í Lima í Perú. Þar hafði ég
fyrir augununt í sjö daga skelfilegar
félagslegar afleiðingar óheftrar
valdstjórnar spilltrar yfirstéttar
fjármagnseigenda. Þjóðfélag, sem
hafði umskautast í ósættanlegar
andstæður allsnægta og forréttinda
— allsleysis og örbirgðar. Þá sann-
færðist ég um að það er rétt, sem við
höfum sagt: Kapítalismi er þjóðfé-
lagsskipan, sem er siðferðilega for-
dæmanleg. Einu takmörkin fyrir
arðráni og kúgun verkafólks í slíku
kerfi eru fólgin í skipulegu andófi
og styrk fjöldahreyfinga, verka-
lýðshreyfingar og stjórnmála-
flokka.
Hvert sem litið er um heims-
byggðina í dag má sjá þjóðfélög,
sem vegna stjórnleysis markaðs-
kerfisins, eru á barmi sprengingar:
íran er þegar sprungið í loft upp;
Mexíkó, Brasilía, S-Kórea og jafn-
vel Indland eru dæmi um þjóðfélög
á barnti sprengingar.
Örbirgð fjöldans í þessum þjóð-
félögum leiðir til örvæntingar. Ör-
vænting leiðir ævinlega til ofbeldis.
Kapítalisminn getur þess vegna
hvorki boðid mannkyni upp á frið
né hagsæld.
Sovétkerfið byggir tilveru sína á
ofbeldi. Hið óhefta markaðskerfi
leiðir til umskautunar þjóðfélags-
ins milli allsnægta og örbirgðar.
Þessar þjóðfélagsgerðir leiða þvi
báðar eðli sínu samkvæmt til ófrið-
ar.
Pólitísk heimspeki og hagstjórn-
arhugmyndir okkar jafnaðar-
manna eru hins vegar forsenda þess
að lýðræðislegt stjórnarfar fái þrif-
ist. Með fyrirbyggjandi félagslegum
umbótum í tæka tíð komum við í
veg fyrir skiptingu þjóðfélagsins í
tvær þjóðir: Annars vegar þá, sem
býr við allsnægtir og forréttindi;
hins vegar réttlausan og undirokað-
an öreigalýð, sem er sviptur mann-
réttindum. Og þar með voninni um
bjartari framtíð og betri daga.
Þess vegna endurtek ég það,
vegna þess að það er sannleikurinn
umbúðarlaus: Vöxtur og viðgangur
alþjóðahreyfingar lýðræðisjafnað-
armanna er þýðingarmesta framlag
til friðar í heimi, sem er að drukkna
i vopnum og ofbeldi.
Þess vegna vex stjórnmálahreyf-
ingum lýðræðisjafnaðarmanna nú
óðum ásmegin með þjóðum þriðja
heimsins, sem hafa mátt þola 150
styrjaldir frá lokum heimsstyrjald-
ar. Meirihluti aðildarflokka Al-
þjóðasambandsins er starfandi í
löndum þriðja heimsins nú þegar.
Þetta hefur gerst á rúmum áratug.
Tveir af leiðtogum okkar, þeir Willy
Brandt og Olof Palme, eiga öðrum
fremur heiður skilinn fyrir að hafa
stuðlað að þessari þróun.
Framh. á bls. 3